contact info

REX PACIFICUS

Gregorius

In huius libri principio quinque vel sex praecipue sunt praenotanda, videlicet, quae sit intentio, quae materia, quae utilitas, cui parti philosophiae supponatur, quis modus agendi, et quis libri titulus.  Intentio domini Gregorii in hac praesenti compilatione fuit diversas constitutiones et decretales epistolas praedecessorum suorum in diversa dispersas volumina seu compilationes, quae difficultatem studentibus ingerebant, in unam compilationem resecatis superfluis ad utilitatem legentium ac studentium reducere, prout in eiusdem domini Gregorii constitutione evidentius declaratur.  Materia in hoc opere sunt ipsae constitutiones et decretales epistolae sub singulis titulis collocatae.  Utilitas est, ut his lectis et intellectis sciamus discernere inter aequum et iniquum, et unicuique reddere quod suum est, et in hoc iustitia consistit, ut Inst. de iust. et iure, in princ.; et 12. q. 2, cum devotissimam.  Supponitur Ethicae, id est, morali scientiae, sicut et alii libri iuris.  Unde etiam dicit imperator, legibus nostris hominum mores intendimus corrigere, C. de secun. nupt., si qua mulier § namque, ibi, ne in his.  Modus agendi talis est.  Dividit enim opus suum in quinque partes.  In prima parte tractat de summa Trinitate et fide catholica, et de constitutionibus, de rescriptis, de iudicibus, et eorum officiis.  In secunda parte tractat de iudiciis et cooperantibus ad iudicia.  In tertia parte tractat de vita et honestate clericorum, et de rebus eorum et ecclesiarum.  In quarta de sponsalibus et matrimoniis et impedimentis eorum.  In quinta de accusationibus et criminibus, et poenis eorum.  Et sic terminat tractatum suum, ipsum dividens in quinque partes, ad similitudinem quinque sensuum corporis, quos quilibet qui iudicat habere debet, aliter non est idoneus iudex.  Sic enim omnis copula coniugalis restricta est usque ad quartum gradum, ad similitudinem quatuor humorum corporis humani, ut infra, de cons. et affin., non debet § prohibitio.  Dicens Gregorius episcopus, servus servorum Dei etc., titulum huius libri ponit.  Unde versus: pars prior officia parat ecclesiaeque ministros // altera dat testes et caetera iudiciorum // tertia de rebus et vita presbyterorum // quarta docet quales sint nexus coniugorum // ultima de vitiis et poenis tractat eorum.  Vel sic, et brevius: iudex, iudicium, clerus, sponsalia, crimen.

Servus

Sic etiam imperator seipsum appellat servum, C. de off. praef. praet. Afric., quas gratias, circa princ.  Vel dic quod dicit ex humilitate, quia qui maior est vestrum, fiat sicut minister vester, 9. q. 3, nullus primas; Matt. 20, Luc. 22, et Mar. 10.  Vel servus dicitur, quia sicut per servum acquiritur domino, Inst. per quas pers. nob. acq., circa princ.  Ita etiam per dominum Papam cuilibet ecclesiae potest acquiri, infra, de censib., cum instantia, in particula quae decisa est de principio, infra, ut lite penden., ecclesia 2.  Sic per imperatorem acquiritur hominibus, in Auth. const. quae de digni. lib. a pat. pot. § illud quoque, coll. 6.  Et noctes ducit insomnes, ut subiecti sub omni quiete consistant, in Auth. ut iudic. sine quoq. suffr., in princ., coll. 2.  Et dicit imperator, voluntarios labores appetimus, ut quietem aliis praeparemus, in Auth. ut divin. iuss. subscr. hab. glor. quaest., in princ., coll. 8; et infra, de restit. spol., extravag. frequens.

Filiis

Bene dicit, filiis, quia solummodo patriarchas, archiepiscopos et episcopos fratres appellat; omnes alios filios, infra, de crim. falsi, quam gravi.

Bononiae commorantibus

Et ita non in castris, quoniam si in castris studeant, beneficia ex privilegio sibi concessa occasione studii habere non debent, infra, de cleri. non residen., tuae.  Praeterea ex quo dicit, Bononiae, non videtur quod aliis mittantur alibi studentibus, et sic non tenentur recipere hanc compilationem, quia litterae Papae non extenduntur ad alios quam ad eos quibus mittuntur, vel qui continentur in eis, arg. infra, de offi. deleg., P et G; et infra, de offi. deleg., gratum; et infra, de offi. deleg., cum olim abbas.  Sed non est ita.  Omnes enim tenentur ad observationem huius compilationis, sed propter studium quod est Bononiae communius et generalis praecipue in utroque iure, et ibi quasi de omnibus partibus mundi sunt studentes, ideo potius Bononiae diriguntur.  Et ita omnes tenentur hanc compilationem observare, quae non possent, nec debent singulorum auribus intimari, 16. dist., quod dictis; et infra, de postul. praelat., ad haec.  Et constitutio principis post duos menses a tempore publicationis omnes adstringit, in Auth. ut fact. novae const., circa princ., coll. 5; et infra, de sent. excom., noverit.

Salutem

Per talem salutationem non tollitur excommunicatio, si aliqui scholares vel magistri essent excommunicati tempore publicationis, infra, de sent. excom., si aliquando, ubi de hoc.  Ber.

Rex

Alibi appellatur imperator, 11. q. 3, Iulianus.

Pacificus

Qui ut pacem doceret, venit in mundum, 23. q. 1, nisi bella.  Regnum tamen eius non est de hoc mundo, 23. q. 3 § quod vero; et in Evangelio Ioannis, c. 18.  Tanc.

Disposuit

Scilicet, per providentiam et praedestinationem, non necessitate, quia vasis irae, etc., 23. q. 4, Nabuchodonosor; et 23. q. 4, vasis irae; de poen. dist. 4, in domo patris § sic itaque, et in praecedenti § et sequenti §.

Pudicos

Id est castos.  Sic et imperator subditos suos castitatem servare hortatur.  Unde dicitur: castitas sola est quae cum fiducia potis est Deo animas praesentare, in Auth. de lenonib. § sancimus, coll. 3.  Quae suaderi potest, imperari vero non potest, 32. q. 1, integritas.  Unde debemus esse pudici, quia impudicus oculus impudici cordis est nuncius, 32. q. 5, nec solo.

Pacificos

Id est, pacem custodientes.  Unde etiam dicitur, beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur, 23. q. 1, noli; et Matt. c. 5.  Tanc.

Modestos

Id est, temperatos, quia quilibet debet habere in se temperantiam, ut sciat servare misericordiam et rigorem, vel simul utrumque, 45. dist., disciplina.  Ber.

Cupiditas

Quae est radix omnium malorum, 47. dist., bonorum; in Auth. ut iudic. sine quoq. suffr. § cogitatio, coll. 2.  Et hoc idem innuitur, de poen. dist. 2 § quia radix omnium, post illum § ex praemissis.  Ber.

Sui prodiga

Quia non solum rerum, sed etiam famae quis prodigus est, ut habetur C. de his qui pot. nom., animadvertimus, in fi.; et infra, de accusat., praelatorum, et talis crudelis est, qui famam suam negligit, 12. q. 1, nolo.  Et vere, quia omnis aetas ab adolescentia prona est in malum, 12. q. 1, omnis aetas.  Et omnis creatura sub vitio est, de poen. dist. 2, principium § caritas, vers. sicut ergo.  Et humana natura quodammodo labitur ad delicta, in Auth. de monach. § si quis igitur, coll. 1.  Et proclivus est hominum cursus ad voluptam, et natura est imitatrix vitiorum, 20. q. 3, proclivus.  Unde Claudianus: proclivior usus in peiora datur.  Sed in eo quod dicit prodiga, videtur sibi contraria littera ista, quia primo dixit cupiditas, quia qui est cupidus, non est prodigus.  Sic intellige, cupiditas refertur ad retentionem temporalium, prodigalitas ad evacuationem virtutum, quia unum expellit aliud, 32. q. 1, cum renunciatur.  Ber.

Nova litigia

Hoc ideo dicit, quia humana natura prona est ad dissentiendum, infra, de concess. praeben., quia diversitatem; et ff. ad Treb., quia poterat; et de conse. dist. 4, sicut in sacramentis § item si posset; et ff. de recepti., item si unus § ulti.  Et semper novas deproperat edere formas, C. de vet. iure enucl., tanta § sed quia divinae, et in proemio sexti libri.  Et natura introductum est ut plura sint negotia quam vocabula, ff. de praescr. ver., natura.  Unde dicit imperator, quod natura novitates quotidie nititur invenire, ut in Auth. quib. mod. nat. fil. effic. legit. § si quis vero, coll. 6.  Et ideo novis morbis nova convenit antidota praeparari, infra, de iuram. calumn., caeterum.  Et varia experimenta morborum, varia nos cogunt remedia invenire, 50. dist., ut constitueretur.  Et quod medicamenta morbis exhibent, hoc iura negotiis, in Auth. haec constit. quae innov. const., in princ., coll. 8.  Et quae de novo emergunt, novo auxilio indigent, ff. de interog. act., de aetate § ex causa; et ff. ut in poss. legat., plane; et ff. de ven. inspic., temporibus, in princ.; et infra, de offi. deleg., insinuante; et infra, de except., pastoralis; infra, de testib., praesentium; et infra, de testib., ultra.

Iustitia

Quae ab aliis virtutibus augeri, et ad maius apparere desiderat, in Auth. de referendar. § propterea, coll. 2.

Libello repudii

Quem olim maritus dabat uxori, infra, de divort., gaudemus, in fi.; et ff. de divorti., divortium autem § in repudiis.

Lex proditur

Ut humana coerceatur audacia, et tuta sit inter improbos innocentia, 4. dist., factae sunt autem.  Nam per leges nemo bene facere cogitur, sed male agere prohibetur, 23. q. 5, ad fidem.

Limitetur

Limes est agrorum discretio.  Unde versus: limes erat positus litem ut discerneret agris; infra, de verb. sign., forus.

Honeste vivat, etc.

Haec sunt tria praecepta legis, de quibus habes ff. de iust. et iure, iustitia § 1; et Inst. de iust. et iure § iuris praecepta.  Et sic sunt intelligenda honeste vivere quantum ad se, in his, scilicet, quae nobiscum agimus, quae honestas circa matrimonium consideratur, ff. de ritu nupt., semper; 31. dist., Nicaena; et circa mores, ff. de tutor. et curat., scire § penulti.; et ff. de tutor. et curat., scire § ulti.  Ber.

Alterum non laedat

In his, scilicet, quae circa alios agimus.  Unde illud quod tibi non vis fieri, aliis non facias, in principio decretorum, 1. dist. § humanum genus; et infra, de maior. et obed., dilecti filii.

Ius suum unicuique tribuat

Sive sit poena afficiendus, sive praemio remunderandus, 3. dist., omnis; et infra, de summ. trin. et fid. cath., firmiter § 1, in fi.  Et per hoc dicitur servire Deo, sibi, et proximo.  Et summum bonum in vita est iustitiam colere, et ius suum unicuique tribuere, 12. q. 2, cum devotissimam.  Et per hoc quod dicitur, unicuique, datur intelligi qualiter debeat se habere erga superiorem, parem, et subditum.

Constitutiones

Constitutio est quam princeps facit proprio motu.  Decretalis epistola est quando respondet ad consultationem, infra, de sent. excom., si concubinae.

Similitudinem

Idem dicit imperator, et eandem causam assumit, C. de novo cod. comp., haec quae necessaria § quibus specialiter; et C. de emend. cod. Iust., cordi nobis est § supradicits.

Contrarietatem

Et ideo compilatio antiqua non fuit legitime ordinata, quia nulla contrarietas debet esse in iure, C. de vet. iure enucl., tanta § contrarium.  Ideo in praesenti compilatione nullum debet contrarium reperiri.

Vagabantur

Quas videbitis per titulos collocatos.  Istae non erant in antiqua compilatione, et sunt istae: infra, de serv. non ordin., miramur; infra, de bigam., a nobis; et ita de aliis.

Per dilectum

Et recte et ordinate debent enim taliter compilari decretales, ut ordo temporum ipsarum ex illarum compositione et dispositione clarescat, primis in primo loco, posterioribus in secundo ponendis, ut C. de novo cod. comp., haec quae necessaria § quibus specialiter; quod quidem servatur in praesenti compilatione, sed in antiqua non.  Et qui eas componunt non solum debent esse gloriosi doctrina legum, sed experientia rerum, ut C. de novo cod. comp., summa rei publicae.  Unde per ordinationem istius compilationis illas scietis, quis illorum, quorum tempore constitutiones, consilia, decretales, edita sunt, praecessit.

Resecatis

Potest ergo dominus Papa derogare constitutionibus praedecessorum suorum, non obstante quod par in parem non habet imperium, ff. de recepti., nam magistratus.  Et est ratio, quia eadem persona censetur cum eo cui succedit, et nemo potest sibi hanc legem imponere, ne liceat sibi a prima voluntate discedere, ff. de leg. 3, si quis, in princ.

Declarantur

Infra, de regular., statuimus; quae exponit illam infra, de regular., consulti. 

In iudiciis

Sic ergo videtur quod omnibus decretalibus istis uti possumus in iudiciis, quia indefinita aequipollet universali, 19. dist., si Romanorum; et infra, de privileg., quia circa; et ff. de servit., si cui; ff. de servitu. urb. praed., si servitus.  Et ita non est hic aliqua indulgentia sive dispensatio, quod falsum est, immo multae sunt, et indulgentia non debet trahi ad consequentiam, 7. q. 1, petisti; et Inst. de iure natural. § plane.  Dicas quod propter unam decretalem, vel duas aut plures nec plus nec minus est, et simile est, de conse. dist. 2, re vera, in princ., ubi dicit quod omnes illi qui manducaverunt de manna illo, quod pluit filiis Israel in deserto, mortui sunt.  Et tamen Caleph et Iosue non fuerunt mortui in deserto, immo intraverunt terram promissionis, 76. dist., ieiunium.  Et ita modicum quid non nocet, nam modica res non inducit simoniam, infra, de simon., etsi quaestiones.  Arg. contra, quia pro modica re datur actio furti, 14. q. 6, fur.  Et pro sex solidis tantum committitur simonia, infra, de simon., ex tuae.  Et pro una gallina committitur furtum, Inst. de rerum div. § gallinarum.  Solutio: dic in talibus affectus et intentio committentis consideratur.  Vel dicas quod dicit in scholis, refertur ad decretales illas quae continent indulgentiam sive dispensationem, quia illae debent legi in scholis, ut per doctrinam sciatur ubi et quando sit dispensandum.  Quae vero ius commune continent, referuntur ad utrumque, quia illis utimur in iudiciis et in scholis.  Si vero decretalis aliqua de caetero inveniatur extra compilationem istam, quid fiet?  Tene quod dicitur infra, de fide instrum., pastoralis.  Hic praecipit Papa ut tantum hac compilatione universi utantur.  Quid erit si aliqui vellent uti et legere priorem?  Dico quod illi essent excommunicandi, quia faciunt contra mandatum principis, infra, de maior. et obed., si quis; et 25. q. 1, generali.

BOOK I

X 1.01 DE SUMMA TRINITATE ET FIDE CATHOLICA

X 1.01.01 Firmiter

Quoniam

Quoniam omne quod non est ex fide, peccatum est, 28. q. 1 § quod autem; ad Rom. 14; et infra, de praescrip., quoniam.  Et ordo nostrae reparationis a fide sumpsit exordium, ideo de fide catholica primo est agendum.  Et quia in fide primo instrui debemus, ut sic ad baptismum creduli veniamus, de conse. dist. 4, ante baptismum.  Videndum est ergo quid sit fides, prout hic accipitur, et quot modis accipiatur fides, et quot sint species fidei, et quot articuli, quod praemium credentium, et quae sit poena non credentium.  Fides enim multis modis dicitur.  Dicitur fides quandoque idem quod sacramentum baptismi, 45. dist., de Iudaeis; et infra, de bapt. et eius effect., debitum.  Item dicitur fides castitas tori, 27. q. 2, coniuges; 28. q. 1, cave; et infra, de iureiur., quemadmodum; et est unum de tribus bonis matrimonii; 28. q. 1; 27. q. 2, omne itaque; infra, de cond. appos., si conditiones.  Item fides securitas, sive pactum, quae etiam hosti servanda est, 23. q. 1, noli.  Item dicitur fides quandoque conscientia, infra, de restit. spol., litteras § nos autem, circa princ.; et infra, de praescrip., quoniam; id est, conscientia, de poen. dist. 3, quaerit § item illud Ambrosii; alias est vers. item dicitur fides credulitas, secundum quam credimus id quod non videmus.  Fides enim est de re non visa, de poen. dist. 4, in domo, vers. et si abiero.  Unde etiam dicitiur, fides non habet meritum cui humana ratio praebet experimentum.  Item dicitur fides promissio, Inst. de rerum div. § venditae; et infra, de sponsa duo., duobus.  Item alio modo dicitur fides collectio articulorum, ut hic, et 24. q. 1, haec est fides.  Praeterea et in symbolo Athanasii dicitur, haec est fides catholica, quam nisi, etc.  Item dicitur fides aequitas in actionibus considerata, Inst. de action. § actionum autem quaedam bonae fidei sunt quaedam stricti iuris.  Fides vero sic describitur ab Apostolo in epistola ad Hebraeos, prout hic sumitur: fides est substantia rerum sperandarum, argumentum non apparentium.  Et dicitur substantia sperandarum rerum, quia sperare debemus quod dictum est a prophetis, esse futurum.  Argumentum non apparentium dicitur, quia per prophetias iam completas debemus habere argumentum, id est, probationem non apparentem de futuris complendis, scilicet, de die iudicii et de fine mundi.  Sed videtur quod definitio ista non sit bona, quia vera definitio convertibilis debet esse cum suo definito.  Sed haec non est convertibilis, quia spes similiter est substantia sperandarm rerum, unde videtur inferendum quod fides est spes, quod est falsum.  Item haec definitio videtur loqui tantum de futuris, cum fides sit tam de praesentibus quam de praeteritis et futuris, eo quod habet se ad omnia; ad praeterita, quia credendum est Christum fuisse natum et passum; ad praesentia, quia credendum est quod ipse sit qui in altari quotidie conficitur; ad futura, quia credere debemus ipsum venturum et iudicaturum vivos et mortuos.  Et ita videtur esse insufficiens ista definitio, et licet diversa tempora comprehendat, una tantum fides esse videtur.  Unde satis potest dici, quod non est vera definitio, sed quaedam notificatio fidei ab Apostolo dicta.  Potest autem magistraliter definiri: fides est voluntaria certitudo absentium infra scientiam, et supra opinionem constituta.  Scientia enim habet cognitionem, fides vero non.  Unde dicit Augustinus, fides est credere quod non vides, de poen. dist. 4, in domo.  Species autem fidei sunt duae.  Una est formata, quam habent boni; et est alia informis, quam habent mali, et existentes in mortali peccato, et fides eorum caret forma.  Prima est virtus a qua dicuntur fideles quicumque baptizantur, de conse. dist. 4, si qui apud; et talis fides dicitur informata caritate.  Unde sic potest definiri: fides est qualitas qua quis credit quod diligit.  Caritas dignior est penes quam constitit omne meritum, et est fons vivus, cui non communicat alienus, scilicet, a fide, infra, de regular., licet, in fi.; et de poen. dist. 1, omnis qui non diligit.  Unde dicitur, fides nostra est virtus quam caritas comitatur.  Unde dicit Augustinus: fides quae per dilectionem operatur, est fundamentum omnium virtutum, 1. q. 1, cum Paulus; et alias ita definit.  Haec est fides quae per dilectionem operatur, de poen. dist. 2, caritas § item dominus Amen, vers. haec est fides; et non ea quae daemonum est, qua credunt, et contremiscunt.  De fide informata caritate dicit Abacuch propheta, iustus autem in sua fide vivit.  Fides nostra est eadem in substantia cum fide antiquorum, ut dictum est, quod probat Evangelium.  Turbae autem quae praecedebant, et quae sequebantur, clamabant dicentes, Osanna filio David.  Distant tamen in qualitate, quia quod ipsi credebant de futuro, nos credimus de praeteritis, scilicet, Christum natum et passum.  Principales autem articuli fidei nostrae sunt septem, secundum quod septem sunt dona Spiritus Sancti, quos quilibet Christianus scire tenetur, clerici explicite, laici implicite, et credere sicut Ecclesia.  Et sunt hi: incarnatio sive nativitas, baptismus, passio Christi sive mors eius, descensus ad inferos, resurrectio, ascensus in caelum, adventus eius in iudicium.  De quibus habes in prima constitutione infra, de summ. trin. et fid. cath., firmiter, pro quibus Ioannes in Apocalypsim legitur flevisse, ubi dicitur: vidi librum signatum septem sigillis formam imprimentibus in caelo et in terra, et apud inferos, et nemo fuit dignus aperire librum nisi Leo de tribus Iuda.  Et isti septem articuli patent in his versibus: nascitur, abluitur, patitur, descendit ad ima // surrexit, scandit, veniet discernere cuncta.  Secundum quosdam theologos sunt duodecim articuli fidei propter duodecim Apostolos, qui eadem hora instinctu Spiritus Sancti symbolum composuerunt.  Unde dicitur symbolum a syn, quod est simul, et bolus, quod est morsellus, quia unusquisque Apostolorum suum morsellum, id est, partem suam apposuit.  Et est aliud symbolum maius, quod cantatur in missa, in Nicaena synodo factum propter Graecos, qui non credebant quod Spiritus Sanctus procederet ab utroque; de conse. dist. 5, salvator; et de conse. dist. 5, de spiritu.  Est et tertium symbolum Athanasii, quicumque vult, quod cantatur in prima.  Istud potest appellari quartum symbolum, et ita sunt modo quatuor sicut quatuor Evangelistae.  Praemium vero credentium est vita aeterna.  Poena vero non credentium est gehenna perpetua, iuxta illud, haec est fides catholica, quam nisi quisque fideliter firmiterque crediderit, salvus esse non poterit, et qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit, infra, de bapt. et eius effect., maiores.  Ber.

Firmiter

Hoc ideo dicit, quia ordo fidei nostrae probari non potest quia ubi ratio deficit, fides supplet; de conse. dist. 4, nihil est aliud; et de conse. dist. 5, salvator.  Arg. ut quod sermo sonat, affectus sentiat, id est, fides, de conse. dist. 2, re vera, in fi.; quia fides est de re non visa, de poen. dist. 4, in domo, in fi.

Credimus

Hoc ideo dicit, quia dubius in fide, infidelis est, infra, de haeret., dubius; et arg. 22. q. 1, omne quod, in fi.  Et est simile de accusato contra quem nihil est probatum, et sic remanet dubius quando se non purgat.  Et quia fides est exordium nostrae reparationis, ideo prius de ea permittit, quia prius homo debet instrui in fide, de conse. dist. 4, ante baptismum; et de conse. dist. 4, ante viginti.

Unus

Hoc dictum fuit ad differentiam plurium planetarum, quos quidam colebant tamquam deos.

Verus

Dictus est ad differentiam fictorum.

Aeternus

Hoc ideo dicit, quia misericordiae Dei nec mensuras possumus ponere, nec tempora definire, de poen. dist. 1, multiplex; et 26. q. 6, is qui.

Immensus

Id est, sine mensura, unde dicitur intra omnia non inclusus, extra omnia non exclusus, supra omnia non elatus.

Incommutabilis

22. q. 4, incommutabilis.  Et tamen dat cuncta moveri, unde Boethius, 3, de consola., stabilisque manens dat cuncta moveri, etc.  Saepe tamen mutat sententiam suam, ut ibi dicitur, et 22. q. 4, unusquisque, in fi.

Incomprehensibilis

Unde in veteri lege dicitur: bestia quae montem tetigerit, lapidabitur.  Et illud: accedet homo ad cor altum, et exaltabitur Deus ab eo.  Et illud: O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei, quam incomprehensibilia sunt opera eius, et investigabiles viae eius.

Omnipotens

Quia omnia possunt quae decent eius potentiam, et quae posse est aliquid posse.  Unde peccare non potest, quia peccare non est aliquid posse, ut ait Augustinus, immo est aliquid non posse, ut de poen. dist. 2, principium § caritas.

Ineffabilis

Unde illud: sapientiam eius quis enarrabit?  Quasi dicat, nullus.

Simplex omnino

Nota quod multiplex est compositio.  Est enim proprie compositio partis ad partes, ut in rebus corporalibus.  Item est compositio proprietatis ad subiectum, ut rationabilitas in anima.  Item formae ad substantiam, et substantiae ad formam, et nulla istarum compositionum cadit in Deum, et ideo dicitur simplex omnino, id est, in quolibet sensu compositionis.  Et pone quasi simile in anima, cuius substantia simplex est, et tamen tria reperiuntur in anima.  Intellectus qui praeconcipit, ratio quae discernit, et memoria quae conservat.  Intellectus praeconcipiens, Patri primo operanti comparatur.  Ratio discernens comparatur Filio, qui est sapientia patris, disponens omnia in caelo et in terra.  Memoria conservans comparatur Spiritui Sancto, qui omnia bona corroborat et confirmat.  Sicut ista tria idem sunt in substantia cum anima, sic et tres personae Pater et Filius et Spiritus Sanctus idem sunt in substantia.

Coomnipotentes

Ut in symbolo Athanasii, sed tamen non tres omnipotentes, sed unus omnipotens.

Coaeterni

Sed contra videtur in dicto symbolo, ubi dicit, et tamen non tres aeterni, sed unus aeternus.  Solutio: hic ponuntur adiective istae dictiones, ibi autem substantive.  Haec est differentia, hic designat personas, ibi essentiam, sed totae tres personae coaeternae sibi sunt et coaequales.

Simul

Unde Salomon, qui manet in aeternum, creavit omnia simul.  Unde in Genesi, in principio creavit Deus caelum et terram, quod simul factum fuit, sed simul dici non potuit.

Humanam

Quia prima die angelos creavit, et sexta die creavit homines.

Quasi communem

Id est, mediam inter angelicam et mundanam, vel communem, id est, utrique conformem, quia in pluribus conformat se cum angelis, scilicet, in ratione et discretione, et in multis cum inferioribus creaturis, quia sentimus cum illis et in pluribus aliis.

Diabolus

Dicitur criminator, et est graecum vocabulum, derivatur autem a dia, quod est duo, et bolus, quod est morsellus, quia duos bolos tantum de corpore et anima quaerit facere.

Daemones

Daemon interpretatur sciens.  Et est arg. ex haec littera, quod de bono procedat malum, quod est falsum, ut hic exponitur, quia angelus non habuit remedium sicut homo, quia homo peccavit per suggestionem, angelus per se sine alterius suggestione, ut dicit littera sequens.

Creati sunt boni

Numquid est idem de homine?  Videtur quod non, per hoc quod dicit Apostolus: eramus enim nam filii irae sicut et caeteri, a qua nullus liberatur nisi per fidem, de conse. dist. 4, firmissime.  Dicas quod homo ab initio bonus creatus fuit sicut et angeli, et in caritate, ut de poen. dist. 2, tolle caritatem, vers. Adam vero; et de conse. dist. 2, quomodo revocari; et de conse. dist. 2, princeps.  Videtur quod homo creatus fuit immortalis, de conse. dist. 4, placuit igitur, vers. ulti. distinctionis.  Et auctoritas praedicta sic debet intelligi, eramus enim natura filii irae, id est, eramus digni poena aeterna sive debitores irae, id est, poenae aeternae; natura, id est, inseparabili vitio, scilicet, originali peccato.  Originale enim peccatum ita inhaeret humano generi sicut se esset ei naturale, quia sicut natura nos non deserit dum sumus, ita nec originale peccatum, sed tamen post baptismum non nocet, de conse. dist. 4, per baptismum.

Per se

Id est, ex proprio defectu.

Diaboli suggestione

Et ideo magis puniendus est diabolus quam ipse faciens, 86. dist., tanta, circa fi., ibi, eos vero.  Nec illud excusat diabolum, si homo illud alias facturus esset, ff. de serv. corr., ait praetor § qui igitur; licet videretur quod pro sola tantum exhortatione non debeat teneri.  Non enim qui exhortatur, mandatoris opera fungitur, ff. de his qui not. infam., ob haec verba, in fi.  Nec id excusat hominem, quod consilio alterius fecit, quia debuit et potuit explorare apud semetipsum an expediret ei tale consilium, ff. mand. vel cont., mandatum, in fi.  Et si dubitabat, potuit consulere peritiores, quare imputatur alicui, ff. de iuris et fact. ignor., regula § sed iuris; et ff. de bon. poss. sec. tab., in bonorum, in fi.; et 37. dist. § ut itaque.  Io.

Ordinatissimam

Haec fuit dispositio, quia tria fuerunt tempora: tempus ante legem, et tempus sub lege, et tempus gratiae.  In tempore ante legem habebant homines ius naturale, quo regebantur, quod consistebat in his duobus praeceptis contentis his versibus: quod tibi vis fieri, mihi fac; quod non tibi, noli // sic potes in terris vivere iure poli, 1. dist. § humanum genus.  In tempore sub lege regebantur decalogo Moysi dato a Deo, et tunc contingebant omnia in figura, quae completa fuerunt tempore gratiae, quando Dei filius nos docuit praecepta Evangelica, quibus hodie regimur, in quo scripturae fuerunt completae.  Et hic est ordo de quo hic dicit.

A tota Trinitate

Hoc ideo dicit, quia inseparabilia sunt opera Trinitatis, de conse. dist. 3, omnes, in fi.; et 28. q. 1, sic enim neque, circa princ.  Nec potest filius a se facere quicquam, nisi quod viderit patrem facientem, de conse. dist. 5, salvator, in fi.

Incarnatus

Hic explicatur primus articulus fidei.

Una

Hoc fuit figuratam in arca Noe, Gen. 7, ubi fuit redemptio sanctorum per duas naturas, quo ad opinionem et veritatem.

Impassibilis

22. q. 4, incommutabilis.  Et habetur figura his versibus: nil Isaac patitur, aries fit victima Christo // nec deitas patitur, cum moriatur homo, 22. q. 2, si quaelibet § Abraham; et 22. q. 2, utilem.

Mortuus

Hic explicatur tertius articulus fidei.

Descendit ad inferos

Quartus articulus.

Resurrexit a mortuis

Quintus articulus.

Ascendit in caelum

Hic est sextus articulus.

Venturus

Septimus articulus.

Gestant

Unde Apostolus, hoc mortale induet immortalitatem.

Extra quam

24. q. 1, quoniam vetus.

Est sacrificium

de conse. dist. 2, nec Moyses.  Unde dicitur versus: rex sedet in coena turba cinctus duodena // se tenet in manibus se cibat ipse cibus.  Dicit Augustinus: de carne Beatae Mariae carnem accepit, et eandem carnem ad manducandum dedit ad salutem, de conse. dist. 2, accesserunt Iudaei.  Et hoc fuit significatum in persona David, de quo dicitur, ferebatur David manibus suis, ut ibi dicitur.  Ber.

Panis et vini

Hoc ex causa statutum fuit, ut in alia forma sumeretur propter horrorem, unde dicitur: nisi quis manducaverit corpus meum, et biberit sanguinem meum, etc.  Audito hoc verbo scandilizati sunt discipuli, et dixerunt: durus est hic sermo, de conse. dist. 2, prima; de hoc sacramento traditur infra, de celeb. miss., cum Marthae.

Claves ecclesiae

Nota hic quod non potest conficere corpus Christi nisi fuerit ordinatus in forma ecclesiae.

Sacramentum vero baptismi

Hic est secundus articulus qui ultimo ponitur, et hic exprimitur forma baptismi, quam servat ecclesia, de conse. dist. 4, firmissime; et infra, de bapt. et eius effect., maiores.

A quocumque

A quocumque ergo baptismus conferatur in forma ecclesiae ratum est, ut 1. q. 1, quod quidam; et de conse. dist. 4, a quodam; et de conse. dist. 4, Romanos; 24. q. 1, subdiaconus § sed illud.

Coniugati

Nota quod tres sunt ordines in ecclesia Dei, scilicet, virgines, continentes, et coniugati.  Christus enim plus amat virgines quam alios, quia sponte tribuunt quod sibi non fuerat imperatum.  Continentes etiam plus Deo placent quam coniugati, quia non expedit homini ad regna caelestia tendenti, accipere uxorem, ut 33. q. 5, tunc salvabitur.  Et ea sunt in nostris officiis gratiosa, quae cum liceret non impendere, tamen causa dilectionis impendimus, 28. q. 1, iam nunc.

X 1.01.02 Damnamus

Non est generans

Adiective tenetur, id est, non generat, licet sit persona generans.

Asserit

Scilicet, Ioachim.

Ille

Scilicet, Petrus.

Qui plantat

Scilicet, praedicando.

Et qui rigat

Baptizando in epistola ad Corinthios.

Unum corpus, etc.

Unione caritatis et spiritus, de conse. dist. 4, quaeris.

Ut sint unum

Id est, eiusdem voluntatis.

Nos unum

Scilicet, unione naturae.

Non enim

Hic respondet concilium auctoritatibus Ioachim.

Ait

Scilicet, Ioachim.

Pater et Filius et Spiritus Sanctus

Pater dedit testimonium deitatis quando dixit: hic est filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui, ipsum audite.  Filius dedit testimonium deitatis quando in monte transfiguratus potentiam deitatis, et speciem aeternae beatitudinis ostendit.  Spiritus Sanctus dedit testimonium quando super baptizatum in specie columbae requievit, vel quando ad invocationem nominis Christi corda credentium implevit.

Et hi tres unum

Id est, indifferentes quo ad dandam gratiam.  Vel unum, id est, unius substantiae vel essentiae.

In terra

Scilicet, quod Christus fuit homo, infra, de celeb. miss., in quadam.

Spiritus

Id est, humana anima, quam emisit in passione.

Aqua et sanguis

Quae fluxerunt de latere Christi, ut in decretali praedicta infra, de celeb. miss., in quadam.  Et fuit vera aqua, et non aquaticus humor, ut quidam haeretici mentiuntur.

Et hi tres unum sunt

Non natura eiusdem substantiae, sed cooperatione eiusdem mysterii, quia spiritus per adoptionem nos filios Dei fecit.  Aqua fecit nos filios Dei per ablutionem baptismi, sanguis per redemptionem gratiae.

Non est generans

Id est, non generat, sed est persona generans.

Neque genita

Nota ad intelligentiam personarum in Trinitate quod nominum quaedam sunt essentialia, quaedam personalia, quaedam notionalia.  Essentialia sunt quae in singulari numero dicuntur congrue de tribus personis sigillatim, ut Deus bonus, Deus iustus, aeternus, omnipotens, et similia.  In plurali vero numero incongrue dicuntur, iuxta illud Athanasii, et non tres dii, sed unus est Deus.  Personalia sunt quae supponunt numero tantum, ut Pater et Filius et Spiritus Sanctus.  Notionalia sunt quae notant distinctionem in personis, ut generans, generata, et procedens.  Ista notionalia cum veniunt adiective, dicuntur tantum de personis et non de essentia.  Sed quando tenentur substantive, tunc dicuntur tam de essentia quam de personis.  Unde haec propositio simpliciter est vera, Pater est generans, sive haec dictio, generans, teneatur adiective sive substantive.  Si autem dicatur, substantia divina est generans, si haec dictio, generans, teneatur adiective, falsa est, quia vellet notare distinctionem in divina essentia.  Si teneatur substantive, vera est, quia tunc est sensus, substantia divina est generans, id est, persona quae generat.  Unde nomina ista, generans, genita, et procedens, adiuncta nominibus personarum, distinctionem notant personarum, iuncta vero cum nominibus istis substantia.  Natura seu essentia divina tenentur substantive, et notant essentiam tantum.

Natura

Haec est illa summa res, quam dixit magister Petrus.

Alius sit pater alius filius

Disiunctiva sive partitiva nomina, ut unus, aliquis, alius, duo, vel similia, aliquando significant essentiam, aliquando non.  Nomina partitiva iuncta cum nominibus personalibus, et non essentialibus in masculino et feminino genere, notant distinctionem in personis, pater est unus, filius est alius, pater et filius sunt duo.  Iuncta vero nominibus essentialibus, ita quod eis innitantur, essentiam notant, ut Pater est unus Deus, Pater et Filius sunt una essentia.  In neutro vero genere tantum essentiam notant, Pater et Filius sunt unum, id est, una res.  Et ideo optime dicit, alius Pater, alius Filius, id est, alia est persona Patris, et alia persona Filii, non tamen aliud, immo idem sunt in substantia, ut iam patet.

Ei dedit

Unde Augustinus, nihil habet filius quod non nascendo a patre acceperit.

Simplex omnino

De hoc dicas, ut supra, de summ. trinit. et fide cath., firmiter.

Procedens

Scilicet, per inspirationem; de conse. dist. 5, de spiritu, in fi.

Cum ergo veritas

Dicit respondendo auctoritati praedictae, volo, etc., et eam exponit quam inducebat pro se Ioachim, et exponit qualiter intelligatur hoc verbum, unum, et per hoc etiam aliis auctoritatibus respondetur.

Orat

In evangelio Ioannis.

Unum in nobis

Id est, uniti nobis unione spiritus.

Unum sumus

Hic in alia significatione accipitur hoc nomen, unum, id est, unione substantiae seu naturae, ut infra sequitur.

In gratia

Id est, per gratiam.

Florensi monasterio

Nota quod si auctor reprobatur, eius scripta sunt reprobanda, infra, de haeret., fraternitatis.  Immo et si bona essent, reprobarentur ratione auctoris, quia non licet ei hoc facere, 96. dist., bene quidem.  Hic vero licet auctor non reprobetur, quia confitetur se servare fidem catholicam.  Tamen scripta sua, quia malam habebant sententiam, reprobantur.

Corrigenda

Et ideo quia paratus fuit corrigi, et se correxit, ut sequitur, non debet dici haereticus, licet quandoque errasset in fide, 24. q. 1, haec est fides; et 24. q. 3, dixit apostolus.

X 1.02 DE CONSTITUTIONIBUS

X 1.02.01 Canonum statuta

Canonum

Generalium scilicet, quia quidam canones sunt personales, quidam locales, 63. dist., cum longe; infra, de elect., nihil est.  Quidam causales, quidam temporales, ut 29. dist., sciendum.

Statuta

Non abrogate vel per contrarium canonem, vel per consuetudinem illa enim servanda non sunt, 26. dist., unius; et 36. q. 2, placuit.  Et dic statuta continentia praecepta, vel prohibitiones.  Alias si de concilio loquerentur, non obligarent, 14. q. 1, quisquis § quod praecipitur; 4. dist., denique § haec et si legibus.

Custodiantur

1. q. 7, si quis omne; 19. dist., si Romanorum; et infra, de consti., quoniam.

Ab omnibus

Sic et leges ab omnibus sunt servandae, ut C. de legi. et const., leges 1; et C. de iuris et fact. ignor., constitutiones.  Et dic ab omnibus, scilicet, subditis.  Nam Papa et imperator legibus non constringuntur, ff. de legib., princeps; et 9. q. 3, cuncta.  Tamen legibus se velle vivere profitentur; C. de legi. et const., digna vox; et C. de testament., ex imperfecto; et ff. de leg. 3, ex imperfecto; et Inst. quib. mo. test. infir. § eadem oratione; et 2. q. 7, nos si incompetenter.

In actionibus

Scilicet, civilibus.

Vel iudiciis

Scilicet, criminalibus, quia iudicium aliud criminale, aliud civile, infra, qui fil. sint legit., per venerabilem, circa fi. § tria.  Nec est necesse proponere actionem, infra, de iudic., dilecti.  Si tamen quis proponit ineptam, succumbit, sed aptam potest postea proponere, ut infra, de iudic., examinata, ubi de hoc.

Suo sensu

Scilicet, malo.  Et est simile, 3. q. 9, pura; et infra, de consti., ne innitaris.  Quinque enim suo sensu uti debet iudex in iudicando proprie accepto vocabulo, ff. de recepti., qualem; et in Auth. iusiur. quod praest. ab his qui admin. accip., circa princ., coll. 2; et infra, de renunciat., in praesentia.  Dum tamen secundum leges et iura pronunciet, in Auth. de iudicib. § quia vero, ver. omnis iudex, alias est § coll. 6; et in Auth. de defensor. civit. § iusiurandum, coll. 3; et 3. q. 7, iudicet; et 20. dist., de libellis; et 37. dist., relatum; et Inst. de off. iudic., in princ.; et C. de sent. et interloc. om. iud., nemo.

X 1.02.02 Cognoscentes

Culpa caret

Quia quod legitime factum est, poenam non meretur, C. de adulter., Gracchus.  Et peccata suos debent tenere auctores, C. de poe., sancimus; et infra, de his quae fi. a maior. par. cap., quaesivit; et infra, de sent. excom., extravag. Romana, in fi.  Et ita est hic arg. expressum, quod nemo privatur iure suo sine culpa, 56. dist., satis perversum; 16. q. 7, inventum; infra, de restit. spol., conquerente.  Arg. contra 22. dist., renovantes; et 34. dist., si cuius uxorem; et 34. dist., si laici uxor; et 27. q. 2, multorum; infra, de cleri. coniug., sane 1.  Solutio: prima rubrica regulariter vera est, contraria casualia sunt.  Vel dicas, quod licet quandoque quis privetur iure suo sine culpa, non tamen sit illud sine causa; infra, ut lite non cont., quoniam § si vero; et causam facile est videre in contrariis signatis.  In sex casibus privatur aliquis iure suo sine culpa sua.  Unde versus: Paupertas odium vitium favor et scelus ordo personas spoliant et loca iure suo.  Ista notantur in 22. dist., renovantes; et infra, de privileg., antiqua, ubi de hoc.

Futuris

Sic ergo constitutio respicit tantum futura, et non praeterita, ut infra, de consti., quoniam, dicemus de hoc.

Non commendat

Id est, non puniat; vel id est, subiiciat.

Ante prohibitionem

Arguit neminem ligari constitutione antequam ad ipsam perveniat, ut 32. q. 4, dixit Sara; et 82. dist., proposuisti.  Arguit contra 16. dist., quod dictis.  Sed non est contra, quia ex quo publice promulgata est et publicata, omnes tenentur ad ipsius observantiam, et omnes ligat post duos menses a publicationis tempore elapsos, in Auth. ut fact. novae const., circa princ., coll. 5; infra, de sent. excom., noverit; infra, ne cler. vel mon. saecul. neg., non magnopere; et infra, ne cler. vel mon. saecul. neg., super specula.  Nec est necesse ut singulorum auribus inculcetur, ut in 16. dist., quod dictis; et infra, de postul. praelat., ad haec; nisi probaret se extra provinciam tunc fuisse, vel alias impeditum.  Arg. est expressum infra, qui matrim. acc. poss., cum in tua.

X 1.02.03 Translato

Sacerdotio

Supple levitico, ut cesset obiectio, quae potest fieri de Melchisedech, qui praecessit legem per quingentos annos, quod innuitur ex littera sequenti.  Quia sacerdotium simul fuit datum cum lege, verum est, supple leviticum.

Quia enim

Sunt verba Augustini exponentis praedicta verba Apostoli.

Simul

Quia in monte Sinai eodem tempore contulit dominus Moysi legem et sacerdotium, postquam ergo iam translatum est sacerdotium ad Christianos, ergo et lex transferri debet.

Sub eadem sponsione

Quia postquam dominus dedit legem filiis Israel, dixit eis: Audi Israel mandata mea, et ea conserva in corde tuo; et si feceris, dabo tibi terram fluentem lac et mel.  Et tunc ipsi promiserunt servare legem et sacerdotium, et ideo dicit sub eadem sponsione.  Hic attende, quia dominus in veteri testamento temporalia promittebat, in novo vero promittit aeterna, ut Centuplum accipietis, et vitam aeternam possidebitis, etc.; infra, de celeb. miss., cum Marthae.

Quod de uno

Arg. quod ubi est eadem ratio, ibi debet esse idem ius; et quod de similibus, idem iudicium est habendum; 5. dist., ad eius vero, vers. enim ea; et 4. dist., denique, vers. unum quoque; et 16. q. 7, et hoc diximus; et 1. q. 3, si quis obiecerit; et infra, de translat., inter corporalia, vers. sicut ergo; et infra, de rescript., inter caeteras, in fi.  Et quoties ex una radice vitium nascitur, consequens est ut una lege tollatur, C. de nupt., si libertam; et 1. q. 1, sicut Christus; et 22. q. 2, si quis per vetus.  Et quod dicit, quod de uno dicitur, id est, quod de uno constitutum est, et sic facit ad titulum, alias non videtur facere.

X 1.02.04 Nam concupiscentiam

Nam concupiscentiam

Legitur in epistola Pauli ad Romanos: peccatum non cognovi nisi per legem.  Nam concupiscentiam nesciebam nisi lex diceret.  Augustinus exponit hic verba illa Apostoli, nam concupiscentiam, dicens quia hoc elegit Apostolus.

Nesciebam

Esse peccatum concupiscere, vel tam grave, secundum aliam expositionem.  Apostolus antequam vidisset legem, non credebat esse peccatum concupiscere rem alterius, sed postquam invenit in lege, non concupisces, credidit esse peccatum.

Hoc enim

Verba sunt Augustini, usque in fi.  Et dic hoc, scilicet nescire concupiscentiam tantum, vel removendam a se; vel hoc, id est peccatum.  Ita exponit Augustinus: si intelligas de concupiscentia carnis tantum, falsum esset, cum Apostolus haberet concupiscentiam, et stimulum carnis, unde dixit: video aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae, captivantem me in lege peccati; 32. q. 5, si Paulus.

Generale

Scilicet, vitium concupiscentiae, quod est generale ad omnia vitia.

Unde omnia mala

Arguit quod uno prohibito, omnia prohibentur quae sequuntur ex illo, 13. q. 5, poenale; et 4. dist., denique; et infra, de fide instrum., inter dilectos, ad fi.; C. de reb. alien., sancimus; et C. de legi. et const., non dubium.

Oriuntur

Id est, oriri possunt, et comprehendit genera singulorum, et non singula generum, id est, non est aliquod genus mali, quod quandoque non possit oriri ex concupiscentia.  Et sic intelligitur 47. dist., bonorum, ubi dicitur quod cupiditas est radix omnium malorum, ubi similiter comprehendit genera singulorum, et non singula generum; et de poen. dist. 2, quia radix.  Et eodem modo intelligitur illud quod dicit imperator, quod avaritia est mater omnium malorum, in Auth. ut iudic. sine quoq. suffr. § cogitatio, vers. fi., coll. 2  Et ex hoc generali vitio concupiscentiae omnia mala, id est, septem principalia vitia possunt oriri, scilicet: Superbia, Ira, Invidia, Accidia, Avaritia, Gula, Luxuria.  Et ideo dicit Augustinus cum Apostolo, quod bona sit lex, quae dum hoc, etc., non tamen propter hoc singula vitia cuiuslibet generis, ut puta interficere hominem, periurium, et similia oriuntur ex concupiscentia.  Vel expone quod dicit oriuntur, id est, orta sunt, si enim non concupivisset, non peccavissemus, 5. dist., ad eius vero, in fi.  Unde Gregorius, caro nos laeta traxit ad culpam, afflicta reduxit ad veniam, et sic non esset necesse comprehendere genera singulorum, etc.

Lex

Id est, constitutio, ut in principio decretorum, 1. dist., lex; et 2. dist., lex.  Et sic facit ad titulum.

X 1.02.05 Ne innitaris

Ne innitaris

In parabolis Salomonis ponuntur verba ista: Fili mi habe fiduciam in domino ex toto corde tuo, ne innitaris prudentiae tuae, ne sis sapiens apud temetipsum.  Hieronymus exponit hic particulam illam, ne innitaris prudentiae tuae, etc.

Prudentiae tuae

Verba sunt Hieronymi usque in finem.

Prudentiae suae

In malo.  Et est simile 8. q. 1, sciendum; et 3. q. 9, pura; et supra, de consti., canonum.

Decretis

Id est, constitutionibus, et ita pertinet ad titulum.

Praeponit

Non ergo sunt postponenda decreta, quae Hieronymus ita commendat, quod etiam fieri non debet; 37. dist., relatum.

X 1.02.06 Cum omnes

Constitutum

Sed nonne canonici isti Trecenses poterant haec et alia statuere aliis irrequisitis etiam in praeiudicium successorum, cum istud videretur esse ius commune, quod absentes nihil percipiant, infra, de cleri. non residen., inter quatuor; et infra, de cleri. non residen., clericos; infra, de appell., pervenit 2?  Immo videtur quod sic arguit 10. q. 2, ea enim § hoc ius porrectum; et ff. de pacti., rescriptum; et 7. q. 1, factus est.  Sed hoc ideo non valuit, quia in praeiudicium aliorum et malo zelo, et contra consuetudinem ecclesiae hoc fecerunt, infra, de consti., ex parte.  Et transgressor consuetudinis, ut transgressor legis puniendus est, 11. dist., in his.  Et statutum sive constitutio debet esse iusta et honesta et communis omnibus, 4. dist., erit autem.  Et quia constitutio ista non erat generalis, nec communis omnibus, ideo non valuit, etc.  Et cum ipsi canonici intelligantur quasi unum corpus et idem collegium, non debent duplici iure censeri; 11. q. 2, cognovimus; et infra, de decim., cum in tua.  Et inconveniens aliud sequeretur, quod successores minus haberent quam praedecessores.  Et sic non esset vera successio in ius alterius, ff. de acq. rer. dom., hereditas; et ff. de acq. poss., cum heredes, in princ.  Ista constitutio non valuit, quia sine consensu episcopi facta fuit, infra, de consuet., cum consuetudinis, circa fi.  Arguit contra ff. de collat., si praegnantem, ubi sit collatio bonorum natis, sed non illis qui sunt nascituri.  Sed numquid est verum generaliter, quod maior pars capituli facit, totum capitulum facere intelligitur?  Quod videtur infra, de his quae fi. a maior. par. cap., cum in cunctis.  Dicas quod si aliquid est commune pluribus, non ut collegiatis, sed ut singulis.  Quod fit a maiori parte illorum, nihil valet nisi omnes consentiant, ff. de servitu. rust. praed., per fundum.  Nisi rem concedant in naturalem usum, quod potest facere unus etiam invitis sociis et contradicentibus, Inst. de rerum div. § religiosum, vers. in commune vero sepulchrum.  Et nisi in casu infra, de iure patron., postulasti; et infra, de iure patron., quoniam.  Si vero sint plures, ut collegium, distingue, si aliqua facienda sunt ex necessitate, ut alienationes, electiones et similia.  Sufficit quod maior pars facit, infra, de his quae fi. a maior. par. cap., cum in cunctis; dum tamen alii absentes vocentur, infra, de elect., quod sicut; et infra, de elect., venerabilem.  In aliis quae ex necessitate non fiunt, qualia erant ista quae isti faciebant, nihil potest fieri nisi omnes consentiant, ut hic, et in praedicta lege ff. de servitu. rust. praed., per fundum.  Et debent consentire ut collegium, non tamquam singuli, arg. infra, de consti., cum M; et infra, de elect., in Genesi.

Quod quisque

ff. quod quisque iur., hoc edictum; et 1. dist. § humanum genus.

Patere legem

Dicit Augustinus: talis sum in scriptis aliorum, quales volo esse intellectores meorum, 9. dist., neque quorumlibet.  Nec debent aliis legem imponere, quam ipsi negligunt observare, infra, de praeben., pro illorum.

Coaequatis

Sic ergo omnes pares debent esse in beneficiis, infra, de consti., cum M.  De hac materia nota infra, de maior. et obed., statuimus.

Consuetudinem

Nota hic arg. optimum, quod in absentia potest quis percipere beneficium sine peccato, si consuetudo sit.  Secus est de iure communi, ut infra, de cleri. non residen., quia nonnulli; et infra, de cleri. non residen., relatum.

X 1.02.07 Quae in ecclesiarum

Constituerunt

Quod eis licuit tam iure fori, quam iure poli.  Et vocatur ius civile, quod quisque populus sibi constituit, Inst. de iure natural. § his generaliter; et 1. dist., ius civile.  Sed ex hoc statuto nullum praeiudicium ecclesiae generatur, ut hic, et 96. dist., bene quidem.  Etiam si in utilitatem ecclesiae redundaret, si auctoritas Papae non interveniret, ut in 96. dist., bene quidem; et infra, de consti., ecclesia; et 10. dist., lege; et infra, de re iudic., cum causa.

Ad inopiam

Si culpa sua eget, indignum est ei subveniri, ff. deposi., bona fides; arg. optimum ad hoc, 86. dist., non satis.  Vel si suo vitio incidit in egestatem.  Et est simile infra, de consuet., ex parte.

Alienandi feudum

Qui feudum alienat, cadit a iure feudi, et dominus illud alii concedere potest, infra, de feud., ex parte; et in lib. feud., in tit. alie. feu., constitutio si clientulus.  Sed alii in feudum dare potest, ut in dicta constitutio si clientulus, et in constitutio Lotharii, et in constitutio imperialis.  Nec feudum dari potest in dotem, infra, de don. int. vir. et uxor., nuper.  Nec usurarius potest usum vendere irrerquisito domino, ut Inst. de usu et habit., in princ.  Nec emphyteuta potest vendere meliorationes suas domino irrequisito.  Quod si fecerit, dominus illud potest revocare, C. de iure emphyt., cum dubitabatur; infra, de loc. et cond., potuit.  Sed facta denunciatione domino, si dixerit se nolle emere, vel si a denunciatione duorum mensium spatium sit elapsum, potest vendere cui vult, dummodo non vendat personis prohibitis, infra, de loc. et cond., potuit; quae decretalis Gregorii ix est.  Et in praedicta lege renunciare autem feudo vasallus non potest invito domino, cum eius favore introductum sit, ut vasallum habeat, arg. C. de act. et oblig., sicut in initio.  Arg. contra ff. de oper. lib., interdum.

Personarum assensu

Non tamen sufficeret omnium consensus in hoc casu, quia alienatio facta de consensu omnium citra formam debitam, nulla est; 12. q. 2, sine exceptione; et 10. q. 2, hoc ius porrectum; et C. de sacro. eccl., authen. iubemus, in fi.; et infra, de rebus ecc. non alien., extravag. dudum.  Sed si communis forma servata esset, teneret venditio, infra, de his quae fi. a prael., cum nos.  Sed si laesa esset ecclesia, restuitur in integrum, infra, de in integ. restit., requisivit; et infra, de empt. et vend., cum dilecti.

X 1.02.08 Cum accessissent

Vacuisset

Nulla iusta causa impediente, alias non curreret tempus, infra, de concess. praeben., quia diversitatem; arguit ad hoc, 28. dist., de Syracusanae; et 2. q. 6, anteriorum § ad hoc.  Et si Papa interdicat aliquibus, ne eligant sine suo mandato speciali, tempus, scilicet, trium mensium, statutum a canone eis currit, nisi intra id tempus postulaverint licentiam eligendi, infra, de elect., his quibus, decretali Gregorii ix.

Constitutum

Ac ipsum statutum per sedem Apostolicam confirmatum fuerat.

Confirmatum

Sed numquid canonici per se possunt minuere praebendas, vel dignitates tollere sine licentia domini Papae?  Videtur quod non, quia nec augere possunt, infra, de consuet., cum olim; et infra, de vit. et honest. cler., quoniam; 22. dist., omnes.  Quia honor ecclesiae potius debet augeri quam minui, infra, de consti., ex parte, ubi est expressum quod non; et de conse. dist. 1, vasa, vers. in hoc enim; et infra, de verb. sign., transmissae.  Et quia temporibus nostris potius addi reverentiam cupimus, quam minui; 25. q. 1, quae ad perpetuam; et 25. q. 2, quaecumque.  Unde nec episcopus potest omitere quin statuat archipresbyterum, quasi solus ipse sufficiat, infra, de offi. archipresb., ut singulae.  Et melius est qualecumque eligere quam ordinem plenum non esse, ff. de decur., generaliter § penulti.  Ad hoc dixit Io. quod ex causa possunt minuere, ut infra, de instit., non amplius; et infra, de instit., auctoritate; et infra, de consti., cum M; et de auctoritate episcopi, 21. dist., in novo testamento.  Et quod possunt unam dignitatem tollere vel diminuere, vel mutare praebendas, probatur 16. q. 1, praecipimus; et infra, de excess. praelat., sicut; et ff. comm. praed., si quis duas § 1; et ff. de negot. gest., cum alicui; infra, de praeben., vacante; et 63. dist., quia sancta § verum; et 67. dist., quorum vices; et 67. dist., corepiscopi; et in praedicta decretali Honorii, infra, de consti., ex parte, ubi dicit, licet non sint eius redditus diminuti.  Et ita videtur quod potuissent, si fuissent diminuti.  Io.  Sed verius credo, quod non possint sine auctoritate Papae, ne quandoque in fraudem hoc facerent, et causam subiicerent, cum non esset.  Et hoc idem dicitur de consensu episcopi, arg. optimum, infra, de verb. sign., transmissae.  Quod ergo inutile fuit, hic confirmavit auctoritas domini Papae ex certa scientia, arg. 16. q. 1, quoniam quicquid; sicut et datur actio ex nudo pacto, si iuvetur auctoritate legis vel principis, ff. de pacti., legitima.  Vel tene ut dixit Io., quod possunt iusta ex causa, alias non arg., infra, de consti., cum M, vers. in tantum, a contrario.  Dignitatem tamen non credo quod possint creare vel supprimere sine auctoritate Papae, ut hic dicit, nec diminuere numerum iuramento firmatum, cui confirmatio sive constitutio domini Papae valet, ut confirmet infirmum, 2. q. 1, in primis; et 3. q. 6, hoc quippe.  Confirmat etiam et supplet defectum solemnitatis omissae, infra, de translat., cum ex illo.  Item valet ut de beneficio illo, quod ex certa scientia confirmatur, postea directe an licite sit acquisitum, an non, sine novo mandato non cognoscatur, infra, de confirm. util. vel inutil., de confirmationibus.  Si vero sub hac forma confirmat, scilicet, confirmamus sicut iuste possides, talis confirmatio modicum operatur, vel nihil, infra, de confirm. util. vel inutil., si quis.  De qua confirmatione habes, infra, de concess. praeben., quia diversitatem.

Contravenerint

Videtur quod privilegium unico actu perdatur, ut hic, et infra, de consti., cum M; et infra, de praeben., pro illorum; et 11. q. 3, privilegium; C. de iure dom. imp., si creditor; et C. de his qui per met. non appel., his qui; et C. de pac. inter emp. et ven., commissoriae.  Argumentum contra, quia delictum personae etc.; 16. q. 6, si episcopum; infra, de arbitr., cum tempore; infra, de privileg., accedentibus; et infra, de privileg., si de terra.  Vincen. distinguit, aut datur privilegium ad faciendum aut ad non faciendum.  Si datur ad faciendum, et is qui impetravit spatio decem annorum non utitur eo, perdit illud, ff. de nund., nundinis.  Si vero datur ad non faciendum, si Papa reservavit sibi aliquid iuris in eo, non potest tali privilegio renunciari expresse, infra, de arbitr., cum tempore.  Sed si nihil sibi reservavit, puta quia dedit privilegium de non dandis decimis, tunc non perditur nisi legitimo tempore, scilicet, si quadraginta annorum spatio fecerit contra privilegium decimas solvendo, infra, de privileg., accedentibus; et infra, de privileg., si de terra; et 7. q. 1, quam periculosum.  Sed ibi sufficit quod semel renunciet, scilicet, circa beneficia.  Si datur ad excipiendum, perpetuum est, quia quae temporalia sunt ad agendum perpetua sunt ad excipiendum, ff. de dol. except., pure § ulti.  Quod est verum, si nemo agat.  Sed si agat et non excipitur contra agentem, perditur privilegium, ff. de procur., Pomponius § ratihabitionis; et ff. de condi. indeb., si is qui.  Io. dixit quod si ille qui impetravit privilegium directe obviavit privilegio, perdit illud unico actu tantum, ut hic, et infra, de consti., cum M; et infra, de praeben., pro illorum.  Secus si non servat illud, vel si non tuetur se illo, tunc enim perdit legitimo tempore, infra, de privileg., accedentibus; et infra, de privileg., si de terra.  Magis enim delinquit qui directe venit contra privilegium, quam ille qui non utitur illo, arg. ad hoc, 84. dist., quisquis; et infra, de sent. excom., contingit 2.  Alii distinguunt, an privilegium sit onerosum, et tunc unico actu tollitur, an sit favorabile, et tunc non perditur unico actu.  Tanc. melius videtur dicere, si privilegium datum est favore personae seu personarum, quale fuit hic, et in similibus concordantiis perditur unico actu.  Si datum est favore ecclesiae sive intuitu religionis, ut sunt privilegia de non solvendis decimis et similibus, non tollitur nisi legitimo tempore, ut dictum est.  Et haec opinio Tanc. habetur his versibus: Privatam legem tollit contrarius actus // Si personalis sit, si patet esse realis // tunc non perditur, nisi praescripsisse probetur.  Melius videtur dicendum quod sicut sunt diversa privilegia in diversis casibus concessa, quodlibet privilegium locum habeat in suo casu, sicut vides in praescriptionibus, quae diversa tempora requirunt.  Dic ut infra, de decim., suggestum.

Eligendo

Videtur quod talis electio non deberet valere, quia nova dignitas sine licentia Papae constitui non potest, infra, de consuet., cum olim; 22. dist., omnes.  Sed haec electio videtur de novo esse creata, et sine licentia Papae non dicitur nova dignitas, sed ex consequentia antiquae dignitatis possunt eam resumere, argumentum ad hoc infra, de feud., ex parte; et infra, de Iudae. et Sarrac., consuluit; et ff. de novi operis nunc., hoc edicto § si quis aedificium.  Ber.

X 1.02.09 Cum M. Ferrariensis

Sociis

Et licet M. haberet mandatum, tamen sine mandato pro sociis absentibus agere posset, cum essent consortes eiusdem litis, quia agebant ut eis fieret communicatio de fructibus superexcrescentibus, tamen cavere debet de rato, ut C. de consor. eius. lit., commune.  Et est speciale, alias non admittitur ad agendum sine mandato nisi esset coniuncta persona, ff. de procur., sed hae personae, in princ.; et infra, de rescript., nonnulli.  Et in alio est hic speciale, quia post litem contestatam datur cautio, quod est contra id quod legitur, ff. de procur., Pomponius § ratihabitionis.  Sed illa lex, ff. de procur., Pomponius, loquitur quando per procuratorem lis est contestata.  Vincen.  Sed non credo quod ista sit talis causa, quia quilibet agere poterat pro se et sine aliis, et iste M. habebat mandatum ab aliis, alias non fuisset admissus procurator.  Ber.

Eo

Id est, in tantum.

Quo

Id est, in quantum.

Consuetudinem

Hoc non multum noceret, dummodo ex causa hoc facerent, ut dictum est supra, de consti., cum accessissent; arg. ff. de decr. ab ord. fac., quod semel; et in Auth. ut determ. sit num. cleric., vers. non enim, etc., coll. 1; et infra, de instit., non amplius; et infra, de instit., auctoritate.

Providere

Subaudi quod ille M. cum sociis suis petebat ex illis fructibus superexcrescentibus sibi praebendas assignari.

Ad eam

Si hoc esset verum, talis receptio non valebat, infra, de praeben., maioribus; et infra, de praeben., tuae fraternitatis.  Sed probata non fuit haec forma, sed hoc obiicere non poterant, quia fatebantur se fecisse contra constitutionem Turonensis concilii, infra, de praeben., maioribus; quare non essent audiendi, infra, de concess. praeben., cum super.  Et sic repelluntur suam turpitudinem allegantes, infra, de dona., inter dilectos.  Vel dic ad eam, id est, ea vacante elegerunt duos simpliciter in canonicos.

Alium

De quinto non fit hic mentio, quia forte capitulum confitebatur illum elegisse.

Sine praeiudicio

Hic ergo non prodest protestatio, quod est verum, quando est contra substantiam facti, vel rei super qua sit, ut si protestatus fuisset cum reciperet aliquem in canoncum, ut non haberet praebendam, quae substantia est negotii, quia qui receptus est in canonicum non debet carere praebenda, ut infra, de praeben., relatum.  Si vero protestetur sic, quod ea quae dicit, non dicit animo contestandi litem, talis bene valet.  Io.  Infra, de appell., sollicitudinem; et infra, de censib., olim; et ff. de condi. indeb., quod quis sciens.  Arg. contra, infra, de his quae vi met. caus. fi., perlatum; et 31. q. 2, Lotharius; ff. quib. mod. pig. vel hyp. sol., si debitor § 1.; et infra, de in integ. restit., cum venissent; et infra, de elect., Cumana, circa finem.  Solutio: ibi protestatio non valet ubi protestans per contrarium factum directe obviat suae protestationi, ut in dictis decretalibus infra, de appell., sollicitudinem; infra, de censib., olim; nisi hoc faceret iusta de causa, ut in dicto canonico infra, de his quae vi met. caus. fi., perlatum.  Et quandoque protestatio plus prodest quam appellatio, C. de fil. famil., cum appellasse, lib. 10.  Ideo potest dici quod protestatio profuit cum ipsi praebendas consuetas integre percipiunt, etiam si isti quinque de redditibus excrescentibus non percipiunt tantum, quantum antiqui, sed tamen praeiudicium fit eis quantum ad communem mensam.

Receperunt

Unde eis providere debebant, infra, de praeben., relatum; et infra, de praeben., dilectus filius 1; et infra, de concess. praeben., cum super.  Et nota quod alius est canonia et aliud praebenda.  Canonia est ius quod provenit ex electione et receptione in fratrem, ut hic.  Praebenda est quae procedit ex institutione et officio, quia ex quo quis facit officium, debet percipere beneficium.  Unde et laicus, ut dicit Vincen., potest habere praebendam, et potest esse praebendarius, sed non posse esse canonicus, infra, de instit., in ecclesia.  Nota quod omnis canonicus debet habere praebendam, sed non convertitur, sola enim perceptio salarii non facit decurionem, ff. de decur., sola salarii.  Ne quicumque habet canoniam, habet vocem in capitulo, ut puer, infra, de aetat. et qualit., ex ratione; ff. de decur., spurii.

Nihil perciperent

Videtur quod hoc fuerit simoniacum, infra, de praeben., dilectus filius 1.  Dic quod si intellexissent, et actum esset inter partes, quod nihil omnino perciperent, simoniacum fuisset.  Sed intelligebant quod tantum de praebendis divisis nihil perciperent.

Industriam

Haec videbatur bona allegatio, quia per ipsorum industriam redditus sunt augmentati, non debent compelli illos communicare aliis, C. de alluv., ea quae; et infra, de in integ. restit., requisivit, in fi.; et ff. de rei vend., caeterum.  Et nemo compellit ad communionem, ff. de condi. indeb., si non sortem § si centum; ff. pro soc., qui admittitur.  Papa tamen non admisit illam allegationem, quia praeiudicaverunt sibi eos recipiendo.  Et tot ponendi sunt in ecclesiis, quot ex earum fructibus possunt commode sustentari, ut infra, de instit., non amplius.  Quia bene poterant eis providere de communibus redditibus, nec distinguitur hic qualiter redditus augmententur, nec refert ex quo augmentati sunt, undecumque processerint, ut infra, de verb. sign., transmissae.

Possent sufficere

Arg. conditionem subintelligendam, ut 22. q. 2, beatus; ff. qui satisda. cog., qui iurato; infra, de iureiur., quemadmodum, ubi de hoc; et infra, de rescript., ex parte Conventrensis.

Ad vacaturas praebendas

Per hoc quod dicit ad vacaturas, dicunt quidam, ut Inno. iiii, quod haec decretalis continet dispensationem et non ius commune.  Sed non est verum.  Immo continet ius commune, cum ex concessione utriusque partis constet illos fuisse receptos in fratres et ad ius canoniae.  Sed hoc non est contra ius, quod aliquis recipiatur in canonicum, et expectet praebendam, sed nullum percipere beneficium.  Si percipi possit, est contra ius, infra, de praeben., dilectus filius 1; et infra, de praeben., relatum.  Quia aliud est canonia, aliud praebenda, ut dictum est supra eodem capitulo.  Et ideo Papa mandat eis dari superexcrescentes redditus.

Ultra numerum

Hic potest quaeri utrum isti qui quotidie recipiuntur ultra numerum, habeat vocem in electione episcoporum vel aliorum praelatorum?  Dico standum esse consuetudini, et si nulla sit consuetudo, adhuc non credo quod debeant vocari ad huiusmodi tractatus vel electiones, cum nondum habeant plenum ius, nec etiam possessionem.

Cum integritate

Sed cum canonici isti voluntarie receperunt quatuor ultra numerum constitutum auctoritate propria contra suam constitutionem, quare non compelluntur communicare suos redditus illis, ut sint omnes aequales, cum renunciare videantur suo privilegio, supra, de consti., cum accessissent?  Potest responderi quod ipsi hoc non petiverunt, ut in littera patet, et condemnatio non debet fieri nisi quatenus petitum est, ut infra, de ord. cognit., cum dilectus.  Vel dicas, quod si etiam petitum fuisset, non debet condemnari, quia non fuerunt recepti ultra numerum praebendarum, licet ultra canonicorum numerum, ut satis apparet in littera ipsa, ut dicitur supra eodem capitulo, in notula, per hoc.

Post motam quaestionem

Nota quod quicquid in praeiudicium alterius partis lite pendente fit, debet in irritum revocari; infra, ut lite penden., ecclesia 2; infra, de despon. impub., ad dissolvendum, in fi.; et C. de rei vend., si fundum; et C. de rei vend. certum; 11. q. 1, quia res.  Arg. contra infra, de in integ. restit., cum venissent, in fi.

Circa praebendas

Ut si aliqua praebenda de antiquis vacuit lite pendente, et illa forte sit alii assignata; vel si aliquis possessiones illas quas petebat, sibi in beneficiis occupavit, totum debet in irritum revocari.

X 1.02.10 Ecclesia Sanctae Maria

Etiam religosis

Sic ergo laici ecclesiae nihil disponere possunt, sive in temporalibus, sive in spiritualibus, ut hic, et 96. dist., bene quidam, unde haec decretalis sumpta fuit; et infra, de rebus ecc. non alien., cum laicis.  Quia ius spirituale, puta ius eligendi in ecclesia collegiata, etiam si sit patronus, non cadit in laicum; infra, de elect., sacrosancta; et infra, de elect., Massana; non obstante aliqua consuetudine, ibi dicit Gregorius ix.  Nec de re spirituali compromitti potest in laicum, infra, de arbitr., contingit.  Nec iudicare de rebus ecclesiae possunt, infra, de iudic., decernimus.

Personis ecclesiasticis

Arg. quod eodem iure censeri debent bona clericorum et ecclesiarum, ut infra, de vit. et honest. cler., ut laici, ubi de hoc.

Ab ecclesia

Sic ergo quod alias est infirmum, confirmatio Papae facit firmum, infra, de transact., sicut.  De hoc dictum fuit supra, de consti., cum accessissent.

Statutum

96. dist., bene quidem.

Praediis rusticis

Rusticum praedium appellatur, quod est sine aliquo aedificio.  Urbanum praedium ubi factum est aedificium, ut domus, ut ff. comm. praed., aedificia; et ff. de servitu. rust. praed., servitutes, et per totum; et ff. de servitu. urb. praed., per totum.

Ministeriis

Id est, vasis vel instrumentis.

Ornamentis

Ut palliis et consimilibus, quibus ornatur ecclesia.

Non conventi

Bene dicit, non conventi, quia conventio sive citatio est principium sive fundamentum ordinis iudicarii.  Primo notandum est quis citandus, ut infra, de maior. et obed., inter quatuor; et infra, de probat., quoniam.  Ubi consimilia per ordinem ponuntur, citationes et dilationes, etc., per conventionem perpetuatur iurisdictio delegata, infra, de offi. deleg., gratum.  Sed videtur quod potuit procedere altera parte absente, cum esset iudex appellationis, infra, de appell., saepe; et infra, de appell., interposita; et 2. q. 6, ei qui, in princ., ibi, appellatore cessante.  Et dicit lex quod quasi privilegium est illius qui cognoscit de appellatione, procedere altera parte absente, C. de temp. appel., cum anterioribus § illud.  Sed non est ita.  Semper enim quis debet citari, quaecumque sit causa, etiam in causa appellationis, infra, de appell., per tuas.  Immo non valet sententia ubi peremptorium edictum non venit ad absentis notitiam, vel ad eius domicilium, ff. quae sent. sine appel., illud § item cum ex edicto.  Et Ioannes de Archeia coram iudice appellationis erat, nec defendebat monasterium, quia dicebat quod non possidebat.

Nec confessi

Et hoc verum est, quia nemo iudicandus est nisi convictus vel sponte confessus.  Quod si fiat, sententia nulla est, ut 2. q. 1, nos in quemquam.  Per decretalem quam habes, infra, ut lite penden., ecclesia 2, intelligas finem istius capituli.

X 1.02.11 Ex litteris

Fide

Id est, iuramento.

Tertiove

Haec est enim legitima et canonica citatio sive admonitio trina, 24. q. 3, de illicita § de conventione; 16. q. 7, omnes decimae; et 17. q. 4, de presbyterorum; quia vindictam semper debet praecedere monitio; 12. q. 2, indigne, in princ.; infra, de vit. et honest. cler., ex litteris; et infra, de sent. excom., contingit 2; et infra, de sent. excom., sacro.

Intra triduum

Nimis brevis fuit terminus, quia non poterat deliberare ad plenum, et ideo potuit in promptum incidisse periculum; simile, 2. q. 6, anteriorum, 1. resp.  Ubi olim triduum dabatur ad appellandum, unde dati fuerunt postea decem dies, vel saltem terminum decem dierum statuissent, quia illud tempus modicum appellatur, ff. de constit. pecun., promissor § 1.  Et propter brevem terminum potest appellari; infra, de dilat., dilecti.

In perpetuum

Dicit hic Innocentius iii, quod aliud est aliquem simpliciter excludere, et aliud in perpetuum excludere; simile, 33. q. 4, non oportet 2, in glossa fi.; et simile 1. q. 1, sunt nonnulli, vers. beatus, ibi, non dicit; et infra, de dona., pastoralis; sic, ff. pro soc., coiri; et ea vero § 1, et in glossa.  Arg. contra 50. dist., si lapsis, in fi., ibi, non statuta sed temporaliter dilata credatur; et C. de poe., servus, in fi., ibi, eum qui aliquando, ex quo enim non est tempus definitum, de quolibet tempore intelligitur; 1. q. 1, eos; et ff. de evict., si rem § ulti.; et infra, de privileg., quia circa, ubi verbum simpliciter positum ad futura tempora trahitur, et generaliter intelligitur.  Item invenio quod idem est perpetuo removere quod simpliciter removere, ut 1. q. 1, reperiuntur, in fi.; et 79. dist., si quis ex episcopis; 10. q. 1, quia sacerdotes; 27. q. 1, de viduis.  Io.  Et infra, de cohab. cler. et mul., clericos.  Sed circa talia consideranda est natura sive causa cuiuscumque negotii, hic enim punitur pro contumacia, et non pro crimine, et contumacia saepe purgatur, ut facile est videre in multis.

Iuris canonici

Infra, de sent. excom., per tuas; et infra, de verb. sign., cum olim; et infra, de verb. sign., ex parte in Christo, ibi est exemplum de contumacia et crimine.

Admittatis

Non obstante illo mandato, si quid in medio tempore deliquisset, posset repelli, infra, de testibus cog., praeterea; arg. ff. de transaction., cum Aquiliana.

X 1.02.12 Ex parte

Proprius commodis inhiantes

Id est, cupiditati intendentes.  Vitium denotat simile, supra, de consti., cum omnes; et supra, de consti., cum M.

Diminuti

Secus si essent diminuti, quia tunc videtur quod auctoritate episcopi possunt diminuere numerum.  Arg. infra, de vit. et honest. cler., quoniam.  Sicut augmentatis facultatibus plures possunt institui, etiam ultra numerum statutum, supra, de consti., cum M; arg. infra, de censib., quanto; et 21. dist., in novo; et C. de episc. et cler., in ecclesiis.  De hoc dictum est supra, de consti., cum accessissent, dic ut ibi.  Arg. contra infra, de verb. sign., transmissae.

Confirmatione

Sub forma communi impetrata, quia talis confirmatio nihil novi tribuit, infra, de confirm. util. vel inutil., cum dilecta § nos igitur, vers. nolentes; et infra, de concess. praeben., quia diversitatem, in fi.; et infra, de privileg., ex parte abbatissae.  Quia qui confirmat, non donat, infra, de fide instrum., inter dilectos § caeterum.  Per tales confirmationes non intelligit Papa iuri alicuius derogare, infra, de offi. ord., licet § 1.  Quia inde non debet nasci iniuria, unde iura oriuntur, infra, de accusat., qualiter et quando 1; C. und. vi, meminerint.  Quando valet confirmatio Papae, et quando non, dictum est supra, de consti., cum accessissent; et infra, de confirm. util. vel inutil., si quis; et infra, de confirm. util. vel inutil., de confirmationibus.  Et obtenta fuit ista confirmatio tacita veritate de antiquo statuto, et quod facultates ecclesiae non essent diminutae.

Personis idoneis

Hoc semper subintelligitur, infra, de elect., causam quae.  Talibus enim beneficia sunt conferenda, alias puniuntur dantes et recipientes, infra, de elect., nihil est; et infra, de praeben., grave.

Cum consilio

De hoc traditur infra, de elect., ne pro defectu; et infra, de elect., cum in veteri.

X 1.02.13 Quoniam constitutio Apostolicae

Adstringit

Cum sit iudex ordinarius omnium Christianorum, et mater omnium ecclesiarum, ut 9. q. 3, cuncta per mundum.  Et si etiam aliquid grave percipiat, faciendum est, 19. dist., in memoriam; et 100. dist., contra morem, in princ.  Et dic omnes, scilicet, de sua iurisdictione, quoniam potestates distinctae sunt, 10. dist., quoniam; et infra, de appell., si duobus; nisi forte ratione peccati, infra, de iudic., novit; arg. et omnes dignitates ordinis cuiuscumque ecclesia Romana constituit, 22. dist., omnes.  Idem est in sententia Papae, quia sicut ipse iudicat, alii iudicare debent, infra, de re iudic., in causis.

Ambiguum

Lex enim sive constitutio debet esse honesta et iusta, et nullam obscuritatem continere debet, et talis, ut traditur 4. dist., erit autem.  Ne per obscuram constitutionem in laqueum incidamus, nemini enim debemus laqueum iniicere, 27. q. 1, de viduis 2.  Nec debet nos inducere per legem obscuram vel dubiam ad id a quo nos cohibere debet, arg. infra, de nat. ex lib. ven., indecens.  Et qui me defendere debet, non debet me impugnare, ff. si serv. vend., altius.

Declaramus

Bene dicit, declaramus, quia nullus alius posset eam declarare sive interpretari, quia ad eum pertinet constituere; infra, de sent. excom., inter alia § ut igitur; et 11. q. 1, clericum § ex his omnibus; et C. de legi. et const., inter aequitatem; et C. de legi. et const., si imperialis; et ff. de praet. stipul., in praetoriis.  Et si super privilegia Apostolicae sedis quaestio oriatur, non vult Papa de ipsis per alios iudicari, infra, de iudic., cum venissent.

Constitutionem

Quam habes infra, de maior. et obed., statuimus.

Praeferendis

An plus debeant maiores minoribus percipere, dicemus super illa constitutione infra, de maior. et obed., statuimus.

Consuetis servitiis

Quid debeant maiores minoribus tractatur tam in textu quam in glossa, 93. dist., a subdiacono.  Et de hoc etiam dicemus in illa constitutione infra, de maior. et obed., statuimus.

Futura

Nota ergo constitutionem respicere futura tantum, et non praeterita; sic supra, de consti., cognoscentes; arg. 31. dist., ante triennium; et 82. dist., proposuisti.  Nisi sit constitutio iuris naturalis, quae etiam respicit praeterita, infra, de usur., cum tu.  Vel nisi dicatur in ipsa constitutione quod ad praeterita trahatur, 10. q. 1, sic quidam; et infra, de elect., cum in cunctis § haec sane; et C. de legi. et const., leges 2.; et hic in fine, ubi dicitur, nisi de praeteritis, etc.; et infra, de rescript., ad audientiam 2.

X 1.03 DE RESCRIPTIS

X 1.03.01 Sicut Romana

Ut libere

Ista indulgentia superflua videtur, quod iure communi liberum est appellare quandocumque aliquis gravatur; alias non licet ante sententiam, infra, de appell., ut debitus.  Olim indifferenter et libere licebat appellare, nisi appellatio manifeste fuisset frustratoria, 2. q. 6, ad Romanam; et infra, de appell., pervenit 1.  Sed quod de iure communi competit, superfluum est precibus impetrare, C. de thesaur., nemo, lib. 10; et ff. ad municip., municipem § Celsus non probat; ergo fuit superflua.  Quidam dicunt ad hoc ut indulgentia ista valeat, quod licitum est huic appellare ubique, ubi ius inhibet appellare, puta propter contumaciam, quia contumax non auditur appellans, 24. q. 3, de illicita § de conventione, ibi quinimmo.  Et aliquos tales casus invenies, 2. q. 6, ei qui § sunt etiam quorum.  Sed ista solutio stare non potest, quia dicitur hic in fine, speciale derogat generali.  Quia ibi ista indulgentia concessa fuit contra ius commune, quia privilegium dicitur quasi lex privata, 3. dist., privilegia.  Sed privilegium non tollitur per ius commune, nisi de ipso privilegio mentio fiat, arg. infra, de rescript., cum ordinem.  Et privilegium non tollitur per aliud privilegium, nisi fiat mentio in secundo de primo; infra, de praescrip., veniens.  Sed ille qui impetravit causam committi secundum ius commune, impetravit appellatione remota, nec fecit mentionem de privilegio partis adversae, et tamen valent secundae litterae, quia speciale derogat generali.  Et ita sive dicas quod litterae secundae fuissent privilegium, sive rescriptum secundum ius commune, non potest stare haec solutio.  Ergo necesse est dicere, quod iste qui impetravit ut generaliter posset appellare, impetravit secundum ius commune, ut verum sit quod speciali derogat generali.  Potest ergo dici quod persona ista impetrans talis erat, quae propter delictum et culpam suam non poterat appellare, quia fuerat ei interdictum appellare.  Unde ius commune ex indulgentia redditur ei; est simile C. de inoffic. testam., si quando.  Et sic debet intelligi ut potius res valeat quam pereat, ut infra, de privileg., in his; et infra, de verb. sign., abbate; ff. de reb. dub., quotiens 2.  Si ergo talis indulgentia emanaverit, ut libere possit appellare, nihil aliud videtur principem concedere, nisi ut habeat consuetam et legitimam appellandi potestatem, ut dicit lex praedicta C. de inoffic. testam., si quando.  Et sic nullum contrarium.  Vel potest dici quod solum ius commune indulgetur huic ad cautelam, quia solet plus timeri, etc., 23. dist., quamquam; et infra, de iureiur., et si Christus; et infra, de procurat., quia in causis; et infra, de haeret., si adversus.  Et si hodie talis indulgentia concederetur, dicerem quod liceret ei appellare, etiam si non gravaretur, nisi exprimeretur causa indulgentiae ibi.

Quia speciale

Infra, de offi. legat., studuisti; et infra, de rescript., pastoralis.

Mandatum

Circa revocationem rescriptorum sive litterarum domini Papae ita distingue.  Et primo circa rescripta quae impetrantur de iure communi ad lites contensiosas.  Si primum rescriptum sit generale, et secundum speciale ab adversario impetratum, secundum valet, non primum.  Ita tamen quod specificatio generalitatis nondum sit facta ut hic, et infra, de rescript., pastoralis; sive fiat mentio in secundo de primo sive non, quia speciale mandatum, etc.  Et si primum sit speciale, et secundum generale, idem iuris est, scilicet, quod speciale valet; infra, de rescript., abbatem.  Si vero primum est speciale, et secundum est speciale, si secundum expressam facit mentionem de primo, tunc valet secundum, et non primum; infra, de rescript., caeterum; et infra, de re iudic., inter monasterium; infra, de offi. deleg., coram; et infra, de offi. deleg., cum R.  Alias si non facit mentionem, valeret primum et non secundum per iura proxime dicta.  Et hoc intellige in negotiis iam coeptis citatione iam facta, et de hoc nota infra, de appell., ut debitus, in fi. illius notulae, et fi., et in illa notula, sed numquid.  Si vero nec primum nec secundum est iudici praesentatum, et bene potuit praesentari, tunc valet illud quod primo iudici extitit praesentatum secuta citatione, et ita alter potest praevenire primum impetrantem, licet in secundo non fiat mentio de primo; infra, de appell., ut debitus.  Haec est opinio Papae Innocentii iii.  Si vero primus impetrans non potuit suas litteras iudici praesentare, valebunt usque ad annum, et in hoc casu possumus adhuc servare illa iura, infra, de rescript., si autem; et infra, de rescript., plerumque.  Dum tamen hoc fuerit publice protestatus, cum per eum non steterit quo minus suis litteris uteretur, infra, de offi. ord., pastoralis, in fi.  Et optime habes, quod protestatio sit praemittenda necessario ubi currit tempus, nisi protestatio praecedat, infra, de appell., si iustus; et infra, de elect., his quibus; et 16. q. 3, placuit ut § haec de praescriptionibus, vers. is autem.  Alias si hoc non fuerit protestatus valent secundae, si iudici exhibeantur, et procedat saltem ad citationem.  Sed si exhibuit primas iudici et citavit, nec potuit postea habere copiam iudicis intra annum, idem est dicendum quod expectari debet per annum, postea vero valent secundae, nec amplius expectari debent iudices primi ne lites fiant penitus immortales.  Et quia fit praeiudicium ei qui non possidet in expectatione, vel satis posset dici, quod illa duo iura infra, de rescript., si autem; et infra, de rescript., plerumque, trahantur ad illam constitutionem infra, de appell., ut debitus.  Haec est sententia Papae super decretali infra, de rescript., caeterum, ut finis litibus citius imponatur, infra, de dolo et contu., finem; et infra, de dolo et contu., venerabilis; et C. de iud., properandum, in princ.  In litteris quae impetrantur ad appellationem, standum est illis iuribus, infra, de appell., saepe; et infra, de appell., oblatae; et infra, de confirm. util. vel inutil., bonae, et in aliis constitutionibus promulgatis super appellationibus.  Super privilegiis ita dicas, quod si secundum privilegium non faciat mentionem de primo, semper valet primum, et non secundum, infra, de praescrip., veniens.  Hoc planum est.  Si vero rescriptum secundum ius commune impetratur contra privilegium, sive contra privilegiatas personas, non valet rescriptum nisi faciat mentionem de privilegio, quia tacita veritate obtentum est, ita loquitur infra, de rescript., cum ordinem.  Si autem primum rescriptum sit impetratum de communi consensu partium, et altera pars aliis iudicibus impetravit causam committi tacito de illo consensu, et in secundis fiat mentio de primis, non valent secundae, immo in expensis condemnari debet primo impetranti; infra, de rescript., caeterum; infra, de re iudic., inter monasterium; et infra, de offi. deleg., coram.  In beneficiis impetrandis si diversae litterae a diversis contra aliquam ecclesiam impetrantur, nec in secundis fiat mentio de primis, illae solummodo valent, et ille illud beneficium obtinebit, qui primo litteras suas praesentavit, infra, de rescript., capitulum; et infra, de rescript., abbatem; ad hoc facit infra, de appell., ut debitus.  Alii vero dicunt contrarium.  Si vero in secundis fiat mentio de primis, servabitur forma litterarum secundarum; arg. infra, de rescript., cum dilecta.  Si vero aliquis litteras plures impetrat pro beneficiis pluribus obtinendis in pluribus ecclesiis, et in aliis non fit mentio de aliis, non valent secundae, si iam receptus est per primas, nisi secundae expressam faciant mentionem de sua receptione, ut ea decretali Gregorii ix infra, de rescript., in nostra.  Item si impetraverit primas, et ex eis obtinuit aliquas pensiones renunciando beneficio litterarum, si alias post ea impetraverit hoc tacito, non valent; infra, de rescript., ad audientiam 2.  Illa decretalis infra, de fil. presbyt., ex tua, non contradicit his quae dicta sunt, quia ibi primae litterae continebant indulgengtiam, ut ille posset dispensare cum filiis sacerdotum, secundae continebant gratiam, sed de iure.  Et primae erant generales, et quod per eas factum erat, non revocatur per secundas, quia veritate tacita impetratae fuerant, quia tacuit ille dispensationem factam cum illis filiis presbyterorum.  Si autem impetrasset contra alios cum quibus nondum fuerat dispensatum, bene valuissent litterae illae.  Item illa, infra, de offi. deleg., ex parte N, non contradicit, quia et ibi utrumque fuit speciale rescriptum, et quia primum prius fuit ibi praesentatum, et ideo non valuit secundum, quia non fecit mentionem de primo.  Vel quia de beneficiis loquitur, trahitur ad illam infra, de rescript., capitulum, quia Papa non intendit aliquos gravare in receptione duorum, ut infra, de rescript., mandatum; et infra, de rescript., litteris; et infra, de rescript., abbatem.  Super hoc dic prout notatur in capitulo illo infra, de rescript., capitulum.  Dicebat autem Gott., quod in litteris iustitiae sola consideratur repraesentatio, ut infra, de appell., ut debitus; infra, de rescript., capitulum.  Sed in litteris beneficiorum consideranda erat data, infra, de rescript., eam te.

X 1.03.02 Ex parte Conventrensis

Et perpetuo

Sed numquid istorum altero probato potest episcopus ipsum removere, cum alterutrum sufficiat per se, infra, de iureiur., querelam; infra, de fideiuss., pervenit, in fi.; et 7. q. 1, quam periculosum; et infra, de restit. spol., accepta?  Ita videtur per iura predicta, et 48. dist., quoniam.  Sed contra videtur.  Forma enim commissionis exacta diligentia debet observari, infra, de rescript., cum dilecta, in fi.  Cum episcopus non sua, sed delegantis auctoritate fungatur, ff. de off. eius cui man. est iur., et si praetor; et infra, de offi. deleg., sane quia.  Et dicunt quidam quod utrumque probandum est propter copulam per leges illas, ff. de ver. oblig., si quis ita; et Inst. de hered. instit. § si plures.  Istud non credo, sed distinguo.  Si coniunctim duo mandantur quorum neutrum per se sufficiat, sed si utrumque probetur, sufficit ad remotionem utrumque probandum est, arg. infra, de rescript., olim.  Ita quod incipias ibi a primo, scilicet, a vitio falsitatis, arg. infra, de rescript., inter caeteras.  Si talis sit filius sacerdotis, et in sacerdotio genitus, ista duo sufficiunt si probentur, supra, de consti., cum accessissent § quo circa.  Sed si alterum per se sufficit ad remotionem alicuius, sufficit si alterum probetur, licet copulative illa duo mandentur, ut hic, et consimilia; infra, de rescript., inter caeteras.  Si coniunctim mandentur, et coniunctiva ponitur pro disiunctiva, et pro, vel, ff. de ver. sig., saepe; et ff. de ver. sig., coniunctionem.  Et econverso disiunctiva ponitur pro copulative, C. de ver. sig., cum quidam; et de conse. dist. 2, in calice, circa finem.  Et illa pluralitas resolvenda est in singularitatem, infra, de praeben., cum iamdudum; et infra, de privileg., ut privilegia; et infra, de iudic., exhibita; et infra, de appell., significavit, ubi de hoc; et ff. de condi. et demon., falsa, in fi.; et 1. dist., omnes leges, id est, omnis lex.  Praeterea eadem ratio quae moveret delegantem debet movere delegatum, infra, de rescript., super litteris, in fi.  Mirabile esset si remaneret in ecclesia si probaretur periurus, licet non probaretur renunciatio, vel econverso.  Et certe numquam fuit intentio domini Papae ut utrumque necesse sit probare, dum tamen alterum probetur, et ita certe sufficit alterum probari, nisi Papa exprimeret hic expresse.  Sed quod hic dicit, ita propositum fuit, et ita Papa factum solummodo respexit sicut fuit ei propositum, et hoc innuit illa littera, eo cognito et probato, non dixit, his cognitis et probatis

Restitueres

Suggerendo forsitan domino Papae, quod et sine ordine iuris eum spoliasset.

Litteras reportavit

Non facta mentione de appellatione.

Conditio

Nota ergo conditionem subintelligandam, etiam si non apponatur, 22. q. 2, beatus; et 27. q. 2, Beata Maria; et ff. qui satisda. cog., qui iurato.; infra, de iureiur., pervenit 2; et infra, de iureiur., quemadmodum; et ff. de servit., si cui, ibi, nam quaedam; et ff. de condi. insti., cum servus; et ff. de solut., cum quis, 1. resp., in fi., ibi, tacite enim.  Arg. contra 25. q. 2, dicenti § universa.  Solutio: in rescriptis semper subintelligitur haec conditio, si preces veritate nitantur, si ita est, etiam si non apponatur, ut hic in iuramentis et aliis huiusmodi pactionibus, subaudientur generales conditiones, ut puta si Deus voluerit, ut in 22. q. 2, beatus; et 27. q. 2, Beata Maria; si res in eodem statu permanserit, et similia 16. q. 1, in parochia, ibi, et si Deus voluerit, et 22. q. 2, ne quis arbitretur, et aliae conditiones quae ipso iure insunt; ff. de solut., cum quis; et in decretali infra, de iureiur., quemadmodum.  Et in praedictis iuribus contraria loquuntur secundum leges, secus secundum canones.

Ad praesentiam

Hoc ideo mandat, quia falsae praesumuntur litterae istae, quae tantam continent iniquitatem, arg. C. de precib. imper. offer., quotiens; et C. de precib. imper. offer., universa.  Et tales falsarii mitti debent ad dominum Papam puniendi, 19. dist., in memoriam § 1.; et infra, de crim. falsi, ad falsariorum. Ber.

X 1.03.03 Caeterum si aliquis

Caeterum

Primam partem istius decretalis intelligas secundum illam, infra, de appell., ut debitus, ut huiusmodi valeant litterae, quae primo iudicibus praesentatur.  Vel dic in iudiciis iam coeptis locum habere, et ita tenet quod dicit primo.  Vel quando non potuit habere copiam iudicis cum protestatione.  Et coeptum intelligo negotium pro solam citationem, et non per solam praesentationem, ut notatur in decretali infra, de appell., ut debitus, in glossa, sed numquid.

Impetraverit

Et earum auctoritate citatio facta sit.

Adversarius

Secus est ipse idem, quia si usus fuerit utrisque, neutrae valebunt, infra, de rescript., ex tenore; et arg. C. de fid. instrum., diversa; et infra, de fide instrum., imputari.

Priores

Contra infra, de offi. deleg., sane si.  Solutio: hoc cum ad alios iudices impetratur, illud cum ad eosdem.  Et ibi de hoc dicetur.

Iudicio

Sic patet quod rescriptum legitimum perditur per secundum faciens mentionem de primo, ut hic.  Et per negligentiam impetrantis anno elapso, infra, de rescript., si autem; et infra, de rescript., plerumque.  Item quandoque perditur per sollicitudinem praevenientis, infra, de appell., ut debitus; infra, de for. compet., proposuisti.  Item per fraudem illius qui duo paria litterarum obtinuit ad diversos iudices, et utitur utrisque, infra, de rescript., ex tenore.  Item morte delegantis re integra, infra, de offi. deleg., gratum; et infra, de offi. deleg., relatum; et infra, de offi. deleg., licet.  Item ex nova causa emergente, infra, de offi. deleg., insinuante.  Item perditur ad tempus per excommunicationem, infra, de offi. deleg., prudentiam § sexta; et infra, de except., extravag. pia.

De commissione

Idem intelligo si de commissione fecerit mentionem, et tacuit quod de communi consensu fuerant impetratae, infra, de offi. deleg., coram; et infra, de re iudic., inter monasterium.

Laborare

Sed in quo coegit eum laborare, cum per tales litteras conveniri non posset, ut dictum est?  Resp.: laboravit ad iudicem veniendo per secundas litteras vocatus, ut suum privilegium allegerat, ff. de iud., si quis ex aliena; et ff. si quis in ius voc. non ierit, ex quacumque.  Vel ex quacumque causa quod sine labore et expensis non potuit.  Ber.

In expensis

Et sic qui malitiose vel fraudulenter litteras impetrat puniri debet in expensis; sic infra, de rescript., quia nonnulli, in decretali Gregorii ix, et ibi dicemus de istis expensis et damnis.

X 1.03.04 Inter caeteras

Sub disiunctione

Secus videtur si per copulativam, supra, de rescript., ex parte Conventrensis, ibi dictum est de hoc.

Occupavit

Forte intrusit semetipsum per manum laicalem, scilicet potentiam saecularem, infra, de elect., quisquis; et 16. q. 7, per laicos.

Istorum

Arg. quod si aliquis teneretur ad alterum duorum sub alternatione vel sub disiunctione, quodcumque voluerit praestare liberatur; Inst. de hered. instit. § si plures; et C. de condi. indeb., si quis servum; et ff. de iure dot., plerumque § penulti.; et ff. de leg. 2, si ita 2; et infra, de praeben., referente.  Arg. contra Inst. de legat. § si generaliter.  Solutio: prima rubrica vera est nisi eligens fuerit in mora; ff. de opt. leg., mancipiorum; et ff. de leg. 2, statu liberum § 1; et ff. de solut., Stichum, 1. resp.; ff. de pet. hered., item veniunt § idem recte ait.

In similibus

Nota quod de similibus simile debet esse iudicium; C. de legi. et const., leges 1; et ff. de legib., non possunt; et infra, de translat., inter corporalia § sicut ergo episcoporum; et infra, de elect., dudum ecclesia.

X 1.03.05 Si quando aliqua

Si quando

Pone casum per illam, infra, de rescript., cum adeo; et infra, de praeben., cum teneamur; et infra, de rescript., ad aures.

Turbari

Quia pater filium quem diligit, corripit, 23. q. 5, non putes; et 5. q. 5, non osculantur; et 100. dist., contra morem.

Valitatem negotii

Quandoque enim per nimiam importunitatem petentium princeps non concedenda concedit; C. de petit. bon. sublat., quisquis, lib. 10; et infra, de purg. can., cum in iuventute § caeterum; et infra, de sent. excom., si aliquando; et infra, de rescript., quia nonnulli, in princ.  Et sic est arg. quod ea, quae per sollicitudinem nimiam elicita sunt, non valent, 8. q. 1, audaciter § fecerunt; et 22. q. 4, unusquisque, in glossa, saltantium; et ff. qui et a quib. man. lib., si privatus.

Rationabilem

Hic est arg. bonum de omnibus esse rationem reddendam, et valet ad testes examinandos, ut causam sui dicti reddant, alias valere non videtur testis dictum, 2. q. 1, in primis § utrum testimonium; et 4. q. 3, placuit § item in criminali; 24. q. 3, si habes § auditis fortassis.  Et quod ratione caret, extirpare necesse est, 68. dist., corepiscopi.  Et praelatus paratus debet esse reddere rationem omni poscenti, 36. dist., qui ecclesiasticis § ecce, ad fi.; et ff. de rel. et sump. fun., si quis § sed interdum.  Arg. contra 23. q. 4, Nabuchodonosor, in princ., et 23. q. 4, vasis irae § de tyriis; et ff. de legib., non omnium.  Solutio: verum est quod de omnibus ratio reddi debet si potest, sed quandoque per impotentiam aliter contingit, ut in praedicta lege ff. de legib., non omnium; et capitulo 23. q. 4, Nabuchodonosor.  Aut quia non interest nostra qualiscumque sit ratio illa, ut in praedicto capitulo 23. q. 4, Nabuchodonosor; et 23. q. 4, vasis irae § de tyriis.

Quia patienter sustinebimus

Arg. quod tenemur adimplere mandatum praelati, si causa reddatur; 75. dist., quoniam; et infra, de praeben., cum teneamur.

Si non feceris

Nec immerito, quia ubi etiam per consultationem rescribit imperator, non vult suam responsionem sequendam esse, si quis non recte responsum putaverit, C. de sent. et interloc. om. iud., nemo.  Nam et Urbanus nulla auctoritate dixit prohibitum esse, quod vir et uxor non possint simul suscipere aliquem de sacro fonte, 30. q. 4, quod autem; quod tamen prohibitum erat, de conse. dist. 4, non plures.  Sed ideo dicit, non est prohibitum, quia expresse non inveniebatur quod vir et uxor non susciperent, sed implicite prohibitum erat per capitulum de conse. dist. 4, non plures.  Obediat ergo subditus quandoque etiam si causam non reddat, 19. dist., in memoriam.

X 1.03.06 Cum ordinem Cisterciensem

Super decimis

Secus si conveniantur super aliqua re in qua non sunt privilegiati.  Unde si per tales litteras convenirentur super decimis possessionum post generale concilium acquisitarum, bene valerent litterae, quia in illis iure communi cum aliis censentur, infra, de decim., nuper.  Quia super rebus in quibus privilegiati sunt, intelligitur quod hic dicitur, ut patet ex ipsa littera.  Praeter hoc habent adhuc aliud privilegium, scilicet, quod per litteras Papae ad iudicium trahi non possunt, nisi de ipsorum ordine fecerint mentionem, et alii quam plures habent simile privilegium, non est tamen in isto corpore.

Non facta mentione

Suppressio enim dignitatis vel nominis vitiat rescriptum, infra, de rescript., sedes; supra, de consti., cum accessissent.  Et quod de istis hic dicitur, idem intelligo de omnibus religiosis, qui habent consimile privilegium, ut Templarii et Hospitalarii, infra, de decim., ex parte tua 1.  Sed nonne privilegium istorum generale est ad omnes Cistercienses?  Ita quidem ergo per istas speciales litteras debet eis derogari, quia speciale, etc., supra, de rescript., sicut Romana; et infra, de rescript., pastoralis; et infra, de offi. legat., studuisti; et ff. de regul. iur., in totum.  Ex his videtur quod speciales litterae derogent privilegiis generalibus.  Sed non est verum, quia privilegium est lex privata, et contra ius commune, nisi fiat mentio de privilegio in commissione.  Et ideo non valent litterae etiam speciales secundum ius commune obtentae contra privilegium, ut infra, de re iudic., inter monasterium.  Et si sunt citati monachi, debent venire privilegium suum allegaturi, ff. de iud., si quis ex aliena; alias teneret sententia contra eos lata, infra, de appell., si duobus.

X 1.03.07 Eam te

Ecclesiae tibi commissae

Scribebatur capitulo vacante ecclesia.

Fidem Christi suscepit

Hic praesumit Papa ex subsequenti honesta conversatione, ut patet in antiqua compilatione, infra, de praesump., ex studiis.  Sicut econverso ex antecedenti praesumitur prosequenti, infra, de praesump., mandata; et 2. q. 1, in primis § si vero de crimine, vers. si vita eius vel opinio talis antea non extitit, in fi.; 61. dist., miramur, in fi., vers. merito; ff. de susp. tut., tutor § quaeri potest; et C. de suscept. et arc., si aliquid, lib. 10.

Quia donatio

Bene allegabant, quia non habebant potestatem conferendi, sed episcopus.  Si tamen Papa contulisset beneficium alicui, et mandaret ut ipsum recipiant, tunc bene valent litterae, et ipsum recipere debent.  Et econverso si collatio pertinet ad capitulum, non debet scribi episcopo.

Infecto negotio

Per litteras directas capitulo non tenebatur episcopus istum recipere de necessitate, de honestate tamen ipsum recipere debebat.  Sed de hoc reprehenditur, quia dicebat quod non receperat inde mandatum, nec etiam per litteras istas plene colligitur quod ei teneatur beneficium conferre.  Vel dic quod bene tenetur eum recipere et conferre praebendam, ut apparet ex forma mandati, supra, ubi dicit, in canonicum reciperent et praebendam conferrent, et per alia verba, scilicet, mandatum dedimus et praeceptum, 14. q. 1, quisquis § quod precipitur; infra, de verb. sign., in his.

Deberes

Arg. quod quis cum aliis facere debet, si facultas se obtulerit, ipse solus facere debet, sicut solus potest emendare quod cum aliis malefecit, infra, de iureiur., sicut nostris, ubi de hoc; et 35. q. 9, quod quis commisit.  Arg. contra infra, de cleri. coniug., diversis, ibi solvitur.  Et est arg. quod causa alicui delegata ipsum sequitur, nec transit ad successores.  Sed contrarium verum est, infra, de offi. deleg., quoniam abbas; et infra, de offi. ord., pastoralis § praeterea.  Item arg. quod si aliquid mandatur capitulo, cuilibet de capitulo sigillatim intelligitur esse mandatum, qui illud implere possit.  Et si tunc illud facere non possit, illud debet facere cum potuerit, et ita cum episcopus sit de capitulo tamquam caput, infra, de concess. praeben., post electionem, in parte decisa; et infra, de his quae fi. a prael., novit.  Non poterat dicere quod non recepisset mandatum, arg. contra 12. q. 2, episcopus § qui manumittitur.

Datam litterarum

Ad hoc semper consuevit notari haec decretalis, quod lata litterarum semper consideranda est, ut infra, de rescript., constitutus; et infra, de sent. excom., si aliquando.  Arg. contra quod praesentatio litterarum et non data consideranda est, infra, de rescript., capitulum; et infra, de cleri. non residen., qualiter; et infra, de praeben., dilectus filius 2; et ad idem, infra, de usur., quia frustra; et infra, de appell., ut debitus.  Rationem istius contrarietatis dicemus super illa decretali infra, de praeben., dilectus filius 2.  Item est hic arg. quod edendus sit dies, et consul adversario, arg. infra, de rescript., si autem; et infra, de rescript., plerumque; et C. de contrah. et comm. stip., optimam.  Sed contra ff. de edend., qua quisque; et ff. de edend., si legatum; et ff. quemad. test. ap., tabularum § diem autem.  Solutio: in editione litterarum domini Papae facienda adversario omnia ponenda sunt, quoniam litterae sunt communes, arg. infra, de dilat., praeterea.  Et ea quae communia sunt, integraliter sunt edenda, infra, de probat., quoniam.  Et litterae tradendae sunt ad videndum, infra, de fide instrum., si scripturam; et infra, de fide instrum., G perpetuus, decretali Gregorii ix, et ibi dicemus de editione instrumentorum.  Ad idem arg. infra, de offi. deleg., cum in iure.

Iudaeus

Quoniam de Iudaeis conversis Ecclesia fundata fuit, 21. dist., in novo; et 32. q. 4, recurrat.

X 1.03.08 Ad aures

Litteras impetrantes

Quae sine speciali mandato domini impetratae ad lites non valent; infra, de rescript., nonnulli § 1; et infra, de rescript., ex parte decani; secus in hoc casu.

Intentionis

Hic patet dominum Papam sic uni concedere beneficium quod alium non laedat vel gravet, saltem graviter seu enormiter, 25. q. 2, de ecclesiasticis; et 11. q. 3, si quis non obediat; et 9. q. 3, nunc vero; et ff. ne quid in loc. pub., praetor ait § merito; et ff. ne quid in loc. pub., praetor ait § si quis a principe; et infra, de offi. ord., licet; et infra, de consuet., cum olim.

Supprimit

Puniri debet qui supprimit quod tenetur revelare, 50. dist., ex poenitentibus; ff. de act. emp. et vend., si res vendita § 1.

Vires nolumus obtinere

Et ita videtur quod litterae istae non valeant.  Quid si obtineant per litteras tales?  Dic super hoc prout notatur infra, de rescript., ad audientiam 2, in glossa quae incipit, sed quaeritur.

X 1.03.09 Si autem aliquis

Dolo

Dolus et negligentia praesumitur si steterit per annum quod non utit litteris, infra, de rescript., plerumque; et infra, de rescript., ex parte decani; si copiam iudicis habere potuit.  Sed contradicit lex C. de divers. rescr., falso, quae dicit quod rescripta perpetua sunt.  Sed non est contra, quia hoc quod dicit lex intelligitur si aliud rescriptum non impetraretur contra primum; alias semper valent rescripta vivente mandatore, et eo mortuo, dummodo facta sit citatio.

Excusari

Id est, non poterit excipere propter culpam suam, quo minus teneatur respondere per secundas litteras.  Sed contra videtur, quia si secundae litterae non faciant mentionem de primis, valent primae.  Ergo poterit excipere, ut supra, de rescript., caeterum.  Praeterea quae annua sunt ad agendum, perpetua sunt ad excipiendum, ff. de dol. except., pure § ulti.  Ergo semper potuit iste excipere per primas, ex quo non faciunt mentionem secundae de primis.  Solutio: exceptionum quaedam sunt perpetuae, quaedam temporales.  Perpetua dicitur illa quae perpetuo competit, nisi quis agat, ff. de exception., exceptio dicta, in fi.; et ff. de exception., exceptiones 1.  Temporales sunt illae quae non semper competunt, et evitari possunt, ut in praedicta lege ff. de exception., exceptiones 1 § temporales.  Et talis est haec, quia expiravit anno elapso, infra, de rescript., plerumque; et infra, de offi. ord., pastoralis, in fi., arg.  Praeterea ista moda non habent locum, sed qui primo suas litteras praesentat iudici, et procedit intra annum, ille obtinet, infra, de appell., ut debitus.  De hoc notatum est supra, de rescript., sicut Romana, in fi.; et in capitulo supra, de rescript., caeterum, qualiter hoc intelligendum est.

Si autem

Repete, eis uti postposuerit, quia delegati, etc.

Nequiverit

Et ita est hic arg. quod si per me non stat, mihi non est imputandum, 2. q. 6, anteriorum § ad haec; in Auth. ut spons. larg. § haec quoque, unde sumptus fuit § hic; et ff. ex quib. cau. maio., sed et si, 1. resp.  Qualiter intelligatur hic ista impotentia, dicitur supra, de rescript., sicut Romana.

X 1.03.10 Ad haec sumus

Omnia negotia

Nimia generalitas hic reprobatur, infra, de dolo et contu., ex litteris; et infra, de appell., inter caetera; et infra, de appell., significantibus; et infra, de rescript., sedes; et in decretali Inno. iiii infra, de rescript., extravag. cum in multis; et ff. de iure fisc., ita fidei, in fi., per glossam super verbum rerum; et ff. de edend., qua quisque § edere; et ff. de interrog. act., de aetate § nihil.  Arg. contra ff. de rei vendi., quae de tota § incerta; et ff. comm. divid., et si non omnes § si incertum.  Prima pars vera est, et ultima in specialibus casibus loquitur.

Elegerint

Tanc. et Vincen. sic exponunt hoc verbum, elegerint, id est, elegerunt in curia existentes, ut sit praeteriti temporis coniunctivi modi.  Quidam tamen voluerunt dicere quod litterae istae ad incertos iudices dirigebantur, quod impetrator duceret exprimendos, dicentes hic generalem commisionem causarum posse fieri, dummodo iudices certi essent, infra, de rescript., sedes; et infra, de rescript., pastoralis.  Sed quia erant incerti hic, litterae non valebant.  Sed dic quod iudices electi erant certi, et commissio generalis erat omnium negotiorum, quod esse non debet, quia per eam absorberetur iurisdictio ordinarii, quod fieri non debet, arg. 11. q. 1, pervenit; et 9. q. 3, nunc vero; C. de precib. imper. offer., quotiens; et C. de precib. imper. offer., nec damnosa; infra, de offi. legat., cum non ignoretis; et infra, de maior. et obed., per tuas; sicut generalis appellatio non admittitur, infra, de appell., inter caetera.  Sed super gravamine probabili et expresso est appellandum, infra, de appell., ut debitus; et infra, de appell., cum causam.  Quare litterae tales non valebant, Laur. dixit, et melius, cui consentio, quod hic iudices erant incerti, quod vellet eligere impetrator.  Quod esse non debet, sicut procurator incertus esse non debet, ff. de procur., dummodo.  Nec tutor incertus dari debet, ff. de testam. tut., tutor incertus; et Inst. de legat. § tutor.  Et arbiter similiter incertus esse non debet, infra, de arbitr., innotuit.  Et commissio generalis fuit omnium negotiorum, quod est contra consuetudinem Romanae curiae, cuius stylus debet attendi, infra, de crim. falsi, quam gravi; quod omnes causae uni committantur, nisi sub illa forma quae traditur infra, de rescript., pastoralis.  Et illa generalitas restringitur, ut traditur infra, de rescript., sedes; et in decretali Inno. iiii infra, de rescript., extravag. cum in multis.  Tamen universitas causarum bene committitur; ff. de iud., cum praetor; et ff. quis a quo appel., quod dicitur § 1.  Et illa fuit potior causa quare litterae non valebant, quia iudices erant incerti, quod litterae videtur innuere quod ille eligeret quos vellet, quam quia commissio generalis erat omnium negotiorum.  Et sic intellexit Laur. et Dama., sicut ex ipsa littera bene colligitur.  Ber.  Satis tamen credo quod si Papa ex certa scientia tales litteras concederet, valerent, cum habeat plenitudinem potestatis salvo iure recusationis, infra, de offi. deleg., suspicionis.

Suspectos

Unde possent recusari.  De recusatione habes infra, de appell., cum speciali; et infra, de offi. deleg., suspicionis.

Celeri

8. dist., mala consuetudo.  Et resecandae sunt putridae carnes, 24. q. 3, resecandae.  Unde versus: Principiis obsta sero medicina paratur // Cum mala per longas invaluere moras.  Ber.

X 1.03.11 Ad audientiam nostram

Manifestum

Sic patet quod vitium latinitatis vitiat rescriptum.  Sic etiam si Papa loquatur uni in plurali, aut si patriarchas vel episcopos filios appellaverit, tales litterae falsae sunt; infra, de crim. falsi, quam gravi.  Arg. contra quod propter malam latinitatem non vitientur rescripta, ff. de statu hom., imperator Titus, ibi enim dicitur quod propter malam latinitatem non vitaiantur; et ff. de manum. test., qui habebat; C. de legi. et const., in legatis; et infra, de fide instrum., ex parte.  Solutio: vitium scribentis in testamentis et instrumentis non nocet, cum alias de veritate, seu voluntate testatoris constet; C. de testament., errore; et C. de testament., ambiguitates.  Et idem esset de voluntate Papae dicendum, si constaret de hoc.  Sed verius videtur aliud esse in testamentis et aliud in litteris Papae.  Testamentum enim committitur tabellionibus, cuius scripturam sive latinum nullus corrigit, unde falsa latinitas non vitiat testamentum, dummodo constet per ipsum de intentione testantis, ut dicunt predictae leges, et propter favorem testamentorum, quia nihil est quod magis debeatur hominibus, etc., C. de sacro. eccl., habeat unusquisque.  Rescriptum vero domini Papae per multas manus transit, et magna maturitate decoquitur, 35. q. 9, Apostolicae, in glossa 1; infra, de rescript., cum adeo, in princ., et in glossa.  Et ita nullum vitium continere debet, supra, de rescript., ad haec.  Unde contra illam praesumptionem non est admittenda probatio.  Arg. contra ff. de off. praes., illicitas § veritas.  Laur. notavit quod instrumenta vel privilegium propter falsum latinum non vitiantur, arg. de conse. dist. 4, si non sanctificatur; et de conse. dist. 4, retulerunt; et ff. de manum. test., quod habebat.  De instrumentis tabellonium satis crederem illud de privilegiis Romanae curiae non est verum.  Ber.

X 1.03.12 Ex parte S.

Post appellationem

Non dicitur hic super quo fuerit appellatum.  Forte posset dici quod sententia lata fuit contra O. diaconum, a qua ipse appellavit, vel super alio articulo, vel forte citra aliquam sententiam, sicut olim fiebat.

A se

Scilicet, O.  Et ita non detulit suae propriae appellationi, quod esse non debuit, cum et appellationi adversarii deferre debuisset, infra, de appell., an sit; et infra, de appell., constitutus; et infra, de elect., bonae 1.  Appellaverat forte ab ordinario coram quo trahebat capellanum, et super personam matricis ecclesiae.  Raro invenies alibi, ut credo, quod aliquis non detulit suae propriae appellationi, unde iudex poterat procedere in causa, quia videtur appellationi renunciasse, quia pendente appellatione nihil est innovandum, ff. nihil inn. appel., appellatione; et infra, de appell., an sit.

Prosecutus

Litteras impetrando super restitutione ecclesiae, qua fuerat spoliatus post appellationem a spoliatione factam, ut in causa procederetur, non obstante appellatione frustratoria.  Quod ex eo apparet quia dictus O. eam prosequi non curavit nomine Ecclesiae de Tarento, quia erat matrix ecclesia.

Litteras

Forte significavit Papae, quod rector matricis ecclesiae iniuriabatur ei super illa capella, et sic obtinuit litteras in forma communi, nulla mentione habita de appellatione, quae etiam litterae non impedirent restitutionem, infra, de restit. spol., ex conquestione, cum suis similibus.

Nulla mentio

Et ideo non valebant, infra, de appell., saepe, in fi.; arg. quod qui appellat, debet facere mentionem de sua appellatione, et adversarius eodem modo qui appellationem prosequitur, ut hic dicitur, et infra, de confirm. util. vel inutil., bonae, in glossa, mentio.

Negligentia uti

Sic supra, de rescript., si autem; et infra, de rescript., plerumque.

Cum biennium

Qui enim non prosequitur appellationem intra annum aut ex iusta causa intra biennium, fingitur non appellasse, et rata manet sententia; infra, de appell., cum sit Romana.  Et ideo iste O. audiri non debuit praetextu suae appellationis.  Sed videtur quod rector iste ratione consimili audiri non debuit ad prosecutionem appellationis, cum actor et reus circa appellationem eodem iure utantur; infra, de mut. petit., prudentiam.  Et hic dicitur contrarium, scilicet, quod ille contra quem appellatum est, auditur post biennium, et non ille qui appellavit.  Qualiter ergo hoc intelligitur?  Dicas quod iste rector auditus fuit non ratione appellationis, sed potius ratione spoliationis super qua litteras impetravit, non obstante appellatione, ut notatur supra, in verbo prosecutus.  Interdicta enim perpetua sunt quantum ad rei persecutionem, non quantum ad poenam, ff. de vi et de vi arm., praetor ait, in princ.  Et si de appellatione nihil dixerit, nihilominus audietur petens restitutionem ecclesiae, et multo fortius, quia post appellationem spoliavit adversarium qui debuit deferre suae appellationi.  Praeterea favore appellantis datur annus aut biennium ad prosequendam appellationem, et non favore appellati, unde appellans statim potest prosequi appellationem si terminus ei praefixus est, sed appellatus non statim; infra, de appell., oblatae.

Post appellationem

Et ita quicquid post appellationem a se vel ab adversario suo factum fuerit, debet irritari, infra, de offi. deleg., super quaestionum, in fi.; infra, de appell., bonae, cum suis concordantiis; et in hoc illa corrigit istam.

In expensis

Qui appellationem suam non prosequitur altero prosequente, condemnari debet in expensis, ut hic, et infra, de appell., Nicolao; et infra, de appell., reprehensibilis; vel qui prosequitur ipsam ante tempus statutum; infra, de appell., saepe.  Sed non videtur quod iste O. debuerit in expensis condemnari, cum appealltus appellationem non fuerit prosecutus intra biennium.  Cum hoc idem ius servandum sit appellanti et appellato, ut dicitur in notula, qui enim; et non oportebat ipsum prosequi appellationem, quia ipso iure rata manet sententia lata contra ipsum O., si qua lata fuerit.  Potest dici quod ideo condemnatur, quia praetextu appellationis iudex non processit, et ille O. post appellationem expoliavit capellanum, et sic intererat rectoris ut O. condemnaretur sibi in expensis etiam post biennium, propter dolum et malitiam ipsius O.

X 1.03.13 Scisitatus es

Petitorio

Id est, nuncio legitime ordinato.  Vel dic petitorio, id est, procuratore.

Impotentia

Aliquis dicitur aliquid posse quinque modis, unde versus: Posse quidem rebus dant ius natura potestas // Officium meritum sextum divina voluntas.  De potentia iuris habes 22. q. 2, faciat homo; 27. q. 2, Agathosa, in fi.  De potentia naturae habetur infra, de despon. impub., puberes; et infra, de despon. impub., a nobis.  De potestate officii habes infra, de cons. et affin., ex litteris, in fi.; et 21. dist., cleros § inter eos, vers. Petrum vero, ubi dicitur quod Petrus prae omnibus claves regni caelorum accepit; et 21. dist., inferior; et infra, de maior. et obed., cum inferior.  De potentia meriti legitur 3. q. 7, infamis § tria; et 3. q. 7, infames, in fi., ibi, civis vita, etc.  De potentia divinae voluntatis habetur de poen. dist. 2, principium § caritas.  Sed haec potentia ad duo tantum extenditur, scilicet, facti et iuris.

Interesse nequiverint

Quod simul interesse debeant, habes infra, de offi. deleg., prudentiam.

Servum

Quia talis iudex esse non potest, nisi communi opinione pro libero se gerat et habeatur, quo casu tenet eius sententia, etiam si post eam latam detegatur eum tempore sententiae fuisse servum, 3. q. 7, infamis § verumtamen; et ff. de off. praet., barbarius; et C. de testament., testes servi.

Infamem

Si pendente iudicio efficiatur infamis vel suspectus, posset repelli; infra, de testibus cog., praeterea; et infra, de offi. deleg., insinuante; quia quod de novo emergunt, novo indigent auxilio; ff. de interrog. act., de aetate § ex causa.  Item si medio tempore excommunicetur, sed eo absoluto resumit iurisdictionem, infra, de offi. deleg., prudentiam § sexta.  Idem credo si restituatur pristinae famae per principem, quia resumit iurisidictionem; 2. q. 3, si quem § notandum, in fi.; et C. de curat. fur., cum aliis; secus si lata sententia detegatur iudicem fuisse infamem; 3. q. 7, infamis § tria, vers. verumtamen; et ff. de off. praet., barbarius; et C. de testament., testes servi; secus in excommunicatione, quia sententia publice excommunicati nulla est, infra, de re iudic., ad probandum; et infra, de except., exceptionem.

Impedimento

Puta quia est excommunicatus vel illiteratus, nec habet consuetudinem causarum, quia penitus debet esse iudex, nec debet quaerere ab aliis quid eum loqui oporteat, in Auth. de iudicib., in princ., coll. 6; et infra, de cons. et affin., ex litteris, in fi.  Tamen si illiteratus sit et habeat consuetudinem causarum sive peritiam iudicandi, potest ei causa committi, C. de iud., certi iuris; arg. C. de episc. et cler., parabolani.  Et quaedam impedimenta ponuntur 3. q. 7, infamis; et 3. q. 7, infames.  Item si impedimentum sit perpetuum, non potest cognoscere quid potest esse multis modis, ut infirmitas, surditas, etc.

Destinare

Per litteras vel per certum nuncium litteratorie destinatum; 64. dist., episcopi; et 64. dist., ordinationes; et 64. dist., episcopus; et infra, de offi. deleg., prudentiam, 1. resp.; ff. de reb. eorum qui sub tut., magis § illud; etiam quaeri potest et haec est canonica destinatio.  Sed numquid ille qui interesse non potest, valet aliis delegare vices suas?  De hoc dicitur infra, de offi. deleg., coram.

Ad consummationem

Ut infra, de rescript., cum dilecta.

Procedant

Quod quidem facere possunt, si in litteris commissionis sit clausula illa: quod si non omnes; alias non possunt procedere, arg. infra, de offi. deleg., causam matrimonii; et est expressum infra, de offi. deleg., uno delegatorum; et infra, de offi. deleg., prudentiam; et ff. de recepti., item si unus § penulti.; et ff. de recepti., sicuti.

Excusari

Immo potius debet puniri, infra, de offi. deleg., prudentiam § adiicimus.  Et hoc casu alii possunt procedere, quamvis non videatur impleta conditio, quod si non omnes, etc., ut in praedicto capitulo infra, de offi. deleg., prudentiam § adiicimus.  Et hoc verum est postquam constiterit quod non vult interesse, et in hoc illa corrigit istam.

Interesse

Hodie etiam si non addatur hoc, si tamen non vult, alii procedent, licet sit arguendus qui mandatum Apostolicum exequi contemnit.

X 1.03.14 Pastoralis

Ambigitur

Sed quaero qualiter possit dubitari de revocatione litterarum, aut secundae faciunt mentionem de primis, et tunc valent secundae; aut non faciunt, et tunc valent primae, supra, de rescript., caeterum?  Resp.: neutra pars disiuncte perpetua est.  Prima tollitur per decretalem infra, de re iudic., inter monasterium; et infra, de dolo et contu., ex litteris; et infra, de confirm. util. vel inutil., bonae; et infra, de appell., saepe; et infra, de appell., oblatae.  Secunda tollitur per decretalem, infra, de rescript., plerumque.  In iudiciis nondum coeptis non habet locum ista distinctio.  Illae enim solae valent quae primo iudici praesentatur citatione facta per ipsas; infra, de for. compet., proposuisti; infra, de appell., ut debitus; et infra, de rescript., capitulum.  Item qualiter primi iudices possunt deferre secundis, vel secundi primis cum vel primi tantum vel secundum tantum sint iudices, et ita aut primi aut secundi nullam habent iurisdictionem, supra, de offi. deleg., ex litteris, in fi.; et supra, de rescript., caeterum.  Item qualiter possunt primi vel secundi citare partes, cum utrique dubitent et nesciant an sint iudices, immo ratione dubitationis neutri debent esse iudices sicut quando dubitatur de tutela duorum, neuter est tutor; ff. de testam. tut., duo sunt Titii.  Propter hoc glossaverunt hic quidam quod de facto potest dubitari, non de iure, ut si forte secundae litterae non exhibeantur, infra, de offi. deleg., ex litteris; vel quia dubitatur an sit annus elapsus ab impetratione litterarum priorum, infra, de rescript., plerumque.  Sed haec solutio non valet, quia ad quaestionem facti non daret Papa responsionem iuris, ff. de statu hom., idem erit.  Alii dicunt etiam quod potest esse dubitatio iuris, si data sit eadem in utrisque litteris.  Illa decretalis infra, de appell., ut debitus, hoc determinat, ut infra, de for. compet., proposuisti; et infra, de for. compet., licet ratione; et infra, de rescript., capitulum.  Sed certe secundum dictum illorum neutrae sint priores aliis, immo secundum hoc neutri cognoscunt de tota causa, nam ambae litterae dicuntur secundae vel primae, ff. de bon. poss. sec. tab., tabulas § si quis in duobus.  Tertii dicunt quod sic dubitari potest de revocatione, ut si secundae faciant mentionem priorum, sed non expressam, infra, de dolo et contu., ex litteris.  Et hoc est verum ut patet ex illa decretali, infra, de dolo et contu., ex litteris.  Dici potest hanc fuisse rationem huius decretalis cum diversae sint litterae impetratae, iudices citant partes, et cum pars adversa coram eis exhibet secundas litteras, ipsi volunt cognoscere de revocatione litterarum, secundum hoc quod contingit infra, de re iudic., inter monasterium, in parte decisa ab integra.  Item si secundi iudices citent partes, et cum exhibentur coram eis primae litterae, ipsi volunt cognoscere an primae sint revocatae, sed quia pro eodem negotio partes non sunt trahendae ad diversos iudices; infra, de rescript., ex tenore; et infra, de rescript., quia nonnulli.  Statuitur hic ut iudices conveniant ad hoc faciendum, vel una pars deferat alii, quia et primi de hoc cognoscere possunt, cum coram eis obiiciatur talis exceptio, etiam et secundi.  Et expone quando de revocatione ambigitur, id est, quando in dubium deducitur de revocatione litterarum.  Sed huic solutioni obstare videtur infra, de rescript., cum contingat.  Ibi enim non conveniunt ad cognoscendum, sed executor videt utraque litteras.  Unde potes adhuc melius dicere, quod bene potest iudex dubitare de revocatione litterarum, licet secundae expressam faciant mentionem priorum, scilicet, quando obiicitur secundas litteras impetratas esse per falsi suggestionem, vel veri suppressionem, ut supra, de rescript., caeterum; et melius infra, de offi. deleg., coram; et infra, de re iudic., inter monasterium, in integra.  Et hoc idem dixit Io. super illa decretali infra, de rescript., cum contingat, et certe iste est verior intellectus.  Sed haec dubitatio de revocatione litterarum non habet locum in litteris appellationis, et principalis causae quia iudices appellationis de hoc cognoscere debent, infra, de rescript., dilectus filius 2.  Io.  Sed haec dubitatio locum hodie non habet re integra, infra, de appell., ut debitus.

Deferendum

De consensu partium infra, de offi. deleg., super quaestionum § intentionis; et infra, de offi. deleg., super quaestionum § nos autem.  Cum coram utrisque posset proponi exceptio, ut dictum est in prima notula, et etiam sine consensu partium possent si vellent, sed honestum est quod de consensu partium fiat.

Plures

Hic non statur iudicio maioris partis; infra, de iure patron., quoniam.  Simile est in causa episcopi, 6. q. 4, si quis episcopus criminaliter in iudicio; infra, de re iudic., non potest; et in iudicibus delegatis a principe, ut videtur C. de appellat., in offerendis; ibi ita tamen si dissentirent, et C. qui bon. ced. poss., cum solito; et in re communi, ff. comm. divid., Sabinus; et infra, de reg. iur., extravag. in re communi; et in liberali causa, C. commun. de manum., sancimus § 1; et Inst. de rerum div. § religiosorum, quia ibi sit quod religio vel natura rei requirit, et dum quis plus iuris habet in re, ut C. de donation., sancimus § ne autem.  Sed contra 65. dist., sane; et 65. dist., non debet; et 65. dist., episcopus, ubi de hoc; ff. de re iud., duo ex tribus.  Solutio: verum est generaliter quod iudicio maioris partis standum est, sed quaedam specialia hic signata sunt, ubi haec regula non obtinet.  Sed in casu isto non statur iudicio maioris partis, quia forte in primis litteris sunt duo iudices, in secundis tres vel plures.  Unde cum illi tres aequalem habent iurisdictionem cum illis duobus, quia isti tres loco unius sunt, et illi suo similiter loco unus, scilicet, domini Papae, non praevalet sententia illorum trium, quia non censentur plures.  Licet secus sit in creditoribus, quoniam si par debitum sit hinc inde, statur tamen maiori numero creditorum, ut C. qui bon. ced. poss., cum solito.  Item alia ratione, quia si isti tres iudices iudicarent pro se, suspecti essent, quia viderentur ingerere operas suas, ff. de procur., quae omnia § 1.  Si autem iudicarent contra se, viderentur a se abdicare iurisdictionem, et velle a se removere, quod esse non debet, infra, de offi. deleg., pastoralis, in princ.; et ita debet iri ad arbitros.  Sed si in primis et secundis essent aequales iudices numero, satis posset dici quod stabitur iudicio maioris partis, quia maior videtur modo iurisdictio et potestas ab una parte quam ab alia.

Sopiatur

Quid si arbitri adiudicent iurisdictionem eis qui non habent?  Nihilominus sententia illorum iudicum tenebit, quia cum arbitri sententiaverint contra ius scriptum, tenet eorum sententia, nisi fuerit appellatum, ut 2. q. 6, ei qui § diffinitiva.  Et haec est ratio, quia per utrasque litteras data fuit iurisdictio.

Personae vel res

Qui rem petit, debet rem certam petere.  De hac materia dicemus infra, de libel. oblat., significantibus, ubi competentius ponitur.

Speciales litterae

Impetratae ab aliquo illorum, qui per clausulam generalem poterant conveniri contra primum impetrantem super eadem causa.  Sed qualiter potest ille qui possidet contra impetrantem impetrare super eadem re, cum interdictum possessorium intentare non possit, cum ipse possideat; infra, de iudic., examinata.  Praeterea possidenti non datur rei vendicatio, Inst. de action. § omnium; et C. de alien. iud. mut. caus., cum in rem?  Dic quod primus impetrans impetravit, ut ageret petitorio.  Secundus impetravit ne inquietaretur super possessione illius rei quam possidet.  Nam et alias datur actio possidenti, ne inquietetur; ff. si serv. vend., si quis forte § 1; et ff. si serv. vend., sicut § sed si quaeratur.  De hoc not. infra, de iudic., examinata, in glossa, si ita.

Per speciale

Hic patet quod si unum rescriptum est generale, et secundum speciale, licet non fiat mentio generalis in speciali, praevalet speciale, ut supra, de rescript., sicut Romana; et infra, de offi. legat., studuisti; et ff. de regul. iur., in toto.  Contra supra, de rescript., cum ordinem, ubi secundum speciale non derogat generali, quia non facit mentionem illius.  Ratio ibi redditur, quia primum est privilegium, secundum rescriptum fuit ius commune.  Sed ius commune non tollit privilegium, nisi mentionem faciat de illo privilegio.

Enervatur

Facta citatione per litteras speciales antequam per generales.

Superflua

Hoc casu cum generale mandatum revocatum est quantum ad hanc causam specialiter commissam.  Alias bona quaestio est, et eam statim solvit ibi, donec iurisdictio, etc.

Iurisdictionem

Habet ergo iurisdictionem, licet non habeat exercitium.  Et ita videtur quod non possit eam alii demandare.  Est enim absurdum alii demandare iurisdictionem antequam eam ipse nanciscatur, ff. de off. procon., observare § ulti.  Et sic videtur simile quod non possit citare partes ante expressionem rerum, 5. q. 2, si primates.  Ideo enim citantur partes, et dantur induciae, ut quis deliberet, 3. q. 3, offeratur.  Sed in hoc casu non potest deliberare.  Arg. contra infra, de appell., significantibus; et Inst. de action. § curare; et infra, de restit. spol., cum ad sedem.  Ubi petitur hospitale cum omnibus pertinentiis suis, et potest committere, licet non habeat exercitium, committere enim quod habet.  Sed qualiter priores iudices privantur iurisdictione, cum Papa non intendat eos privare?  Item numquid eodem modo per mortem delegantis esset revocata iurisdictio quantum ad non expressas personas?  Arg. quod non, C. de duo re., cum quidam.  Est tamen animadvertendum an revocetur per mortem, an viva voce, ff. de procur., si defunctus; et ff. de procur., ante litem.  Sed verum est quod revocatur per mortem quantum ad ea quae expressa non sunt, infra, de offi. deleg., gratum; et infra, de offi. deleg., licet; et infra, de rescript., significavit.  Ber.

X 1.03.15 Sedes Apostolica consuevit

Liberalem

Utpote quae non claudit gremium redeunti, C. de summ. trinit. et fide cath., inter claras, ad fi.; et C. de episc. et cler., si quis in hoc; et 23. q. 4, duo ista.  Sed in quo est liberalis, sive gratiam facit, quia ad hoc tenetur, infra, de for. compet., licet ex suscepto, in parte decisa.  Immo quasi praeceptum evangelii est, sed ubi necessitas, ibi nulla liberalitas, ff. de adimen. leg., rem legatam.  Totum dici potest gratia quicquid ipse facit, quia universae viae domini misericordia et veritas, quia ubi iustitia servatur, ibi misericordia adhibetur, 45. dist., disciplina.

Et viliores

Et non ineleganter.  Nam versus: ab Iove principium Musae // Iovis omnia plena.  Virgil. in Buco.  Et ratio a capite edenda est, ff. de edend., argentarius § edi autem ratio.  Quoniam principium potissima pars est cuiuscumque rei; ff. de orig. iuris, facturus; et is qui maioris dignitatis est, debet praeponi, 16. dist., placuit § propter eorum, et in glossa ibidem.  Et ubi legalis paternitas contrahitur, primo interrogatur pater quam filius, ff. de adopt., generalis.

Maiores et digniores

Sed quas personas dicemus maiores et digniores?  Nam invenio quod quilibet clericus dicitur habere dignitatem, 4. dist., denique; et 1. q. 1, reperiuntur, in fi.  Quandoque enim mancipia dicuntur habere dignitatem, ff. de usufru., sed et si quid § sufficienter.  Quandoque potestates saeculares dicuntur habere dignitatem, 23. q. 5, administratores.  Quandoque enim decurionatus dicitur dignitas, ff. ad leg. Corn. de sic., qui caedem.  Item numquid illam maioritatem considerabimus, de qua dicitur 40. dist., multi, in fi.; vel de qua dicitur 24. q. 1, qui contra ecclesiae pacem; vel de qua dicitur, 2. dist., lex est; vel de qua dicitur 2. q. 7, quaerendum; et 2. q. 7, criminationes; vel illam de qua dicitur ff. de gradib., maiorem?  Resp.: maiores et digniores vocat hic notabiles personas, quae sub clausula generali comprehendi non possunt, ff. de iniuri., item apud Labeonem § hoc edictum.  Et tales debent esse quae citius moverent animum principis vel ad dandum, vel ad denegandum rescriptum.  Ratione enim maioritatis praesumitur contra aliquem, 30. q. 2, Lotharius; ff. quod metus cau., non est.  Item quia circa iudicia defertur dignitati et personae; infra, de offi. deleg., sane quia; et infra, de offi. deleg., pastoralis; infra, de rescript., extravag. cum in multis; et 2. q. 8, quisquis; et 24. q. 1, qui contra ecclesiae pacem; et 45. dist., cum beatus.  Videtur ergo quod per generalem clausulam non possit conveniri sacerdos vel clericus, cum ipse sit maior quolibet laico, 6. q. 1, beatus; et 96. dist., duo sunt; et infra, de maior. et obed., solitae, vers. fecit Deus, etc.  Dummodo maior clericus speciali vocabulo non sit designatus vel nominatus, et hoc etiam intuebitur iudex, qui debeant dici maiores vel minores, et quae negotia debeant dici maiora vel minora, non enim certa vel certior dari posset doctrina, arg. 23. q. 4, duo ista.  Alias enim hoc nomen, aliis, bene includeret maiores personas, nam nomine populi continentur etiam senatores.  Plebis autem appellatione sine patriciis et senatoribus, caeteri cives significantur, ut Inst. de iure natural. § plebiscitum.  Nec semper hoc nomen, aliis, facit positionem, 56. dist., Cenomanensem.  Arg. ff. de constit. pecun., hoc edicto § debitum et illud.  Suspeni sunt cum eo duo alii latrones nequam.  Io.  Et est ratio, quia aliter proceditur contra maiores, et aliter contra minores; 45. dist., cum beatus; et 24. q. 1, qui contra ecclesiae pacem.  Similiter de hoc notatur; infra, de iureiur., cum quidam, in glossa quae incipit, sic patet.

Non intelligantur

Eo ipso quod digniores inveniuntur, intelliguntur in fraudem versari, ff. de iure fisc., ita fidei.  Nam secundum distinctionem rerum, nomina sunt distinguenda, 21. dist., cleros; et C. de codicil., si idem.

Sed nec liceat

Providet hic Papa ne diversae personae ligatorum vexationibus afficiantur, arg. C. mand. vel cont., per diversas, in princ.; et infra, de rescript., nonnulli.  Intendit enim minuere lites, infra, de dolo et contu., finem; et infra, de dolo et contu., venerabilis.

Multitudinem

Arg. occasionem iuris ad iniquum compendium non trahi, C. de usuca. pro empt., eum.  Arg. 10. q. 3, illud magnitudinem; et infra, de rescript., nonnulli.  Sed videtur quod cum generalitate non debet aliqua commissio impetrari, arg. supra, de rescript., ad haec.  Sed ideo non valent litterae illae, quia certi iudices non erant ibi dati, sed quos ipse post duceret eligendos.  Sed Tanc. aliter intelligit illud supra, de rescript., ad haec.  Sed concordat huic dicto Laur., ut ibi dixi, et omnia negotia illis committebantur, quod erat iniquum.  Sed generalitas causarum alias bene potest committi; ff. de iud., cum praetor.

Effraenatam

ff. de testi., testium, in princ.; et infra, de testib., cum causam quae.  Et effraenatam dicimus ultra quadraginta, ut ibi, et infra, de cleri. excom., latores.  Hodie vero ista generalitas sive multitudo restricta est usque ad quatuor in quadam decretali Inno. iiii infra, de rescript., extravag. cum in multis.

Dolus

Sic infra, de dolo et contu., ex litteris; 30. q. 1, dictum est; infra, de rescript., ex tenore.  Et qui fraudem allegat sive dolum, probare debet, ff. de probation., quotiens operae § qui dolo.  Sed qualiter constabit quod noluit cum personis expressis in iudicio experiri, sed vult descendere ad minores vel aequales?  Hoc ipso quod descendit primo ad aequales vel minores, praesumitur fraus et dolus, et ipse potest excipere qui convenitur, nisi statim vel quam cito possit conveniat personam expressam, vel nisi forsitan copiam illius habere non possit, et hoc debet primo protestari.  Aliter credo illum repellendum.  Alii dicunt contrarium.

X 1.03.16 Ex tenore litterarum

Negotio

Nota quod cum plures litterae impetrantur super eodem negotio, aut impetrantur ab eodem, aut a diversis.  Si ab eodem, aut ad iudices eosdem, aut ad diversos.  Si vero aliquis impetrat duo paria litterarum super eodem negotio ad diversos iudices in fraudem causa fatigandi adversarium suum, et non ad cautelam, neutrae valent, ut hic, et infra, de rescript., quia nonnulli.  Sed si ad cautelam, puta quia timebat aliquos mori, valent.  Sed postquam coepit agere per alteras, reliquae non valent, et si attentaret, perderet utrasque, ut dictum est.  Si vero ad eosdem iudices, et discordant in data, valent primae, nisi in secundis fiat mentio de primis, quia nihil interest quae valent.  Si vero eadem est forma et data, et ad eosdem iudices, eaedem sunt litterae, quia non nocet habere plures litteras ad cautelam, sicut potest quis habere plura testamenta eiusdem tenoris, ff. qui testam. fac. pot., unum testamentum; et ff. de his quae in testam. del., pluribus; et ff. de bon. poss. sec. tab., tabulas § si quis in duobus.  Nec est inconveniens plures iudices habere super eodem negotio, quia illud habes infra, de offi. legat., cum non ignoretis.  Si vero sunt diversae et adversae, neutrae valent; C. de fid. instrum., scripturae; et infra, de fide instrum., imputari.  Si autem litterae impetrantur a diversis personis, scilicet, ab actore et reo, aut ad eosdem aut ad diversos.  Si ad eosdem, et concordant in data et forma, eaedem sunt litterae, ut dictum est.  Si data est eadem, et forma contraria, supersedeatur utrisque donec consulatur superior, infra, de offi. deleg., sane si, et hoc si utraque pars litteras suas ostendat.  Si actor tacet per annum, valent litterae rei, infra, de rescript., plerumque.  Si vero impetrarentur ad diversos, primae valent, nisi in secundis fiat mentio de primis, ut supra, de rescript., caeterum.  Si vero non apparet quae sint primae vel secundae, mutuo se impediunt.  Sed istae quando impetrantur ad diversos, non procedunt hodie, quia illae solae valent quae primo iudicibus praesentantur; infra, de appell., ut debitus, et hoc locum habet in his per quas nondum est processum.  In aliis autem per quas processum est vel praesentatio facta est, semper valent primae nisi secundae expressam fecerint mentionem de primis, de processu, et de lite contestata, infra, de re iudic., inter monasterium; et infra, de offi. deleg., coram.  Quandoque tamen valent secundae et non primae, et primae sunt in pendenti quousque cassetur vel firmetur sententia, licet in secundis non fiat mentio de primis, infra, de confirm. util. vel inutil., bonae.  Et generaliter, sicut credo, ubicumque possunt primae elidi per exceptionem, valent secundae, licet non faciant mentionem de primis, et non primae, quia sunt veritate tacita impetratae, supra, de rescript., ex parte Conventrensis.

Careat

Immo videtur quod etiam causam perdere debet, sicut qui petit servum in uno iudicio.  Si petat eundem in alio, perdit causam, C. de assert. toll., lites § ulti.; quia ubi iudicium coepit, ibi debet accipere finem; ff. de iud., ubi; et primis iudicibus fieret iniuria; ff. de recepti., litigatores.  Tamen causam non perdit, sed sufficit quod pendat litteras, et in expensis condemnetur, infra, de rescript., quia nonnulli.  Sed illud de servo favore libertatis dictum est.  Ber.

X 1.03.17 Cum adeo scripta

Moderemur

Et vere cum multa moderatione debent fieri et concedi; 35. q. 9, apostolicae; ut non possint reprehendi.  Quandoque tamen ipsum fallit oblivio, 23. dist., praeterea; et 30. q. 4, quod autem, ubi oblitus fuit Urbanus.  Cum omnium habere memoriam et in nullo peccare potius est divinitatis quam humanitatis, C. de vet. iure enucl., tanta § si quid autem.  Et nihil est in humana conditione quod perpetuo stare possit; C. de vet. iure enucl., tanta § sed quid divinae.  Et testamentum in nulla parte sui similiter debet esse vitiosum, C. de edict. div. Had. toll., edicto; sic et privilegium, infra, de fide instrum., inter dilectos; et infra, de privileg., cum olim essemus, in fi.

Sufficientem

Debet enim talis esse quae sufficiat sibi et suis, 50. dist., studeat, in fi.  Et quod advenientes possit recipere, et iura episcopalia persolvere, infra, de praeben., de monachis; et infra, de supp. neg. prael., sicut.  In tali sufficientia debet haberi ratio nobilitatis, 41. dist., non cogantur; et scientiae, infra, de praeben., de multa; et dignitatis, ff. de var. et extraord. cog., praeses § in honorariis; et ff. de usufru., sed et si quid § 1.

De praebenda

Sed quid si esset modica et insufficiens, tenetur ne de illa facere mentionem?  Non videtur arg. a contrario sensu, infra, de praeben., cum teneamur.  Expeditum est quod qualecumque sit beneficium, debet inde facere mentionem.  Si enim dicat se nullum ecclesiasticum beneficium assecutum, et impetrat rescriptum, non valet, infra, de rescript., si proponente, et ibi dicetur de hoc.  Et qui habet plura beneficia, hanc exceptionem opponere non potest, infra, de except., cum ecclesiasticae.  Et licet Papa praecise scribat, exceptiones tamen et iustas excusationes patienter admittat, supra, de rescript., si quando; et infra, de offi. deleg., ex parte tua; et infra, de praeben., cum teneamur.  Nam quandoque scribit rebus aliter se habentibus, arg. 2. q. 6, biduum, vers. fi., vers. rursus illud.

Nec clericus

Si dicit se clericum, cum non sit, non valent litterae, infra, de transact., ex litteris.  Et qui non est clericus, non reputatur idoneus, ut hic.  Nec potest in clericorum numero computari, infra, de instit., in ecclesia.

Si dignus existeret

Conditio ista sine omni expressione subintelligitur, infra, de elect., causam quae; sicut illa, si preces veritate nitantur, supra, de rescript., ex parte Conventrensis.  Sic patet quod qui habet sufficiens beneficium ad alium beneficium reputatur indignu, infra, de praeben., super inordinata; et infra, de cleri. non residen., conquerente.  Cum ipse beneficio secundo servire non possit, ut ibi.

X 1.03.18 Causam quae inter

Citata legitime

Id est, tertio, infra, de cleri. non residen., ex tuae.

Recipere

Per quod videbatur quod possent recipere testes lite non contestata, quod esse non debet, ut infra, ut lite non cont., quoniam, et per totum titulum, nisi in casibus contentis in infra, ut lite non cont., quoniam, et in casu quem habes infra, de offi. iud., iudicis.

Et quantum

Haec clausula semper debet poni in termino peremptorio, et post ipsum terminum peremptorium, infra, de in integ. restit., tum ex litteris; et infra, de dolo et contu., cum dilecti.  Quia tunc post peremptorium edictum iudex comminari debet se processurum; ff. de iud., in peremptorio.

Fuerat inserenda

Sed errore scribentis fuit postposita.  Sed error talis non nocet, C. de testament., errore; et C. de testament., ambiguitates.  Unde dicit inserenda, id est, ac si inserta esset intelligenda.  Videbatur enim quod non respiceret praecedentia, infra, de appell., inquisitioni.  Sed non est verum, quia non est versimile dominum Papam totam iuris observationem tot laboribus ac multis vigiliis excogitatam unico verbo tollere velle, C. de inoffic. testam., si quando; et infra, de elect., ecclesia vestra 2; et arg. infra, de restit. spol., audita.  Et qui tutorem praecipit confirmari, secundum ius intelligitur praecipere, ff. de confir. tut., tutores.

Praecedat

Et ita quandoque clausula sequens determinat praecedentia, et quandoque praecedens sequentia, prout iuris ordo requirit; 32. q. 7, Apostolus; et infra, de appell., secundo; ff. de condi. et demon., avia.  Quandoque sequens clausula respicit terminum proxime positum, infra, de dona., cum dilecti, in fi.; et optime facit ad hanc materiam ff. de leg. 1, si servus plurium, in fi. § ulti.; et vere praecedere debet, quia per totum processum negotii de iure debet procedi, C. de appellat., eos § 1.; et praecedentia quandoque repetita intelliguntur, ff. de condi. et demon., avia.  Item hic est arg. quod verba rescriptorum secundum ius commune intelligenda sunt, infra, de offi. deleg., super quaestionum § si vero duo; et infra, de rescript., super litteris; et C. de inoffic. testam., si quando.  Nec ordo scripturae spectatur, sed potius id quod de iure sumitur, ff. de solut., nec ordo.  Secus in privilegiis, infra, de decim., ad audientiam, in fi.; et infra, de privileg., in his.

Incidentibus

Ipso iure tam in principalibus quam in accessoriis, vel incidentibus vel emergentibus remota est appellatio, infra, de appell., ut debitus.

Canonice

Id est, secundum iura canonica, de quibus supra dictum est, supra, de consti., canonum.

X 1.03.19 Constitutus apud sedem

Reciperent

Hic duo mandantur.  Primum ut recipiant illum in canonicum, secundum ut assignent ei praebendam si vacat, vel quam cito vacaverit.  Numquid ergo si non possunt assignare ei praebendam, tenentur eum recipere in canonicum saltem?  Arg. quod sic, infra, de praeben., dilectus filius 1; et infra, de praeben., dilectus filius 2; et infra, de dolo et contu., cum dilecti.  Arg. contra infra, de offi. deleg., cum super; ff. quod fals. tut., huius ediciti § 1; et ff. quod fals. tut., si id; arg. quasi a contrario, 2. q. 6, ei qui § diffinitiva, vers. quandoque unam; et ff. quemad. serv. amit., si communem; et ff. de minor., etiam § 1; et ff. de minor., tutor § 1; arg. pro et contra invenies 9. dist., si ad scripturas.  Finis autem decretalis videtur dicere quod non, et secundum hoc est unum mandatum, et non duo.  Et hoc ideo dicit, quia iuratum erat de certo numero canonicorum, unde ratione iuramenti non poterant augere numerum.  Duo in veritate mandavit Papa, scilicet, ut eum reciperent in canonicum, et eo recepto provideretur ei.  Et eum recipere erat contra numerum sacramento firmatum, quare litterae non valebant.  Et certus numerus canonicorum debet statui in ecclesia secundum facultates ecclesiae, in Auth. ut determ. sit num. cleric., coll. 1; infra, de vit. et honest. cler., quoniam.  Et idem est si certus numerus statutus sit in ecclesia, licet non sit iuratus, aut per sedem Apostolicam confirmatus, quia non valent litterae, nisi dicatur, non obstante certo numero canonicorum.  Hic tamen videtur arg. contra in fine, ubi dicit: si constiterit numerum, etc.  Sed potest dici quod hic de numero est facta mentio, et non de iuramento nec de confirmatione Papae.

Vacaturam

Quod solus Papa potest, ut infra, de praeben., per totum.

Admittere

Id est, perficere.

Praecipiendo

Per executorias.

Et cum de hoc

Scilicet, iuramento vel confirmatione, ut infra colligitur, ubi dicit numerum canonicorum, qui nunc est in eadem ecclesia, etc., ut notatur in fine illius notabilis, hic duo.

Mentionem

Haec allegatio non valet si venissent contra numerum illum aliquando propria auctoritate, infra, de praeben., pro illorum; supra, de consti., cum accessissent.

Et dictas litteras

Scilicet, executorias.

Iuramento

Sed in omni tali iuramento semper intelligitur auctoritas maioris excepta, ut hic innuitur a contrario sensu, et ff. ad municip., imperatores, in princ.; infra, de iureiur., venientes § quia vero, in fi.  Ergo non facerent contra iuramentum, si ad mandatum domini Papae illum reciperent.  Item si talis conditio inest iuramento, numquam est necessaria dispensatio in tali iuramento, quia si displicet Papae, non est ligatus tali iuramento.  Io. dicebat hanc conditionem in iuramento non esse, sed ideo dicitur auctoritas superioris excepta, quia non praeiudicatur ei quin possit hoc facere.  Verius videtur quod conditio talis subintelligitur in huiusmodi iuramentis, et hoc ideo, quia super re alterius vel quasi iuramentum tale praestatur, et de re alterius praecise iurari non potest, immo esset anceps periurium, ff. de in litem iuran., videamus, in princ., et ff. de act. rerum amot., Marcellus.  Et ideo auctoritas domini Papae in talibus intelligitur excepta tacite, licet non excipiatur expresse; simile 22. q. 2, beatus; et infra, de iureiur., quemadmodum, circa princ.  Quare si Papa mandat aliquem recipi in canonicum, non obstante tali iuramento, tunc licite eum recipiunt, quia sic apparet quod Papa iuramentum factum quasi de re sua non vult ratum habere, cum administratio sola commissa est capitulo, et non dominium collatum, et hoc iuramentum servare tenentur canonici quantum in se est, nisi Papa contrarium mandet.  Et ideo non valuerunt litterae taliter impetratae in quibus de iuramento mentio non fiebat.  Sed quid si iurassent ante praesentationem, et post datam?  Tunc non obstaret iuramentum, quia data respicitur, ut dicitur hic, et supra, de rescript., eam te.  Praeterea aliud videtur hic, quod canonia sola sive praebenda augeret numerum canonicorum, quia si non augeret numerum, iuramentum non obstaret, quin possent ipsum recipere, et simile supra, de consti., cum M.  Item arg. quod canonia potest esse sine proventibus, arg. infra, de praeben., relatum.  Sed contra 1. q. 3, si quis obiecerit.  Sed ibi appellantur res corporales iura, ex quibus res ipse corporales percipiuntur.  Et sicut debet fieri mentio de iuramento, ut hic dicit, sic etiam de pactis, si qua in aliquo contractu interveniant, debet fieri mentio, alias non valet privilegium, infra, de decim., ex multiplici.

Impetrasset

Hic consideratur tempus datae.  Item non dicit ante monitorias.  Et sic est arg. quod per monitorias ius non acquiritur, alias dixisset, ante monitorias.  De hac materia satis habetur infra, de renunciat., veniens.

Irritum

Et ita ea quae fiunt per litteras surreptitias, non valent, de hoc dicemus infra, de rescript., ad audientiam 2.

Praebendam

Et in canonicum recipi, ista sunt connexa, 1. q. 3, si quis obiecerit.

X 1.03.20 Super litteris

Diversos

Nam quot sunt capita, tot sententiae, de conse. dist. 4, sicut in sacramentis; ff. ad Trebel., quia poterat.  Et homines faciles sunt ad dissentiendum, ff. de recepti., item si unus § principaliter.  Et diversitatem corporum saepe diversitas sequitur animorum, infra, de concess. praeben., quia diversitatem.

Carere omni commodo

Litterarum, 25. q. 2, dicenti § et si legibus.

Iuxta rigorem

25. q. 1, dicenti § praescriptione.

Simplicitatem

Simplicitati subvenitur, de conse. dist. 2, scriptura dicit; et infra, de rerum perm., cum universorum.  Nec obest quod per simplicitatem omissum est, ut ff. de ven. inspic., temporibus § quod autem praetor.  Item imperitiae parcitur, ff. de probation., cum de indebito § si autem is; ff. qui satisda. cog., de die. § si servus, vers. minori; C. qui admit. ad bon. poss., quicumque; et ff. si quis in ius voc. non ierit, ex quacumque § si quis in ius.  Arg. contra C. de in ius voc., venia; C. de fals. mon., quoniam.  Dic ut in prima rubrica, quia rusticitati parcendum est.  Contrarium casualia sunt.

Discretionem

Per hanc decretalem cassatae sunt omnes solutiones quae recitabantur, 25. q. 2, dicenti § praescriptione; C. si contra ius vel utilit., rescriptum; et si contra ius vel utilit., et si legibus.

Priori modo

Scilicet, per fraudem vel malitiam, et qui hanc fraudem allegat, eam probare tenetur, ff. de probation., quotiens operae § qui dolo.  Quia quilibet praesumitur bonus donec probetur malus, infra, de scrutin., ex parte; et infra, de praesump., dudum.

Facta fuerit fides

Simile 25. q. 2, dicenti § et si legibus; et 25. q. 2, dicenti § si non cognitio.  Quia cum dubium sit, poterit de hoc cognoscere iudex quia ratione dubitationis sit quod alias non fieret, ff. de liber. caus., ordinata § ulti.; et C. de liber. caus., lite ordinata.  Et ita qui fraudem allegat, eam probare debet, ut dictum est.

Nullatenus

Opposita exceptione legitima, suspensa est iurisdictio iudicis circa principalem causam.  Et si dubia est, de hoc prius cognoscat, postea cognoscat iudex de fraude sine malitia de qua excipitur.  Nec distinguitur in hoc casu quae falsitas sit expressa, vel veritas occultata, sed sufficit quod per malitiam hoc fecerit, et sic intelligitur lex ista, 25. q. 2, dicenti § et si legibus.  Sed qualiter probatur malitia?  Certe ex perspicuis indiciis, puta ex qualitate personae, et ex forma rescripti.  Ber.

Posterior modo

Scilicet, per simplicitatem vel ignorantiam.

Expressa sit falsitatis

Puta si dixerit se de possessione vi eiectum, cum non esset, nihilominus datur ei aliae litterae ex quo petit causam committi.  Vel tacet se decanum, et impetrat litteras super usuris vel super alia re propria, supra, de rescript., ad aures.

Veritas occultata

Puta si occultavit quod ad arbitros itum erat, nec causa per eos potuit terminari, infra, de testib., praesentata; arg. C. si contra ius vel utilit., non idcirco.

In forma communi

Secundum istum modum intelliguntur iura illa, 25. q. 2, dicenti § praescriptione; et 25. q. 2, dicenti § et si legibus.

Procedat

Secus si per malitiam falsitatem expresserit, vel veritatem occultaverit, et ita aliquando receditur a forma in rescripto data, et redditur ad ius commune, ut supra, de rescript., causam quae.

Litteras dedissemus

Ex hoc patet quod simplicitas vel ignorantia non prodest circa huiusmodi litteras impetrandas, immo ad hoc ut rescriptum teneat, nihil debet supprimi ex his quae movere possunt animum principis ad dandum rescriptum vel ad denegandum.  Et primo quidem series facti est exprimenda, infra, de cohab. cler. et mul., super eo.  Item processus causa, infra, de re iudic., inter monasterium.  Item non valent litterae si quis tacet sententiam latam, arg. infra, de fide instrum., inter dilectos; C. sent. rescind. non pos., impetrata.  Item si tacuit nomen dignitatis suae, supra, de rescript., ad aures.  Item si tacuit aliud beneficium sufficiens, supra, de rescript., cum adeo; sive etiam minus sufficiens, infra, de rescript., si proponente; et infra, de praeben., cum teneamur.  Item si tacuit vicariam perpetuam, infra, de rescript., postulasti.  Item si tacuit pactum praecedens sive compositionem, infra, de decim., ex multiplici.  Item si tacuit statutum numerum canonicorum iuramentum firmatum, supra, de rescript., constitutus; et infra, de praeben., pro illorum.  Item si tacuit statutum quod dignitas non esset ulterius in ecclesia, supra, de consti., cum accessissent.  Item si tacuit privilegium, supra, de rescript., cum ordinem.  Item si tacuit dispensationem, infra, de fil. presbyt., ex tua.  Item si tacuit se regularem petendo confirmationem, infra, de confirm. util. vel inutil., porrecta, in fi.  Item si dixit se clericum non esse, cum esset, infra, de transact., ex litteris.  Item si tacuit quod praebenda non vacaret de facto, infra, de concess. praeben., cum nostris; et infra, de concess. praeben., litteras.  Item si tacuit exceptionem, infra, de procurat., in nostra.  Item si tacuit appellationem a se facta, supra, de rescript., ex parte Conventrensis; vel facta ab adversario, infra, de confirm. util. vel inutil., bonae.  Item si tacuit quod alius de mandato Papae fuerit receptus, infra, de rescript., mandatum; et infra, de rescript., litteris; infra, de rescript., abbatem.  Item si dixit se habuisse monitorias, quod fuit falsum, et executorias impetravit, non valent, infra, de rescript., ex insinuatione.  Et generaliter ubicumque talem veritatem tacuit, vel talem falsitatem expressit, qua tacita vel expressa Papa litteras non dedisset, rescriptum inutile fit.

Nisi forsitan

Istud forsitan non est dubitativum, immo affirmative ponitur, quia de hoc ipso cognoscere debet, an scilicet preces veritate nitantur, ff. de iud., si quis ex aliena; et infra, de appell., cum parati.  Simile forsitan habes 33. q. 2, admonere, vers. si forte ignoscat; infra, de procurat., tuae.  Vel ideo dicit forsitan, quia si notoria esset exceptio, statim posset cessare, et in hoc casu ubi notorium est quod aliquis non est iudex meus nec re nec gestu, ut si citet me, qui est ultra mare, non teneor ire, arg. infra, de accusat., evidentia; et arg. infra, de iureiur., ad nostram 2; C. de iuris., in criminali; et 2. q. 3, si episcopus, ubi de ista materia notatur per Io.

De precum qualitate

Id est, de veritate vel falsitate precum opposita contra impetrantem.

In utroque casu

Primus est, cum tacita veritate, vel falsitate expressa per simplicitatem Papa litteras concedit in forma communi, ac si esset veritas dicta, vel falsitas tacita.  Secundus casus est, cum Papa nullas litteras dedisset tacita falsitate, et expressa veritate per simplicitatem.

X 1.03.21 Edoceri

Debeant

Discrete agit qui abbatem convenit.  Nam si conventus conveniretur, statim praelatum nominaret in iudicio, et sic inducias obtineret, infra, ut lite non cont., quoniam § quod si super; et C. ubi in rem act., si quis; quia sine licentia abbatis nec agere nec respondere potest conventus, quin retractetur sententia, infra, de iudic., causam quae vertitur; 16. q. 1, monachi; et 16. q. 3, si sacerdotes.  Sicut nec filius quamdiu est in potestate patris, C. de annal. except., super annali, in fi.; 16. q. 3, si sacerdotes; et ideo abbas primo conveniendus est.  Dico tamen quod nullum collegium convenit vel convenitur sine auctoritate praelati, et econverso praelatus sine auctoritate capituli nec convenit nec convenitur, sed per syndicum actorem vel procuratorem ab ipso praelato de consensu capituli constitutum, et hoc cum negotium principaliter tangit praelatum, infra, de procurat., alia.  Et si negotium principaliter tangit capitulum, ab ipso capitulo constituatur de auctoritate praelati, infra, de iudic., causam quae vertitur; C. de episc. et cler., omnes § hoc nihilominus; et hic; et 12. dist., non decet, in princ.  Et haec locum habent quando negotia capituli et praelati sunt discreta, ut dicit in fine.  Si vero sunt communia, praelatus de consensu capituli constituit syndicum.  Unde vacante sede nihil est innovandum, infra, ne sede vac. nih. inn., novit; infra, ne sede vac. nih. inn., illa; et infra, ne sede vac. nih. inn., constitutis; nec tunc currit praescriptio contra ecclesiam, infra, de praescrip., placuit; et infra, de praescrip., de quarta.  Et si forte capitulum agit, non sufficit subsequens consensus praelati, sicut nec sufficit auctoritas tutoris, ff. de auct. tut., obligari § ulti.; et Inst. de auct. tut. § tutor.  Sed hoc non credo.  Sufficit enim si postea accedat consensus praelati, vel econverso, infra, de dona., pastoralis, in fi.; et infra, de his quae fi. a prael., cum nos.  Et dicit lex quae confirmat praedicta, quod qui non potest alienare, non potest rem in iudicium deducere, ff. de iure delib., ait praetor.  Sed quid si lis oriatur inter collegium et praelatum?  Adeatur superior, et ille dabit collegio curatorem ad litem ipsam, cuius officium cessabit lite finita, Inst. de auct. tut., in fi.; et ff. de tutel., qui habet § si pupillus, in fi.

Teneantur

Et quidem tenentur, licet non fiat mentio in rescripto nomino enim praelati ecclesia intelligitur, et praelati monasterium, ff. de ann. legat., annua § 1; et ff. de condi. et demon., filiofamilias.  Et ecclesia est in episcopo et econverso, 7. q. 1, scire debes; et ff. de reb. eorum qui sub tut., civibus.  Non tamen nomine praelati semper intelligitur ecclesia, infra, de testamen., requisisti; et 12. q. 2, illud; et 12. q. 3, pontifices.

Omnino discreta

Bene dicit, discreta, quia si sunt discreta omnino, non tenetur respondere nisi de parte sua, quia rescripta non extendentur ad res vel ad personas in eis non comprehensas, quoniam stricte intelligenda sunt, arg. supra, de rescript., sedes; et infra, de offi. deleg., cum olim abbas § quia vero; et melius infra, de offi. deleg., P et G.  Et licet sint omnino discreta, tamen nec praelatus sine consensu capituli, nec capitulum sine consensu praelati hoc facere possunt, ut dictum est in prima notula.

X 1.03.22 Cum dilecta

Impetratas

Quae falsae erant, ut infra, de excess. praelat., inter dilectos § praeterea.

Nostram

Et cancellarii, vel alterius quod debebat requiri, infra, de crim. falsi, licet.

Mentio non fiebat

Et ideo secundae litterae non valuerunt, supra, de rescript., caeterum; nec quod per eas factum est, ut infra.

Personaliter

Nota casum novum, cum mandatur alicui ut personaliter negotium exequatur, potest alii committere vices suas, si partes consentiant, nisi in duobus casibus: in causa inquisitionis; item cum Papa provideri mandat ecclesiae alicui de praelatis, et aliis ministris, infra, de offi. deleg., quoniam Apostolica § is autem.  Et est simile quod dicit lex, si promisisti mihi per te facturum navem vel aliquid consimile.  Per alium me non consentiente facere non potes propter industriam tuam quam elegi, ff. de solut., inter artifices.

Transponentes

Nota in rescriptis ordinem scripturae servandum, ut hic, et 43. dist., sit rector, in fi.; et 3. q. 6, in gravibus; et 2. q. 1, in primis; ff. de usufru., quotiens.  Et ordo verborum ostendit ordinem processum, de conse. dist. 2, in Christo pater, vers. vos autem, in glossa, cur gradum; et ff. ad Trebel., heredes, in fi.  Arg. contra supra, de rescript., causam quae; et arg. supra, de rescript., inter caeteras; arg. C. de appellat., prius.  Solutio: ubi aliquid principaliter mandatur, illud tamquam principale et primo tractandum est, caetera vero secundario tamquam accessoria subsequenter sunt expedienda, sicut hic.  Ubi vero plura principaliter committuntur, non refert quod illorum primo tractetur, nisi forsan unum de natura sui procedat, ut in decretali supra, de rescript., causam quae; et arg. infra, de caus. poss. et propr., pastoralis; et C. de rei vend., ordinarii.  Et ideo cassatus, id est, cassus et irritus nunciatur hic processus iudicum, quia articulum principaliter commissum omiserunt, de aliis inordinate plurimum cognoscendo, ut dicitur in littera.  Et idem penitus habes infra, de offi. deleg., venerabili.  Sed quare non confirmavit quod legitime factum fuit, infra, de praeben., dilectus filius 1, in fi.; et infra, de arbitr., cum tempore; et infra, de privileg., cum olim propter § ulti.  Respondeo: quia non servaverunt formam sibi datam, et quia cum principale sit cassatum, accessoria etiam cassata intelliguntur, infra, de fide instrum., inter dilectos, vers. fi.; et 2. q. 6, post appellationem § si quis ex pluribus.  Ber.

De aliis articulis

Scilicet, de electione et pertinentiis suis.

Iuris ordinem

Iuris ordo exigit ut primo de spoliatione congnoscatur quam de proprietate, ut 3. q. 1, episcopis; et 3. q. 1, episcopi, et quasi per totum; et 2. q. 2, per totum; et C. de rei vend., ordinarii; et C. de interdic., incerti; et ff. de iud., si de vi et possessione; et infra, de restit. spol., ex conquestione; et quaestio spoliationis privilegiata est, infra, de ord. cognit., super spoliatione.  Et quia isti iudices hunc ordinem non servaverunt, Papa illorum processum irritavit, id est, irritum esse ostendit, infra, ut lite non cont., accedens 1.  Et praecipue quia illa fuit forma mandati, et ita est de substantia iuris ordinarii ordo iste.  Et sic in duobus peccaverunt, quia formam sibi datam, et contra ordinem iudiciarium, sic infra, de confirm. util. vel inutil., examinata.  Sed hic videtur loqui de alio ordine, quem non servaverunt.  Papa processum illorum denunciavit irritum et inanem, et sic in duobus peccaverunt, non servando formam rescripti nec etiam servando ordinem iuris aliis articulis, forte dimittendo contestationem litis.  Et sic duobus modis potest intelligi quod dicit iuris ordinem.

Irritum

Et supra dixit, irritandum, quia ibi ipso iure non erat irritus processus, sed irritandus, propter litteras surreptitias, supra, de rescript., super litteris.  Hic ipso iure processus nullus, et ideo dicit, irritum, duabus de causis, quia contra formam et contra iuris ordinem, ut 2. q. 6, et qui appellat § diffinitiva, vers. item sententiae citra solitum ordinem, etc.; et infra, de confirm. util. vel inutil., examinata.

Restitutis

Sed qualiter potest monacha petere restitutionem?  Dico quia non habebant abbatissam, et illae spoliatae erant, arg. ff. de iud., si longius § si filiusfamilias.  Vel quia petit restitui non tamquam monacha, sed quasi de corpore, sicut si collegium non habeat unde solvat creditori, solvent singuli non quasi singuli, sed quasi de corpore, et petit monachus partem ubi res monasterii dividitur, 18. q. 2, in nullo; et etiam ubi recedit a collegio, 27. q. 1, si quis rapuerit; et ubi monachus percutitur, infra, de sent. excom., parochianos.  Sed ibi non datur actio iniuriarum monacho, sed monasterio, et intentabit eam syndicus monasterii, sicut dominus agit pro iniuria servi, Inst. de iniuri. § si servus.

X 1.03.23 Plerumque contingit

Malitiis

Supra, de rescript., sedes; infra, qui matrim. acc. poss., significante; et ff. de rei vend., in fundo.

Infra annum

Nota hic annalem praescriptionem, infra, ut lite non cont., quoniam, 2. resp.; et infra, de offi. ord., pastoralis § 1; infra, de offi. deleg., quaerenti; et 11. q. 3, rursus; et 11. q. 3, quicumque; et 20. q. 2, puella.  Sed quaeritur quando incipiat currere iste annus.  Tunc cum incipit habere copiam agendi, cum primo habeat copiam iudicum, ff. de diver. temp. praescr., quia tractatus; et ff. de diver. temp. praescr., in tempore; 2. q. 6, biduum; et ff. de servitu. rust. praed., Attilicinus.  Et si tunc negligens fuerit imputatur ei, ex quo habuit tempus prosequendi suum ius, et huiusmodi negligentia latae culpae comparatur, arg. C. si tut. non gess., certum est; et C. si tut. non gess., qui se non; 23. q. 1, dominus noster.  Dicunt quidam quod incipit currere a tempore praesentationis litterarum factae iudici, infra, de appell., super eo 2.  Alii dicunt quod a tempore quo composuit sarcinulas suas, et potuit advocatum quaerere, ff. ex quib. cau. maio., ab hostibus § sed quod simpliciter.  Quarti dicunt, et male, quod a tempore datae litterarum, supra, de rescript., eam te, et supra, de rescript., constitutus.  Quod primum dicitur, verum est ut dicit littera ista.  Hodie vero ista locum non habent, sed potior est conditio occupantis, licet secundae litterae non faciunt mentionem de primis, infra, de appell., ut debitus; et infra, de rescript., capitulum.  De hoc tamen dictum est satis supra, de rescript., sicut Romana.  Qualiter intelligatur hoc capitulum et illud, supra, de rescript., si autem.

Vel negligentia

Sed quis probabit hanc negligentiam?  Resp.: transcursus anni probat hoc, nec alia interpellatio est facienda, infra, de dolo et contu., prout; nisi ille vellet ostendere contrarium, sicut dicitur de anno appellationis infra, de appell., cum sit Romana, in princ.  Tamen ista non operantur aliquid hodie, quia ille obtinet qui primo litteras suas exhibet iudici, ut dictum est, nisi primus copiam iudicis habere non potuerit antequam secundas litteras suas praesentasset, quia tunc excusatur.  Et hoc verum est si hoc fuit publice protestatus, quia iudicis copiam habere non potuit, et ita praemissa ista protestatione secundus non poterit eum praevenire, infra, de appell., si iustus.

X 1.03.24 Cum contingat

Nihil omnino scivisti

Nec per famam, vel alio modo, infra, de sent. excom., cum desideres § secundae quaestioni.  Hoc enim dicimur scire quod ab aliis audivimus, 22. q. 5, hoc videtur.  Sed quid si audivit ab aliquo levis opinionis, numquid hoc sufficit ut non debeat parere mandato iudicis?  Videtur quod non, infra, de spons., cum in tua; et 11. q. 3, in cunctis; et infra, de testib., licet ex quadam.  Sed videtur quod sic, quia in dubiis potius obediendum est, ut 23. q. 1, quid culpatur, in fi.; et infra, de praescrip., cum ex officii.  Et illa est ratio quare executio sententiae differri non debet, nisi incontinenti probetur exceptio, infra, de testib., veniens 2; et infra, de restit. spol., litteras.  Dico quod non sufficit, alioquin retardaret executionem sententiae, qui diceret se habere priores litteras, quae revocatae non essent, vel qui posteriores litteras diceret se habere, quae revocarent primas.  Et sic sequeretur quod nullus iudex posset excommunicare vel absolvere vel ferre sententiam, si diceret aliquis ante prolationem sententiae causam illam aliis esse commissam, et sic daretur occasio figmentis, quod esse non debet, 32. q. 1, dicit dominus; Inst. vi bo. ra. § sed nedum talia; et C. und. vi, si quis in tantam; ff. de Carb., si cui controversia § si quis non; ff. de litig., litigiosam.  Immo probabilem causam debet habere ille qui recipit mandatum de diversitate litterarum, antequam credat, 23. q. 4, quam magnum; et infra, de cleri. excom., illud; ff. quod fals. tut., si id, in fi.  Vel dic quod qualiscumque notificatio sufficit in secundo casu, ut iudex non debeat dici dubius, 1. q. 4, turbatur, vers. si quis vobis dixerit hoc idolis, etc.; infra, de spons., praeterea 2; ff. de pet. hered., item veniunt § a quo denunciatum; et ff. de admin. tut., quidam decedens § ex quo.  Et hoc videtur innuere littera ista, nihil omnino scivisti.

Executioni mandare

Quod et fecit, scilicet, quia denunciavit partem illam excommunicatam.

Tunc litterarum

Sed qualiter potest illud perpendi ex sola inspectione litterarum?  Nam licet secundae expressam faciant mentionem priorum iudicum, et rerum contentarum in prioribus litteris, per hoc non constat primas litteras esse revocatas, cum possint esse impetratae per falsi suggestionem, et ita non revocant primas, infra, de offi. deleg., coram; et infra, de rescript., ex parte decani, circa princ.; et infra, de re iudic., inter monasterium; et arg. supra, de rescript., caeterum; infra, de dolo et contu., ex litteris.  Ad hoc ergo ut executori nullatenus sit dubitandum, oportet ut discat per assertionem partium, quia causarum merita partium assertione panduntur, C. si per vi. vel al. mod., nec imperiale; infra, de in integ. restit., tum ex litteris.  Et sic videtur quod aliquam possit exercere iurisdictionem inter partes, quod falsum est, ut dicit in fine.  Alias non poterit scire utrum secundae revocent primas.  Et hoc verum est, ut dicit Io., quod numquam ex sola inspectione poterit scire, nisi aliquid intelligat de hoc ex partium assertione.  Sed per hoc nullam habet iurisdictionem inter partes.  Sed hoc verum est si ille qui habet priores litteras aliquid non obiiciat contra secundas.  Alias iudex praesumeret primas esse revocatas, ex quo in secundis fit mentio expressa de primis, supra, de rescript., caeterum.  Si autem aliquid obiicit, statim executor debet supersedere, quia per negationem res sit dubia, C. quib. ad lib. proc. non lic., si quis.  Et in hoc casu intelligitur quod legitur supra, de rescript., pastoralis, ut ibi dicitur, scilicet, quod tunc dubium est de revocatione litterarum quando fit mentio expressa et iudicum et rerum.  Sed ab adversario obiicitur litteras impetratas esse per falsi suggestionem per decretales praedictas.  Item licet executor dubitet an debeat absolvere vel condemnare, tamen secundum regulam Arriani pronior erit ad absolvendum quam ad condemnandum.  Regulam illam habes ff. de act. et oblig., Arrianus; et infra, de probat., ex litteris.  Hoc ideo dicit, quia non constat an ille iudex habeat iurisdictionem, per hoc tamen non iudicat de iurisdictione quorum sit iurisdictio, sed tantum dicit se debere exequi mandatum, vel non debere, infra, de rescript., ex parte decani.

Praecipimus

Sed quid si non exhibuntur secundae?  Non exequetur secundum mandatum si ad terminum praefixum non exhibeantur, ut infra, de except., pastoralis.  Nam litterae quae non apparent, non sunt, ff. de contrah. empt., in lege; et ff. de contrah. empt., Rutilia Polla; de conse. dist. 1, solemnitates, in fi.  Non potest tamen cogere adversarium ad exhibendum, quia non habet iurisdictionem inter partes, ut dicitur in fine.  Nec etiam tenetur obedire mandato, nisi videat rescriptum, infra, de offi. deleg., cum in iure.

Hesitandum

Videtur quod executor non debeat petere copiam rescripti, nisi ubi recipit contraria mandata.  Sed non est verum, ut dictum est in proxima notula.

Secunda loco

Sed quare revocatur quod legitime factum est per primas litteras, contra id quod legitur infra, de restit. spol., audita; supra, de rescript., causam quae.  Sed per istum executorem nihil revocatur, sed denunciantur illi absoluti, qui primo fuerant excommunicati.

Constitutionis

Supra, de rescript., pastoralis.

Et id ipsum

Ita ut non exequaris mandatum, et iste § respicit proximum, infra.

Iudicare

Hic fallit illa regula, ff. de iud., de qua re.

X 1.03.25 Olim ex litteris

Per interpositam personam

Quod potest fieri, infra, de praeben., accedens.

Sequestrari

Quod de iure non debuit, nisi causa subesset, infra, de sequestra., ad hoc; infra, de sequestra., dilectus; et infra, de sequestra., ab eo, ubi de hoc, in quibus duobus dicitur quod quando fructus dissipantur, debet fieri sequestratio, C. de prohib. sequest., quotiens.  De hoc nota 2. q. 6, quoties 2.  Sed in casu isto, scilicet, propter contumaciam, bene fit sequestratio ut mitius agatur cum reo, infra, de dolo et contu., ex litteris.  Sed in casu isto non dicitur proprie sequestratio, prout traditur infra, de sequestra., per totum, quia ibi non fit sequestratio propter contumaciam.

Ad omnia

Videtur quod per hanc clausulam, si est ita, vel per hanc, si praemissa vera sunt, teneatur impetrator probare omnia praemissa esse vera, licet aliquod ex praemissa sufficeret ad propositum probandum; simile supra, de rescript., ex parte Conventrensis; ff. de excusat., qui testamento.  Nam nisi quis plene probet suam intentionem, succumbit, C. de rei vend., res alienas.  Fines enim mandati diligenter sunt observandi, supra, de rescript., cum dilecta.  Et imputet sibi qui plura narravit, quorum unum sufficeret per se.  Arg. contra quod sufficit unum probare, ff. de condi. et demon., falsa, in fi.; et ff. de condi. insti., si testamento § ulti.; ff. de manum. test., si ita; infra, de praeben., cum iamdudum.  Dic ut dixi supra, de rescript., ex parte Conventrensis.  Item arg. est hic quod sequens clausula respicit omnia praemissa, infra, de appell., secundo; et infra, de appell., inquisitioni; et infra, de appell., inquisitioni.  Arg. contra infra, de dona., cum dilecti, ubi non respicit omnia superiora clausula illa de foresta, sed tantum proximam donationem et inferiorem, 3. q. 5, constituimus, in fi., et in glossa, quia infames; et de conse. dist. 2, cum omne, in princ., et in glossa, quod quam sit.  Sed melius est quod ad omnia referatur, et sic facit pro alia parte, ff. de in rem ver., si pro parte § penulti.

X 1.03.26 Dilectus filius abbas

Causa

Nota quod non sufficit narrare seriem facti in litteris Papae nisi causa facti adiiciatur, arg. 23. q. 8, occidit; infra, de testib., cum causam quae.  Et causa facti potius quaerenda est quam ipsum factum, 15. q. 1, merito, in fi.; et ff. de fur., verum; et infra, de accusat., cum dilectus; C. de adopt., si consul; et etiam modus facti, C. de transaction., ut responsum.

Excommunicationis

Hic habes quod si excommunicatus impetrat litteras vel rescriptum tacens de sua excommunicatione, quod non valent litterae, tum quia tacuit processum iudicis, infra, de re iudic., inter monasterium.  Tum quia tacuit vitium suum, tum etiam quia ingessit se communioni hominum, propter quod puniendus est, infra, de cleri. excom., illud § illud autem; et 11. q. 3, placuit.  Unde inconveniens esset quod ex eodem facto consequeretur poenam et commodum, ff. de negot. gest., sive, in fi., et in glossa ulti.; 16. q. 1, legi., in glossa, deteriores.  Contra, infra, de except., significaverunt; et infra, de except., venerabilem, ubi dicitur quod excommunicati non repellentur a prosecutione appellationis.  Sed isti presbyteri erant rei, ergo non debent repelli.  De hoc dicemus infra, de except., venerabilem; et infra, de except., significaverunt.  Sed pro nunc dic breviter quod isti non erant rei, sed actores qui petierunt restitui, nec appellaverant, in quo casu loquuntur contraria.  Et sic est arg. quod quaestio spoliationis non sit privilegiata.  An autem litterae ab excommunicato impetratae valeant eo absoluto?  Dic super hic prout notatur infra, de except., extravag. pia, in glossa quae incipit, sed mirum.

Viribus carere

Ut supra, de rescript., cum dilecta.  Et sic videtur quod si aliquid factum sit per litteras surreptitias, illud debeat revocari.  De hac materia plenius dicetur infra, de rescript., ad audientiam 2.  Et dic carere si constiterit istis exceptionibus, scilicet, quod non fecerint mentionem de causa suae remotionis et excommunicationis, qua tenebantur adstricti.  Et merito de causa excommunicationis tenebantur facere mentionem, quia qui petit absolvi ab excommunicatione tenetur exprimere causam excommunicationis suae, alias non valent litterae impetratae super absolutione, vel si aliam causam exprimeret, quam illam pro qua fuit excommunicatus, infra, de offi. ord., ex parte; et infra, de fide instrum., quod super.  In illa decretali infra, de offi. ord., ex parte, notatur de hoc in glossa quae incipit, ex eo; et infra, de sent. excom., cum pro causa, in glossa quae incipit, istud tamquam.  Et in hoc casu non valent litterae impetratae excommunicato tacito de causa excommunicationis.  Secus si aliquis impetrat litteras ad agendum contra adversarium tacens de sua excommunicatione, quia tunc valent litterae eo absoluto, infra, de except., extravag. pia, ubi de hoc, in glossa quae incipit, sed mirum.  Alia etiam de causa non valuerunt huiusmodi litterae, quia non fecerunt mentionem quod per sententiam spoliati fuissent propter suos excessus, a qua non fuit appellatum, C. sent. rescind. non pos., impetrata.  Et ita duobus de causis non valuerunt litterae istorum presbyterorum.  Olim consuevit decretalis ista allegari ad probandum quod litterae impetratae ab excommunicato ad agendum non valebant, sed hoc non probatur per hanc dceretalem, quae non loquitur in tali casu.  Ber.

X 1.03.27 Postulasti per sedem

Cum secundum apostolum

Quam habes infra, de praeben., cum secundum Apostolum.

Beneficium

Nomine beneficii intelligitur vicaria sive praebenda, sive aliud beneficium, 1. q. 3, ex multis, in princ.; et infra, de verb. sign., tua nobis.

Competenter

Istud competenter intelligas secundum modum illius decretalis infra, de praeben., de monachis.  De hoc dictum fuit supra, de rescript., cum adeo.  Dic ut ibi.

Proventibus

De duobus quaerebatur, scilicet de paterna hereditate et de beneficio vicariae, sed de beneficio tantum respondet.  Ergo licet non faciat mentionem de paterna hereditate, tenent litterae, quia unum negando, alterum confitetur, infra, de praesump., nonne.  Sed videtur quod talis indigne petit beneficium ecclesiasticum, 16. q. 1, quoniam quicquid; et 12. q. 1, illi autem, in glossa ulti.; et iudicium sibi manducat et bibit, 1. q. 2, clericos; et 1. q. 2, pastor.  Item quia ordinatus est ad certum titulum, qui ad titulum sui patrimonii est ordinatus, infra, de praeben., tuis quaestionibus.  Sed non est verum quod de hereditate principaliter quaeretur, sed de vicaria, hoc addito quod habeat bona paterna similiter.  Sed quid si modicum habet beneficium, numquid tenetur facere mentionem de illo?  Tenetur quidem infra, de rescript., si proponente, ubi dicetur de hoc.

X 1.03.28 Nonnulli gratia sedis

Abutentes

Id est, malo modo utentes.  Sic infra, de rescript., quia nonnulli; et supra, de rescript., sedes.

Ad remotos

Nota quod dicitur remotus qui est ultra duas dietas extra diocesim, et facit ad hoc infra, de elect., cum inter universas; et infra, de elect., nihil est.

Iuris observantia

Quia non debent inde nasci iniuriae unde iura oriuntur, infra, de accusat., qualiter et quando 1; C. und. vi, meminerint; simile supra, in constitutione Gregorii ix, rex pacificus.

Ultra duas dietas

Numquid hoc intelligitur de vulgaribus dietis, quae habentur secundum consuetudinem regionis, aut de legalibus secundum quod viginti milliaria computantur pro dieta, ff. de ver. sig., itinere; et ff. si quis caut., vicena?  Videtur quod de vulgaribus, quia nomina ex communi usu intelligenda sunt, infra, de spons., ex litteris 1.  Non enim ex opinionibus singulorum, sed ex communi usu nomina exaudiri debent, ff. de supel. leg., Labeo; et consuetudo est optima legum interpres, infra, de consuet., cum dilectus; et ff. de leg. 1, si de interpretatione.  Et plus statur usui quam significationi vocis, ff. de leg. 3, non aliter.  Immo usui statur contra naturam vocis, ff. de leg. 3, uxori, in princ.  De hac materia multa argumenta notantur, 12. dist., illud.  Et dicas quod de vulgaribus dietis istud est intelligendum, quia lex debet convenire consuetudini regionis, 4. dist., erit autem.  Sed pone quod aliquis impetraret litteras ultra duas dietas, non facta constitutionis istius mentione, sed iudices citant ad locum ultra duas dietas non remotum a sua diocesi ipsum reum, numquid ire tenetur?  Credo quod sic, per hoc quod dicit, ultra duas dietas non trahatur, et est expressum, infra, de except., olim.  Sed expensis actoris debent iudices ad locum ire, alias fieret fraus constitutioni huic, arg. ad hoc ff. de edend., praetor ait, in fi.  Sed videtur quod non valent litterae, quia sunt impetratae tacita veritate tali, quam si dixisset, litteras non habuisset, supra, de rescript., super litteris; ergo non debent valere, quia eadem aequitas, quae movet delegantem, movere debet delegatum, ut dicit illa decretalis supra, de rescript., super litteris, in fi.  Sed eadem ratione videtur quod valeant, quia si dixisset quod non traheret ille adversarium ultra duas dietas, litteras habuisset.  Ergo debent valere, et bene valent ut dictum est, quia ipse purgat vitium, et removet exceptionem quae posset opponi quare non valent, quia litterae non sunt nullae ipso iure, sed per exceptionem annullantur, arg. infra, de usur., quia frustra.

Trahi possit

Non dicit quod litterae non valeant, sed ne trahatur per eas ultra duas dietas.

Fecerint mentionem

Ut si ita dicatur, non obstante tali constitutione, et sic patet ex hoc loco quod rescriptum debet facere mentionem de constitutione ad hoc, ut ei praeiudicet, arg. infra, de aetat. et qualit., eam te.  Sic debet etiam facere mentionem de privilegio, supra, de rescript., cum ordinem.  Nec habet locum illa regula, speciale derogat generali, licet non faciat mentionem de illo, supra, de rescript., sicut Romana; et supra, de rescript., pastoralis.  Sed hic rescriptum speciale non derogat generali constitutioni, et illa est causa, quia constitutio illa continet ius commune, sed ius commune non tollitur per rescriptum, cum rescriptum concedi debeat secundum ius commune, et non contra, 25. q. 2, rescripta.  Et ideo necesse est ut semper rescriptum impetratum ultra duas dietas faciat mentionem de hac constitutione, quia Papa ignorat locorum distantiam.

Mercimonii

Simile infra, de rescript., quia nonnulli, ubi aliqui tradunt litteras aliis eiusdem nominis.

Suscitare

Per rescriptum principis lites sopitae suscitari non debent, C. de transaction., causas vel lites.  Immo tales a limine iudiciorum debent expelli qui volunt lites sopitas suscitare, C. sent. rescind. non pos., impetrata; et supra, de rescript., dilectus filius 2.

Lites restringendae

Sic de poen. dist. 1, poenae; ff. de lib. et post., cum quidam; ff. si cert. pet., quidam.  Et sic videtur quod in rescriptis verba potius sunt restringenda quam amplianda, infra, de offi. deleg., cum olim abbas, in fi.; et infra, de offi. deleg., P et G; nisi indulgeant beneficia, infra, de dona., cum dilecti, in fi.; et infra, de verb. sign., olim.

Sine speciali mandato

Sic ergo generalis procurator non sufficit ad impetrandum litteras, quod est bene notabile, sicut requiritur specialis procurator in transactione, C. de transaction., transactionis; et infra, de arbitr., per tuas, in princ.; et in integrum restitutione petenda, ff. de minor., illud § si talis; et infra, de in integ. restit., coram; et in delatione iuramenti, quia procurator non debet deferre iuramentum alteri parte, ff. de iureiuran., iusiurandum quod § procurator.  Sic per procuratorem generalem non potest fieri acceptilatio, nisi habeat speciale mandatum, ff. de accep., per procuratorem.  Sed nonne ratihabitio domini sufficit ad hoc litterae valeant seu valere incipiant quae prius non valebant?  Quod videtur ff. de iud., licet verum; et ratihabitio retrotrahitur, ff. de pignorib., si fundus § 1; et infra, de clan. despon., quod nobis, in glossa ulti.; et infra, de elect., quod sicut, circa princ., vers. quod si eos, in fi.  Item litterae quae primo non valent, postea convalescunt, infra, de for. compet., licet ex suscepto, in glossa, iustitiae complementum; et infra, de for. compet., ex tenore, in fi., ibi dummodo.  Ad hoc respondeo quod licet procuratio quae nulla est possit ratificari, non tamen valent litterae istae adversario contradicente, infra, de rescript., ex parte decani; propter rationem quae in littera ipsa redditur, quia lites restringendae sunt, etc.  Sed numquid litterae istae sunt nullae ipso iure?  Videtur quod sic, quia tamquam falsarius punitur, et sic istae litterae sunt falsae, sicut sententia venalis nulla est, 2. q. 6, ei qui § venales; et infra, de vit. et honest. cler., cum ab omni, in fi.  Dico quod per exceptionem sunt annullandae, in utroque casu istius capituli si reus nihil obiiceret, valerent.  Sed quis debet probare quod sine mandato sunt impetratae, an ille qui excipit quod non sunt impetratae per procuratorem, an dominus qui utitur illis?  Videtur quod dominus qui utitur illis litteris, et exhibet eas, debeat probare mandatum, quia executor non tenetur obedire mandato iudicis, nisi primo probetur mandatum, infra, de offi. deleg., cum in iure; supra, de rescript., cum contingat.  Qualiter enim possit reus probare quod non essent impetratae per procuratorem, cum sit pura negativa, et negantis factum per rerum naturam nulla est probatio, infra, de elect., bonae 1 § porro; et 6. q. 5, accusator quod asseverat.  Praeterea licet aliquis ostendat instrumenta ecclesiae, non tamen ei creditur, nisi caveat de rato, infra, de offi. deleg., coram, in princ.  Et generaliter traditur quod quoties de mandato dubitatur, vel procurator debet probare mandatum, vel cavere de rato, C. de procur., cautio.  Praeterea nonne iubetur cum authentico exhiberi libellus porrectus Papae, 81. dist., Maximianus, in glossa prospecto; arg. 7. q. 1, praesentium.  Sed ad quid nisi ad hoc, scilicet, per quem fuerit impetratum?  Nam forte per excommunicatum sunt impetratae, quae non valent, arg. infra, de probat., post cessionem; supra, de rescript., dilectus filius 1.  De hoc dic ut in decretali infra, de except., extravag. pia.  Nec obstat si dicat quod instrumentum non apparet non vitiatum, ergo standum est ei donec contrarium probetur, C. de edict. div. Had. toll., edicto, circa princ., ibi, ex quacumque.  Hic enim non impugnatur scriptura quin vera sit bulla, et verus sit actor, sed tantum de mandato impetrantis dubitatur.  Ad hoc dicit Io. quod si ita contineatur in rescripto, et conquestus est talis procurator de tali, tunc non est necesse probare mandatum, quia per litteras illas satis apparet de mandato, ex quo Papa appellat eum procuratorem, quia constat quod vidit mandatum.  Sed si continetur in litteris, significavit nobis talis, vel conquestus est nobis, cum ille non fuerit in curia, sed alius qui dicit se fuisse procuratorem legitime constitutum, tunc tenetur probare mandatum, quia plerique fingunt se esse alios, et sub nomine aliorum litteras impetrant, et nisi doceat de mandato, non debet audiri, ut hic dicit.  In causa appellationis dicebat ipse Io. quod non tenetur probare mandatum, quia non est credendum quod aliquis negligat ius suum in prosequendo appellationem, qui alias diligens est, arg. C. qui et adv. quos in int. rest., in consilio.  Si autem per simplicem querelam sint litterae impetratae, necesse est semper probare mandatum.  Constitutio ista non bene servabatur, nec admittebant iudices talem exceptionem, sed certe bene debet admitti, quia non valent litterae nisi sint impetratae per procuratorem.  Et hoc probatur in decretali Gregorii ix infra, de rescript., ex parte decani, ut ibi dicemus.  Secus credo in litteris super beneficiis obtinendis, quia ibi non exigitur mandatum, cum super nulla lite impetrentur, sed de gratia tantum concedantur.  Sed rescripta ad lites iam ortas et non futuras impetrantur, infra, de rescript., quia nonnulli.  Curia Romana non consuevit hanc exceptionem de mandato admittere, nec nos admittere debemus, et si propter hoc appellaretur, non darentur litterae super tali appellatione.

Non debet exigi

Quae sint illae personae, habes ff. de procur., sed et heredes.

X 1.03.29 Dilectus filius I.

Concilii generalis

Supra, capitulo proximo.

Domicilium

Ex hoc videtur quod licet aliquis habeat praebendam vel ecclesiam alibi, quod propterea non habeat ibi domicilium.  Nam sola possessio domus quae in civitate alia comparatur non facit domicilium, ff. ad municip., libertus § sola domus.  Verumtamen bene potest quis habere domicilium in pluribus locis, dummodo se in utroque aequaliter collocasse videatur, ff. ad municip., assumptio § iuris prudentibus; et infra, de for. compet., ex parte.  Alias dicitur ibi habere domicilium, ubi maiorem partem rerum suarum possidet, et assidue conversatur, et ibi debet respondere, C. ubi sen. vel clar., senatores.  Vel etiam ubi vendit, emit, contrahit, et festos dies celebrat, ff. ad municip., eius § 1.  Ratione vero de qua agitur, potest conveniri, infra, de for. compet., sane; C. ubi in rem act., actor; et ex hoc forum sortitur, infra, de for. compet., licet ratione, ubi numerantur plura ex quibus sortitur quis forum.  Et sic patet quod dietae istae semper sunt computandae respectu diocesis, ubi est res de qua quis convenitur, infra, de for. compet., ex parte, licet intra illas habeat beneficium vel quandoque inveniatur, ut hic dicitur.  Sed in personali actione secus, quia potest conveniri ubicumque habet domicilium.

Inhibetis

Et male, quia postquam causa appellationis est commissa ex certa scientia, iurisdictio priorum iudicum est suspensa, infra, de offi. deleg., pastoralis § praeterea.  Sed iudex appellationis potest inhibere iudici a quo appellatum est, ne in eadem causa procedat, ut infra, de offi. ord., extravag. Romana § nec pro eo, vers. similiter; et infra, de offi. ord., extravag. Romana § a quibus; et infra, de appell., extravag. Romana § si autem.

Sed dicti iudices

Nam iudices appellationis debent cognoscere an sit legitime appellatum.  Et si legitima est appellatum, ipsi cognoscant, alias remittant partes ad priores iudices, in expensis condemnando appellantem, infra, de appell., ut debitus; et infra, de appell., cum speciali.  Et ita quando iudices ad appellationem dati sunt, semper debent cognoscere de huiusmodi iurisdictione, nec convenire cum prioribus, sicut quandoque vidi fieri.  Illud enim habet locum quando diversi iudices contendunt se habere iurisdictionem principaliter, supra, de rescript., pastoralis.  Ber.

X 1.03.30 Capitulum sanctae crucis

Prius

Et ita qui praevenit alium, ille obtinet, infra, de appell., ut debitus, ibi prius quam in glossa; et infra, de rescript., abbatem.  Et est simile ff. de procur., pluribus; et infra, de procurat., non iniuste, ubi potior est conditio occupantis; et simile ff. de ver. oblig., si Titius.  Sed videtur quod ille pro quo fuit prius lata sententia deberet obtinere, non ille qui primo praesentavit rescriptum, sicut si quis a pluribus conveniatur ex noxa eiusdem servi, non ei qui primo egit.  Sed ei qui ad sententiam prius pervenit, debet dari, ff. de noxal. act., si quis a multis.  Sic enim in actione de peculio, ff. de peculi., si vero adhuc.  Forte idem posset dici hic, ille enim obtinuisset, qui prius receptus fuisset, arg. infra, de praeben., dilectus filius 2.  Sed hic neuter ad sententiam venit.  Hic possunt assignari multa contraria, infra, de offi. deleg., ex parte N; et supra, de rescript., caeterum, et multa consimilia.  Sed iura illa hodie correcta sunt per id quod habes infra, de appell., ut debitus, et per quod dicit hic.  De hac materia dicas ut dixi supra, de rescript., sicut Romana.  Sed illa decretalis, infra, de offi. deleg., ex parte N, loquitur in alio casu, cum iam litterae sunt primo praesentatae ante praesentationem secundarum, et ita concordat cum ista.  Alii dicunt, et forte bene, quod primae litterae valent, et non secundae, quia de primis non faciunt mentionem, si primus impetrans non fuit negligens in prosequendo ius suum.  Et hoc constat, licet prius praesententur secundae, dum tamen non recipiatur secundus ante praesentationem priorum, et ita cessant contraria.  Sed si primus non prosequatur ius suum dolo vel negligentia cum prosequi possit, valebunt secundae, licet de primis non faciant mentionem.  Secus in rescriptis ad lites obtentis, ubi per sollicitudinem praesentantis perditur primum rescriptum, licet secundum de primo non faciat mentionem, infra, de appell., ut debitus.  Ibi enim remanet ius salvum utrique impetranti.

Consimili

Ergo non super eodem beneficio, sed diversas, alias non diceret, consimili.  Quia si consimile, ergo aliud, et non idem, uterque istorum impetraverat, ut ei provideretur in beneficio praebendali.  Sed non super uno, sed ita simpliciter, quia nihil est idem cui simile est, arg. ff. si mens. fals., adversus § haec actio.

Non habita mentione

Per hoc videbatur quod litterae non valebant, supra, de rescript., caeterum; et infra, de offi. deleg., ex parte N.  Sed primae ibi iam fuerant praesentatae ante praesentationem secundarum.  Et sic non contradicit, sed concordat huic notulae.  Et etiam non obstat capitulum supra, de rescript., caeterum.

Post appellationem

Unde videtur quod sententia postea lata non tenuit, infra, de sent. excom., per tuas.  Sed contra dicitur infra, ubi dicit, sententias praefatas relaxetis.  Sed ibi dicitur ratio quare tenuit sententia.  Vel intellige quod ex iusta causa appellatum est, quia forte litteras alterius receperant, vel aliam iustam causam allegaverunt, et sic non tenuit sententia.  Vel dicas ut in ultima notula.

Suspensionis

Arg. quod suspensus potest amplius suspendi, sicut excommunicatus potest excommunicari, 3. q. 4, Engeltrudam; et 11. q. 3, excellentissimus; 12. q. 2, de viro; et infra, de Iudae. et Sarrac., ita quorundam, in fi., ubi de hoc.

Sententias

Scilicet, excommunicationis et suspensionis latas proximo capitulo.

Relaxetis

Ex hoc patet quod sententia suspensionis post appellationem lata tenuerit.  Sed videtur quod appellatio tenuit, ex eo quod ei tantum qui litteras primo praesentavit providere deberet, et non illi qui secundo praesentavit litteras suas, contra quem fuit appellatum.  Dicas quod ideo tenuit sententia non obstante appellatione, quia nondum providerat alicui illorum, et in litteris continebatur, si alium ad mandatum nostrum non recepistis.  Haec enim clausula: nisi de mandato nostro eadem ecclesia in receptione alterius fuerit gravata, erat in utrisque litteris inserta, ut patet in integra.  Sed ipsi non receperant adhuc, unde non tenuit appellatio cum nondum competeret eis exceptio.  Vel dicas, si vis praedictas sententias relaxetis, ad cautelam quantum ad illam sententiam, quae lata fuit post appellationem, quae legitima fuit quantum ad aliam latam pro Callimacho.  Ubi appellatio non praecessit, tenetur proprie illud verbum, relaxetis.  Et sic proprie et improprie simul illud tenetur, simile 28. dist., presbyterum; 63. dist., in synodo.  Quid si praesentatione per aliquem illorum facta ipsi capitulo alii iudices post appellatione excommunicaverunt?  Videtur quod teneat appellatio, quia ex quo alius praevenerat, ius habebat.  Unde si capitulum appellavit contra secundo praesentatem, bene videtur tenere appellatio, quia ei debent providere qui primo praesentavit, ut hic dicit, et ideo absolutio ad cautelam fieri debet.  Sed non credo, quia quoties aliqui absolvuntur ad cautelam, illud exprimitur infra, de appell., ad praesentiam; infra, de testib., veniens 2, in fi., unde prima ratio verior videtur.  Vel intelligitur tantum de sententiis illorum a quibus non est appellatum, et ita planum est.

X 1.03.31 Ad audientiam nostram

Pensiones

Huiusmodi pensiones quae in fraudem fiunt de proventibus ecclesiarum prohibitae sunt in concilio generali, infra, de praeben., extirpandae, in fi.; et infra, de collus., audivimus.

Renunciantes

Sed numquid continet simoniam huiusmodi renunciatio.  Videtur quod sic, cum ex litteris habet ius ad petendum beneficium spirituale, et in talibus omnis pactio et conditio cessare debeat, infra, de pact., pactiones; et 1. q. 2, quam pio.  Posset dici quod non est simonia, quia ea quae praecipiuntur a iure, licite deducuntur in pactum, etiam in spiritualibus, infra, de elect., significasti, in princ., et in glossa 2; et 18. q. 2, Eleutherius, in princ., et in glossa 1.  Et istud est de iure quod renunciet litteris si vult habere beneficium, sed si habet etiam beneficium, posset deduci in pactum quod ei renunciaret, si vellet aliquid aliud beneficium obtinere, quia utrumque habere simul non potest, infra, de praeben., cum non ignores.  Et secundum hoc expone, venditas, id est, cum tali pacto renunciatas.  Vel potest dici quod simonia fuit, quod hic non negatur.  Vel dic quod non fuit simonia propter hoc commissa, quod est aequius, cum nullum ius speciale habuerit per litteras illas.  Ber.

Mentione non habita

Et ideo non valent, infra, de rescript., in nostra; et supra, de rescript., ad aures; et supra, de rescrpt., cum adeo.

In irritum

Sed quaeritur an generaliter sit verum, quod quicquid fit per litteras tales surreptitias, debeat revocari?  Hoc manifeste probatur in capitulo isto, et simile supra, de rescript., cum dilecta; et supra, de rescript, constitutus.  Et hic ideo, quia per litteras tales iurisdictio non videtur dari, infra, de offi. vicar., sua nobis; et 35. q. 9, veniam, in princ., ibi, surreptum huic sedi; et 35. q. 9, sententiam.  Et revocatur etiam quod sit altera parte absente, ut infra, de re iudic., cum olim § post haec; et ff. de iud., si praetor § Marcellus.  Nec obstat si dicas quod post sententiam non admittatur exceptio, 3. q. 6, si quis episcoporum § exceptio; et infra, de re iudic., inter monasterium.  Sed illud non habet locum in exceptionibus, in quibus agitur de falso, infra, de procurat., in nostra, in fi.; et infra, de probat., licet § post haec.  Cum enim per tales litteras non receperint iurisdictionem, quicquid per eas factum est non tenet.  Et est simile, quia replicatio omissa ante sententiam ex causa probabili post sententiam proponitur, ff. quan. de pecul. act., quaesitum.  Multo fortius exceptio ad idem facit infra, de re iudic., ad probandum; arg. infra, de despon. impub., ad dissolvendum, in fi., sed illa decretalis aliter intelligitur.  Et contra videtur quod per tales litteras detur iurisdictio, licet possint elidi per exceptionem, ut supra, de rescript., nonnulli.  Dictum est arg. ff. de bon. poss. sec. tab., qui ex liberis § testamento.  Unde non potest dici retro iudicium nullum fuisse.  Unde si aliquis scivit sibi competere exceptionem, et non excipit, sibi imputet.  Si nescivit praetextu exceptionis post repertae, sententia non retractetur, infra, de re iudic., inter monasterium; et infra, de re iudic., suborta.  Item libertas per falsos codicillos data non revocatur, ff. de manum. test., cum ex falsis.  Et legata praestantur, licet testamentum sit falsum, ff. de hered. instit., Pactumeius.  Circa istam materiam dicebat Io. quod sententia lata per tales litteras tenet, nisi relevetur per appellationem vel supplicationem, sed retractanda est per integrum restitutionem.  Vel si vis dicere quod per tales litteras nulla datur iurisdictio, non est necessaria restitutio, quia ipso iura nulla est sententia, infra, de offi. vicar., sua nobis.  Tu dicas quod tales litterae non sunt irritae ipso iure, sed possunt annullari per exceptionem, unde si a principio huiusmodi exceptio proponatur, si aliquid fiat contra, totum revocatur.  Et sic loquitur supra, de rescript., constitutus; et supra, de rescript., cum dilecta.  Si autem per consensum partium tacitum vel expressum procedatur, et detur sententia, tenet quidem et valet, cum sit lata a iudice suo, nec contra ius constitutionis, ut 2. q. 6, ei qui § diffinitiva; et infra, de re iudic., cum inter vos; nisi fuerit appellatum vel supplicatum, 35. q. 9, veniam; et 35. q. 9, sententiam; et C. de precib. imper. offer., authen. quae supplicatio.  Et in causa appellationis vel supplicationis potest opponere de surreptione.  Et si ostendit se ignorasse, bene auditur, et poterit hoc probare per iuramentum, quia hoc aliter de facili probare non posset, infra, de testib., praesentium; et infra, de except., pastoralis.  Et hoc intelligo hic, si eis ignorantibus de prioribus litteris receperunt istos per litteras secundas, arg. ad hoc infra, de praeben., dilecto.  Vel potest dici quod aliud sit in beneficiis, quia beneficium non potest possideri nisi canonice habeatur, infra, de instit., ex frequentibus.  Sed isti per fraudem obtinuerunt, et ideo iniuste.  Et si primam ecclesiam habuissent quo ad titulum secundam habere non poterant, nisi dispensative, infra, de elect., dudum ecclesia, decretali Gregorii ix.  Et ideo necessaria fuit scientia Papae in impetratione litterarum talium, infra, de rescript., in nostra.  Quia Papa pro aliquo beneficiato non scribit ex certa scientia, quin faciat mentionem de primo beneficio, supra, de rescript., postulasti.  In aliis bene tenetur ea quae fiunt per tales litteras, ex quo tacite vel expresse approbantur litterae, infra, de offi. deleg., ex parte tua; nec pro eo praetextu posset appellari.

X 1.03.32 In nostra proposuisti

Mentionem

Et ideo videtur quod secundae valere non debeant, supra, de rescript., ad audientiam 2; et supra, de rescript., caeterum; et infra, de rescript., ex parte decani; et infra, de offi. deleg., ex parte tua.  Sed in pendenti est quae valeant, si ante praesentationem primarum secundae fuerint impetratae, tunc enim valebunt quae prius fuerint praesentatae, ut supra, de rescript., capitulum; et infra, de appell., ut debitus.  Postquam vero receptus esset per primas, non valerent secundae, ut infra sequitur.  Praeterea quia Papa non intendit ei providere in pluribus beneficiis, nisi in secundis litteris mentio fiat de primis, infra, de rescript., si proponente, etiam si modicum esset beneficium primum, infra, de praeben., cum teneamur.  Sed quid dices si primae litterae annullatae sint per exceptionem, numquid valent secundae, licet de primis non faciant mentionem?  Dico quod valent secundae si nondum essent praesentatae, quia potius ad cautelam impetratae videntur, ut si non posset beneficium consequi per primas, uteretur secundis, sicut consuevit dici in rescriptis, supra, de rescript., ex tenore; et verba cum effectu intelliguntur, infra, de cleri. non residen., relatum.  Unde cum nihil obtinuerit per primas, valent secundae, quia haec fuit intentio Papae ut per litteras suas beneficium consequeretur.  Et hoc satis innuitur ex eo quod dicit: eos facias esse contentos ecclesiis in quibus recepti sunt.

Beneficium sint assecuti

Si enim nondum sunt ecclesiasticum beneficium assecuti, quare non valent litterae istae secundae, quia qui beneficium ecclesiasticum non est consecutus, potest pro beneficio litteras impetrare, supra, de rescript., cum adeo; et infra, de rescript., si proponente?  Resp.: licet beneficium nondum sit assecutus, tamen ius canoniae per quod in brevi beneficium est habiturus, ex domini Papae mandato est consecutus, et pro beneficiato iam reputatur.  Unde de hoc in suis litteris tenebatur facere mentionem, si iam erat receptus.

X 1.03.33 Ex parte decani

Indulgentiae

Forte concessum fuerat capitulo Laudunensi, ut si quis in eorum manifestam offensam incideret, quod illum possent excommunicare.  Simile indulgentiam habes infra, de verb. sign., ex parte in Christo, ubi concessum erat canonicis Carnotensibus quod nemini licitum absolvere excommunicatos pro ecclesia Carnotensi, nisi satisfactione praemissa pro emenda.

Articulis

Qui fuerint alii articuli, non habemus.

Contestata

Per procuratores datos ad totam litteram.

Praeter assensum partium

Hoc solo non valebant litterae posterius impetratae praeter consensum partium, etiam si mandatum procuratoris non fuerit revocatum, supra, de rescript., caeterum.  Hoc tamen non fuit allegatum, vel intellige de aliis litteris ad alios iudices prius impetratis, et ita planum est.

Procurator

Nota quod quandoque dicitur falsus procurator, qui numquam fuit, et talis nec dominum obligat, nec solventem sibi talis procurator liberat, nisi dominus ratum habebat, arg. infra, de offi. deleg., cum olim abbas; et infra, de offi. deleg., coram; ff. de iud., licet verum; et ff. de condi. caus. dat., si procuratori falso.  Dicitur etiam falsus procurator qui fuit, et non est, ut hic, et iste liberat solventem sibi pro domino ignorante, sed dominum non obligat, ff. si cert. pet., eius qui in provincia; et ff. de solut., si quis servo.  De exceptione autem procuratoria notabitur, infra, de procurat., in nostra.

Propter suspicionem

Sic infra, de procurat., in nostra.  Propter suspicionem potest procurator non solum ante, sed etiam post litem contestatam revocari, ff. de procur., item si suspectus; puta si affinitate, aut si familiaris fiat adversario, infra, de offi. deleg., insinuante; et quoties nova causa supervenit, ff. de procur., si post datum; et hoc post litem contestatam, sed causa cognita, ff. de procur., post litem; et ff. de procur., quae omnia.  Et hoc verum est si procurator contradicat, secus si consentiat, quia tunc sine causae cognitione removetur, infra, de procurat., auditis; et ante litem contestatam nulla causa interveniente, ff. de procur., ante litem.  Quare ergo non revocatur quicquid factum est per talem procuratorem?  Ratio satis est in evidenti, quia huiusmodi revocatio non pervenit ad adversarium vel ad iudicem, ut ex adverso proponebatur, ut infra sequitur.  Et ideo quicuid cum ipso factum est, valet quousque revocatio sit nota adversario vel iudici, infra, de procurat., mandato.  Nec ille probavit quod revocatio mandati ad adversarium vel iudicem pervenisset, et ideo recte interlocuti sunt iudices se debere per huiusmodi litteras procedere, et ille nobilis super hoc acquievit interlocutioni, ostendendo alias litteras impetratas per eundem procuratorem, quae non valent si revocatio ad ipsum procuratorem pervenit.  Ad hoc enim ut revocatio teneat, necesse est ut ad adversarium vel ad iudicum perveniat, infra, de procurat., mandato.  Et ibi dicemus de hoc, et hoc in iudicio, secus extra iudicium, ubi sifficit quod revocatio perveniat ad procuratorem, et postea non valet quod facit in praeiudicium domini, sed bene valet quod facit antequam revocatio ad eum perveniat, ut infra colligitur, vers. si revocatio, etc.; ff. mand. vel cont., si mandassem.

Non valere dicebant

Et merito, quia ipse nobilis hanc allegationem contra adversarios allegabat, ergo contra se illam recipere tenebatur, 19. dist., si Romanorum § 1, et in glossa, suffragari; et 4. q. 3, si testes, ad fi., si quis testibus; et 9. dist., neque quorumlibet; et 3. q. 8, accusatores § cuius in agendo; et infra, de censib., cum olim.  Arg. contra 37. dist., si quid veri; et 10. dist., lege.  Et ita ex propria confessione probat secundas litteras non valere, cui confessioni standum videtur.  Sed non est verum nisi revocatio mandati ad procuratorem pervenerit, ut infra sequitur; et ff. mand. vel cont., si mandassem.  Arg. quod non sufficit revocare mandatum, nisi revocatio perveniat ad procuratorem, ut patet hic, et in lege praedicta ff. mand. vel cont., si mandassem.  Et ita potest habere ratas litteras antequam revocatio perveniat ad procuratorem, licet confiteatur se revocasse mandatum, non tamen confitetur revocationem pervenisse ad procuratorem, unde debet illud probare, ut infra dicit.  Et ita patet quod primae etiam non debeant valere si probetur quod revocatio ad procuratorem pervenisset, et tamen dicitur infra quod valet.  Sed hoc ideo est, quia revocatio non pervenit ad iudicem vel ad adversarium, infra, de procurat., mandato.  Et dicitur de hoc supra, de rescript., ex parte decani.  Et aliud est in iudicio, et aliud extra, ut dictum est supra, de rescript., nonnulli § sunt et alii.

Sine speciali

Id est, expresso, secundum Vincen.  Et ita patet hic quod non valent litterae sine speciali mandato, licet constitutio illa, supra, de rescript., nonnulli, male observetur, ut dictum fuit ibi, et sic confirmatur hic tenor illius constitutionis.  Sed qualiter probabit quis litteras impetratas de mandato domini?  De hoc dictum est in illa constitutione supra, de rescript., nonnulli.  Si quis constituat aliquem procuratorem suum ad impetrandum, sufficit ostendere quod sibi dedit mandatum ad impetrandum.  Sed adhuc non videtur sufficere, quia per hoc non constat quod ille impetraverit.  Nam alius potuit eas impetrare, et sic non sufficit ostendere tale mandatum, quia illud non probat impetrationem, quia non probat hoc esse quod ab hoc contingit abesse, infra, de translat., inter corporalia; et C. und. cognat., non hoc.  Et sic videtur adhuc quod necesse sit probare quod ille procurator tales litteras impetravit, quod erit difficile probare.  Quid ergo erit?  Dico quod necesse est quod ostendat sive probet mandatum, et quod probet se ab illo recepisse litteras cui mandavit, sive ab alio pro ipso, et consulo quod tam de mandato quam de receptione litterarum ab illo procuratore fiat publicum instrumentum ad faciendum fidem in iudicio si ei obiiciatur.  Et hoc credo verum tam in causa appellationis quam in litteris quae impetrantur per simplicem querelam, licet Io. dixerit quod non est ita in causa appellationis, quia ita bene possunt lites finitae per sententiam suscitari per tales litteras impetratas sine mandato, ut per alias acquiescerat enim forte sententiae si litteras non haberet, et sic generaliter intelligo constitutionem.  Haec decretalis et illa supra, de rescript., nonnulli, de iure sic intelliguntur.  Tamen satis credo sufficere iuramentum impetrantis cum uno teste ad faciendum fidem super impetratione litterarum, ex quo constat de mandato, infra, de procurat., ex insinuatione.  Vincen. dixit quod generalis procurator sufficit ad hoc, quod est contra istam litteram et contra legem, ff. de off. eius cui man. est iur., quaecumque.  Sed ipse exponit, speciali, id est expresso, quod non videtur verum, quia in generali procuratione nihil de impetratione exprimitur, et hoc dicit per legem quae potius contradicit, ff. de procur., procurator totorum.  Sed si haberet generalem procurationem ad lites et liberam administrationem, satis credo quod possit litteras impetrare, ut ff. de procur., procurator cui; infra, de procurat., petitio.  Sed si haberet mandatum generale ad negotia tantum, non credo quod possit litteras impetrare ad lites, quia, ut hic dicitur, speciale mandatum exigitur in hoc casu, arg. legis praedictae ff. de procur., procurator totorum.  Curia tamen non servat hoc quod hic et in concilio dicitur, nec daret litteras propter hoc appellanti.

Personis

Puta liberi, parentes, fratres, assines, et liberti, ff. de procur., sed et hae personae; quia et agere possunt pro talibus coniunctis personis, dum tamen contraria voluntas non appareat, ff. de procur., Pomponius § ulti.

Si revocatio

Sed quis probabit revocationem pervenisse ad procuratorem?  In casu isto capitulum Laudunense debet probare hoc, alias regulare est quod actor semper debet probare mandatum, ut dixi supra, de rescript., nonnulli.  Papa tamen contrarium dicit, quod reus debet probare quod non sint impetratae per procuratorem, quia non est praesumendum quod suam pecuniam iactet, et ita propter praesumptionem tranfertur probatio in reum.

Mandatum dominus revocavit

Et ita idem est si mandatum fuerit revocatum, ac si non habuisset mandatum, immo plus, quia contra voluntatem domini, quare litterae non valent.  Et ita patet hic ex littera sequenti, quod ratihabitio in tali casu locum non habet adversario contradicente.  Item si procurator mandavit hanc impetrationem alii, numquid valebunt litterae impetratae per illum?  Videtur quod non, quia procurator ante litem contestatam alium procuratorem dare non potest, C. de procur., neque tutores; et C. de procur., nulla dubitatio.  Tu dicas quod bene valent litterae illae impetratae per illum, cui procurator mandavit.  Et quod dicitur, procurator ante litem contestatam non potest alium procuratorem constituere, istud verum est ad agendum, sed ad negotia procurator datus alii demandare potest, ff. mand. vel cont., si procuratorem § 1; et ff. de negot. gest., si quis mandato.  Et talis procurator bene committitur in curia, et consuevit dici in procuratione: do tibi potestatem ut alium possis, si necesse fuerit, constituere procuratorem.

X 1.03.34 Significante V. nos

Non de Remensi

Sed videtur quod hoc sibi obesse non debuit, quia si hoc dixisset, nihilominus litteras habuisset, supra, de rescript., super litteris.  Quia ex quo de corpore constat, extrinseca non nocetur, licet omnia non exprimantur, infra, de cons. et affin., tua; et ff. de rei vend., si in rem, in fi.  Et certum dicitur sive proprio nomine, sive demonstratione quae vicem proprii nominis obtinet, designetur aut etiam digito ostendatur, ff. si cert. pet., certum est; et ff. de rei vend., si in rem, in fi.  Sed iste personaliter ostenditur, ergo videtur quod sit per litteras tales audiendus.  Praeterea non debet ei tali error obesse, cum constet de errore, C. de iuris et fact. ignor., error facti.  Praeterea falsa causa non perimit legatum, sive falsa demonstratio, C. de fals. caus. adiec., etiam si; ff. de condi. et demon., falsa demonstratio; et infra, de conver. coniug., ex parte tua.  Nec mendacium obligantis impedit obligationem, infra, de conver. coniug., veniens.  Sed ista non prosunt, quia ratio illius decretalis super litteris non habet locum ubique.  Numquid si Titius appellet se Seium in litteris, valebunt litterae?  Quia si hoc dixisset Papae, nihilominus litteras habuisset, non prodest ei talis ignorantia sive error, immo nocet, quia litterae non valebunt, ut hic dicit, et quia non cadit in iurisdictionem istius delegati, quia Papa non intendit dare iurisdictionem nisi in hominem Remensem diocesis.  Et praeterea inconveniens videretur si tales litterae hic deberent valere huic, quia sic viderentur incertae, quia V. alius diocesis Remensis per illas litteras posset conveniri.  Et ita una clausula quae certa et determinata videretur, posset trahi ad plures personas, quod esse non debet, quia generalitas in huiusmodi litteris reprobatur, supra, de rescript., ad haec; et quia rescripta stricti iuris sunt, infra, de offi. deleg., P et G; et restringendae sunt lites potius quam laxandae, supra, de rescript., nonnulli.  Et ratio illius decretalis super litteris tunc habet locum, quando ex quo dictum est vel tacitum, Papa citius movetur ad dandum vel denegandum rescriptum, infra, de rescript., ex insinuatione; et infra, de rescript., si proponente; et supra, de rescript., cum adeo.  Sed hic non est ita.

X 1.03.35 Rodulphus clericus rector

Sagiensis diocesis

Per hoc patet expresse, quod aliud est dicere, et alios comprehendit clericus diocesanus, et alios clericus Civitatensis, infra, de verb. sign., cum clerici.  Et ita dicendo, quidam Bononiensis diocesis nullus civis poterit conveniri, et ideo in clausula illa, et quidam alii, debet poni et dici sic, et quidam alii civitatis et diocesis Bononiensis, et sic tam de civitate quam de diocesi per illam clausulam poterunt conveniri, quia civitas et diocesis diversa sunt, licet sub una iurisdictione sive uno episcopo, infra, de censib., venerabili.  Et est simile, quia licet episcopus sit in ecclesia, et ecclesia in epicopo, ut 7. q. 1, scire, tamen quandoque nomine episcopi non designatur ecclesia, licet ipse sit caput ecclesiae, infra, de testamen., requisisti.  Si dixisset Sagiensis episcopus, et quidam alii, tunc per illam clausulam, quidam alii, videtur quod tantum illi de civitate conveniri debeant, quia determinatio praecedens, scilicet, Sagiensis, intelligitur repetita, et est sensus, quidam alii Sagienses, ut 32. q. 7, Apostolus; et ff. de ver. oblig., Titia § 1.  Immo et diocesani possunt conveniri, infra, de rescript., significavit; quia clausula illa vaga est et generalis, sed non extra diocesim, ut supra, de rescript., pastoralis § 1.  Si dicas, et quidam alii Sagienses diocesis modo clausula illa, quidam alii, restringitur per determinationem sequentem ad illos de diocesi tantum, alioquin non esset differentia inter ista nomina Bononiensis et diocesanus, sed constat quod diversa sunt, et diversa significant, non enim sunt synonyma, unde bona fuit appellatio rectoris qui erat de civitate.  Si sic diceretur, episcopus Sagiensis et quidam alii iurisdictionis ipsius, vel quidam alii subditi ipsius, tunc per clausulam illam, quidam alii, possent conveniri tam de civitate quam de diocesi, quia talis clausula generalis ad omnes interius et exterius extenditur.  Item ex alia causa non poterat conveniri per litteras illas, quia minora negotia ibi exprimebantur, unde per generalem clausulam super maioribus non poterat conveniri, supra, de rescript., sedes.  Sed hanc exceptionem non opposuit B.  Sed pone quod non opposuisset illam exceptionem, nec illam de maiori negotio, et sic iudex processisset ad sententiam condemnationis, numquid valuisset sententia?  Videtur quod sic, quia huiusmodi exceptiones dilatoriae videntur.  Sed contra credo, quia per hanc clausulam, et quosdam alios Sagiensis diocesis, datur iurisdictio tantum in diocesanos et non de civitate, et per hanc clausulam in rebus aliis non datur iurisdictio super maioribus negotiis, supra, de rescript., sedes.  Unde talis sententia non tenet deficiente iurisdictione.  Nec etiam credo posse prorogari iurisdictionem in primo casu, ut infra, de offi. deleg., P et G, nec in alio, quia consensus privatorum eum iudicem non facit qui nulli praeest iurisdictioni, C. de iuris., privatorum.

X 1.03.36 Significavit nobis comitissa

Viveret

Iste comes dum vivebat, poterat per litteras illas conveniri, sed eo mortuo successor eius non potest.  Et sic patet expresse per decretalem istam, quod rescripta saltem re integra non extenduntur ad successores illorum contra quos fuerant impetrata, vel qui per ea poterant conveniri.  Et ita morte illius contra quem impetratur, finitur mandatum, sicut et morte mandantis, infra, de offi. deleg., relatum; et infra, de offi. deleg., gratum; et infra, de offi. deleg., licet; et infra, de offi. deleg., quoniam Apostolica.  Et sic eodem modo finitur morte impetrantis, ita quod non transit ad successores, saltem re integra.  Et hoc ideo contingit, quia rescripta personalia sunt, nec ad personas vel ad res alias, quam quae continentur ibi, extenditur infra, de offi. deleg., cum olim abbas; et infra, de offi. deleg., P et G.  Et hoc probatur hic manifeste.  Arg. contra infra, de iudic., quia V; et infra, de alienat. mut. iud., ex quorundam; et infra, de alienat. mut. iud., ex parte; et infra, de concess. praeben., proposuit.  Sed verum est quod re integra finiuntur huiusmodi rescripta, ut hic dicitur.  Et est hic arg. quod data litterarum est consideranda, supra, de rescript., eam te; et supra, de rescript., constitutus.  Contra infra, de praeben., dilectus filius 2, ubi de hoc; et supra, de rescript., eam te.  Item signatur contra infra, de for. compet., dilecti, ubi convenitur successor per litteras impetratas contra praedecessorem.  Sed hic conveniebatur successor et antecessor per clausulam generalem, et ideo re integra finitur hic tale mandatum, sed ibi, scilicet, in contrario litterae impetratae specialiter fuerunt contra praedecessorem, et finguntur una persona antecessor et successor, quia contra dignitatem impetratae intelliguntur, quae non moritur, infra, de offi. deleg., quoniam abbas.  Sed si dictum fuisset contra episcopum Tullensem et comitem Namutensem, tunc comitissa, poterit conveniri, quia contra comitatum litterae impetrantur.  Et sic poterat conveniri quicumque succederet in comitatu illo, sicut in capitulo infra, de for. compet., dilecti.  Vel dic quod in capitulo infra, de for. compet., dilecti, praedecessor fuit citatus.  Et sic planum est, et nullum contrarium, sed non colligitur ex capitulo infra, de for. compet., dilecti, quod antecessor fuerit citatus.

Dum viveret

Et sic videtur quod si citatus fuisset frater illius comitissae, perpetuatum fuisset rescriptum contra successores illius contra quem impetratur, et eadem ratione et impetrantis, sicut perpetuatur per citationem quantum ad mortem delegantis, ut post decessum valeat delegantis, ut in praedictis decretalibus infra, de offi. deleg., gratum; et infra, de offi. deleg., licet.  Arg. infra, de appell., ut debitus; supra, de rescript., capitulum.  Nam video quod non transeunt ad successores post conventionem transeunt, arg. infra, de dona., propter, a contrario sensu; arg. C. de revoc. donat., etsi perfectis; et C. de revoc. donat., generaliter, in fi.; et in querela inofficiosi testamenti, C. de inoffic. testam., si pater; et C. de inoffic. testam., si quis filium; et melius, ff. de inoffic. testam., posthumus § ulti.; et C. de novat., si delegatio; et iudicio coepto negotium transit ad heredes, C. de iureiuran., authen. principales.  Satis credo quod si ille fuisset ad iudicium evocatus, perpetuatae esent litterae, ut successores impetrantis possent agere postea per illas, et contra reum, et successores ipsius, ut hic innuit satis expresse cum dicit: nec per litteras ipsas fuit ad iudicium evocatus.  Et postea dicit, si est ita, unde illa clausula respicit omnia supradicta, scilicet, quod eo vivente fuerunt impetratae, nec fuit ad iudicium evocatus, et est simile supra, de rescript., olim, ubi clausula ista, si est ita, respicit omnia superiora.  

X 1.03.37 Ex insinuatione episcopi

De monitoriis

Sic patet quod executoriae non valent facientes mentionem de monitoriis, ubi monitoriae non praecesserint, quia veritate tacita sunt obtentae, et falsitate expressa, ut facilius litteras executorias obtineret, tamquam si tacuisset veritatem exprimendo, executorias non habuissent, ut supra, de rescript., super litteris.  Item si tacuisset alium de mandato Papae fuisse receptum, non valuisset rescriptum, infra, de rescript., mandatum; et infra, de rescript., abbatem.  Quae enim sint exprimenda in beneficiis impetrandis, dicetur infra, de rescript., si proponente.  Quandoque tamen executoriae prima vice conceduntur, supra, de rescript., capitulum, sed illud de speciali gratia.  Sed ordo et consuetudo curiae est, quod primo monitoriae, secundo praeceptoriae, ultimo executoriae conceduntur, supra, de rescript., constitutus.  Et est hic argumentum, quod si quis in aliquo instrumento faciat mentionem alterius instrumenti, non creditur ei nisi exhibeat primum, C. de edend., authen. si quis; et infra, de fide instrum., si scripturam; et infra, de offi. deleg., cum in iure.

X 1.03.38 Mandatum Apostolicum

Mandatum

Videtur fatua haec quaestio, cum diceretur in litteris, si pro alio non scripsimus, qui huiusmodi gratiam prosequatur.  Dubium potuit esse ex eo quod dicit, qui huiusmodi gratiam prosequatur, quia iam receperant alium de mandato Papae, et sic non prosequebatur.  Immo iam prosecutus erat illam gratiam ex quo credebat ex verbo illo, prosequatur, quod non competeret ei exceptio, cum iam esset receptus.  Multo fortius competebat, ut hic patet, et competit haec exceptio recepto mandato, si postea pro alio mandetur, licet primus adhuc non sit receptus, infra, de rescript., abbatem; et supra, de rescript., capitulum; secus si esset repulsus.

Super receptione duorum

Et ita habes hic, et infra, de rescript., litteris; et infra, de rescript., abbatem, quod Papa non intendit aliquos gravare super receptione duorum.  Quare si scribit pro aliquo recipiendo in aliqua ecclesia, licet clausula illa, si pro alio non scripsimus, non sit ibi, tamen subintelligitur sicut illa, si persona idonea est, infra, de elect., causam quae.  Et sicut illa, si preces veritate nitantur, supra, de rescript., ex parte Conventrensis, quia non est intentio Papae gravare aliquos in receptione plurium, ut dicit hic.  Alii dicunt in contrarium, quod in favorem ecclesiae ponitur illa clausula, si pro alio non scripsimus, quia si non opponatur, nihilominus tenentur eum recipere pro quo secundo mandatur.  Sed ista littera, ut mihi videtur, contradicit, et Papa consuevit illam exceptionem removere dicendo, non obstante si pro alio vel aliis scripsimus, sicut dicit, non obstante certo canonicorum numero iuramento firmato, vel quacumque alia firmitate vallato, et secundum illos frustra apponitur, non obstante si pro alio, etc.

Non fuerit intentio

Arg. quod Papa per suas litteras non vult alicui grave praeiudicium inferre sic, infra, de offi. deleg., super eo; et infra, de offi. ord., licet; et infra, de auctor. et usu pal., ex tuarum; et 9. q. 3, nunc vero; et ff. ne quid in loc. pub., praetor ait § si quis a principe; et ff. ne quid in loc. pub., praetor ait § merito; et infra, de consuet., cum olim, in fi.  Item intentio mandantis consideranda est, infra, de praeben., cum causam; et infra, de praeben., cum olim; et infra, de procurat., petitio.  Et eadem ratio quae movet delegantem, movere debet delegatum, supra, de rescript., super litteris.

X 1.03.39 Litteris Apostolicis

Monitorias

Arg. quod per monitorias ius acquiritur, quod non est verum.  Nec etiam per praeceptorias vel etiam executorias, sed officium iudicis imploret ut recipiatur, de hoc notatur infra, de renunciat., veniens, in notula quae incipit, arg. quod per litteras.

Cum factum praedecessoris

Nota arg. quod successor tenetur adimplere factum praedecessoris sui, 12. q. 5, quia Ioannes; et 16. q. 6, illud.  Sic et mandatum seu praeceptum factum praedecessoris, successor tenetur adimplere, 18. q. 2, dudum.  Sic etiam patet ex hac decretali, quod si aliquis sit receptus ad mandatum legati vel praedecessoris, per hoc non fit praeiudicium successori, nec intelligitur ecclesia gravata in eo casu, et sicut clausula illa, si ad mandatum Papae alium recepistis, habet tantum locum in eo qui mandat.  Nec habet exceptionem si ad mandatum praedecessoris vel legati alium recipit, sed etiam in legato ipsius mandantis videtur contrarium, quia auctoritate Papae qui delegavit factum est, et qui per alium facit, per seipsum facere videtur, ff. de admin. tut., ita tamen § gessisse; et infra, de sent. excom., mulieres.  Si hoc sit factum de speciali mandato, locum haberet exceptio, sed de generali non videtur.

X 1.03.40 Abbatem qui mandatum

Iam recepit

Vide quod dicit, qui mandatum Apostolicum iam recepit.  Non dicit, qui iam providerit, et sic patet quod qui primo suum mandatum repraesentat, ille debet beneficium obtinere, ut supra, de rescript., capitulum; et infra, de appell., ut debitus.  Et sic tenebatur abbas iste providere S. clerico, cum tamen alii de mandato eiusdem non providerit, nec episcopus per litteras illas generales potest cogere abbatem, ut dicit, super ecclesiis vel beneficiis conferendis.  Ista tria capitula superius proxima idem videntur dicere, tamen differunt.

Per litteras generales

Hic habes quod generale mandatum secundo impetratum, non derogat speciali primo impetrato.  De hac materia dictum est supra, de rescript., sicut Romana.

Faceret provideri

Per hanc formam non potest facere provideri in aliqua praelatura, infra, de praeben., cum olim, nisi hoc specialiter exprimatur in litteris, ut hic dicitur in fine huius capituli.  Per istam formam facias provideri executor cui hoc ius mandatur, potest solummodo excommunicare contradicentes sibi, sed non potest eum instituere vel in possessionem mittere.  Contrarium tamen videtur infra, de praeben., pro illorum.  Sed non contradicit, et intellige prout ibi notatur.  Sed per formam istam: mandamus tibi quod provideas tali in aliqua ecclesiarum tuarum, potest illum ponere in possessionem, investire, ac excommunicare contradictores, nisi rationabile aliquid ostendatur, secundum quod dicitur hic in fine, potestatem habeat providendi, et ita utraque formarum istarum exprimitur in capitulo isto.  Et de hoc notatur infra, de concess. praeben., cum nostris; et infra, de praeben., cum olim.

Providendi

Cum dicitur in litteris, auctoritate nostra provideas in aliqua ecclesia tuae diocesis, etiam si curam habeat animarum.  Ber.

X 1.03.41 Ab excommunicato qui

Concilii generalis

Infra, de sent. excom., sacro.

Ad excommunicatorem

Sed quare remittitur ad ipsum, cum iam inique processerit contra ipsum, et ideo suspectus est ei?  Ad hoc dicas quod haec est forma et consuetudo ecclesiae, quod si aliquis conqueritur se excommunicatum iniuste fuisse, sive contra debitam formam concilii generalis, si periculum non est in mora, remittitur absolvendus ad suum excommunicatorem, infra, de sent. excom., sacro.  Et in hoc defertur ipsi excommunicatori, ut factum suum ipse corrigat, qui veritatem ignorare in proprio facto non debet, ut hic dicit, et infra, de offi. ord., ad reprimendam.  Et forte ad verecundiam suam ut suum proprium factum corrigat et emendet, quod quidem potest infra, de accusat., qualiter et quando 1; et infra, de elect., nosti; et 35. q. 9, quod quis.  Sed potius parcitur ei ex eo quod ipsemet absolvet, maius esset ei opprobrium si alius factum suum corrigeret, nec debet etiam expectare ut ab aliis corrigatur, in Auth. de nupt., in fi., coll. 4; et ideo dicit, licet in hoc deferatur eidem.  Et quia per simplicem querimoniam retulit hoc ad superiorem, et non per appellationem remittitur ad excommunicatorem, si enim appellasset, non remitteretur ad excommunicatorem, infra, de sent. excom., per tuas; nisi vellet superior ei facere gratiam, ut in dicto capitulo infra, de sent. excom., per tuas.  Et hoc in ordinario, secus in delegato quando ab ipso appellatur, tunc non remittitur ad delegatum.  Sed quid de causa principali, numquid ipse idem potest cognoscere de hoc?  Ita quidam ex quo non appellavit, debuit enim appellare, et sic esset exemptus in totum, arg. infra, de appell., ad haec si in; et infra, se appell., proposuit.  Et ita suspensus vel excommunciatus minori excommunicatione potest absolvere excommunicatum, infra, de sent. excom., sacro; et suspensus suspensum, infra, de sent. excom., duobus, ubi de hoc.  Si vero iudex iste certus est quod iuste processit, non absolvet illum, quia delegatus cum de hoc constiterit, remitterit illum ad suum excommunicatorem, ut eius mandato pareat.  Quid de principali quaestione?  Dic ut in ultima notula dicitur.

Exequantur

Isti non possunt absolvere illum nisi post terminum elapsum assignatum ipsi excommunicatori, alias non teneret absolutio, sic infra, de appell., ut debitus.

De facto suo certus esse

Et sic videtur quod non licet alicui factum proprium ignorare, et hoc verum est nisi habuerat probabilem causam ignorantiae, 34. q. 2, in lectum; arg. 1. q. 1, si quis a simoniacis.  Alias ignorantia proprii facti non excusat, quia non est versimile, quod quis ignoret vires patrimonii sui, C. de rescind. vend., quisquis, et hic.  Sed in facto alieno tolerabilis est error vel ignorantia, ff. pro su., usucapio.  Et hoc verum est si probabilis est, sed crassa et supina ignorantia in facto alieno non excusat, 16. dist., quod dicitis; et 12. q. 2, qui et humanis; et infra, de postul. praelat., ad haec.  In talibus non requiritur quod sit nimis diligens et curiosus, nec nimis negligens, ff. de iuris et fact. ignor., nec supina.  De hac materia nota 1. q. 4, turbatur § notandum.  Arg. est hic quod in notoriis nullae sunt partes iudicis, nisi quantum ad sententiam.

Cognitio

Tamen antequam cognoscant utrum iuste vel iniuste sit excommunicatus, debet absolvi si hoc petierit, praestita cautione et iuramento quod parebit mandatis ecclesiae, infra, de offi. deleg., cum contingat; et postea isti delegati cognoscent utrum fuerit excommunicatus contra statuta concilii generalis, et si invenerint quod iuste fuerit excommunicatus, aut servata fuerit forma concilii, remittent illum ad suum excommunicatorem, ut eius mandato pareat super causa pro qua fuerit excommunicatus, infra, de offi. deleg., prudentiam, vers. fi.  Et hoc quod diximus debet statim absolvi antequam cognoscatur, verum est nisi adversarius obiiciat quod non debet statim absolvi, quia fuerit excommunicatus pro manifesta offensa, vel quia non paret rei iudicatae, ff. de rei vend., qui restituere; et infra, de offi. deleg., quaerenti; quo probato non absolvetur nisi satisfaciat, infra, de verb. sign., ex parte in Christo; et infra, de verb. sign., cum olim; et infra, de sent. excom., extravag. solet, in decretali nova.  Si vero invenerint quod iniuste fuerit excommunicatus, tunc delegati isti cognoscent de causa illa pro qua fuerit excommunicatus.

X 1.03.42 Si proponente aliquo

Minus competens

Sed videtur quod hoc obesse non debeat, quia huiusmodi modica non nocent.  Modica enim res non inducit simoniam, infra, de simon., etsi quaestiones; et 1. q. 1, iudices; et modicum damnum de facili toleratur, 12. q. 2, bonae rei; et modica potest episcopus alienare, 12. q. 2, terrulas; nec pro modico restitutio datur, ff. de in int. rest., scio; et pro modico nec plus nec minus, de conse. dist. 2, re vera; nec pro modico datur actio de dolo, ff. de dolo mal., si oleum, in fi.  Sed contrarium videtur, quia fraudulentur tacuisse videtur, ut citius litteras impetret, et quae in fraudem fiunt, imputantur, supra, de rescript., super litteris.  Praeterea iste recipiendo modicum beneficium sibi praeiudicavit, unde quaerat sibi victum ex artificio suo, 91. dist., clericus victum.  Quia ex quo semel placuit, amplius displicere non potest, 32. q. 5, horrendus.  Et unusquisque in ea vocatione maneat in qua vocatus est, 70. dist., sanctorum.  Et exemplo Apostoli faciat dicentis: ad omnia quae mihi opus erant ministraverunt manus istae, 21. q. 1, clericus.  Immo non est aliquis instituendus nisi tantum sibi assignetur, quod sibi providere et episcopalia iura persolvere possit, infra, de praeben., de monachis.  Planum est enim quod tenetur inde facere mentionem, alias non valerent litterae, et sic solvitur hic quaestio illa quae ponebatur infra, de praeben., cum teneamur.  Sed adverte quod dicit in principio: si aliquo proponente se nullum beneficium ecclesiasticum assecutum.  Si ita quis modicum habens beneficium significet Papae sine dubio mentitur, et ideo nullum commodum debet habere de litteris, supra, de rescript., super litteris; quia in fraudem tacet modicum beneficium.  Sed si aliquis diceret ita domino Papae, supplicat sanctitati vestrae talis pauper clericus, ut in tali ecclesia beneficium ei conferre dignemini, numquid valent tales litterae?  Quia tacuit de modico beneficio, et tamen verum dixit, quia pauper est in veritate.  Ista forma non videtur contradicere huic decretali, quia non dicit se habere vel non habere beneficium.  Dici potest adhuc quod non valent, quia semper videtur tacere in fraudem beneficium, licet modicum, ut citius litteras obtineat simpliciter se pauperem clericum appellando, quia per hoc intelligit Papa quod nullum habeat beneficium.  Quidam dicunt quod bene valent, quia non dicit se nullum, sed pauper beneficium habere, infra, de praeben., dilectus filius 2; et bene dicunt quod non est necesse, quod de modico teneatur facere mentionem, supra, de rescript., postulasti.

De hoc mentionem

Nota ergo quod qui habet modicum beneficium, nihilominus tenetur inde facere mentionem, et multae conditiones aliae subintelliguntur sine quibus litterae non valent.  Si est clericus, infra, de transact., ex litteris.  Item si non habeat aliud beneficium, supra, de rescript., cum adeo.  Item si vult residere in ecclesia, infra, de cleri. non residen., relatum.  Item si est dignus, supra, de rescript., cum adeo; et infra, de elect., causam quae.  Item si ecclesia tot potest sufficere, infra, de instit., non amplius; et infra, de instit., auctoritate; et infra, de vit. et honest. cler., quoniam; et supra, de consti., cum M.  Item si de terra illa est oriundus, 71. dist., hortamur; et C. de episc. et cler., in ecclesiis; et infra, de cleri. peregri., te nobis.  Si habet perpetuam vicariam quae sufficiat sibi, supra, de rescript., postulasti.  Item si ad mandatum Papae alius sit receptus, supra, de rescript., ab excommunicato; supra, de rescript., abbatem; supra, de rescript., litteris.  Vel si quam aliam iustam habeat excusationem, supra, de rescript., si quando, unde potes notare versus: clericus indigena dignus pauper residensque // Redditus ut pateant scriptis sunt ita necesse.

X 1.03.43 Quia nonnulli diversis

Sub nomine suo

Sex vitia in hoc capitulo reprehenduntur.  Primo reprehenduntur illi qui litteras suo nomine impetratas aliis eiusdem nominis tradunt, et qui eas tali modo recipiunt.  Item et illi qui trahunt ad iudicium illos contra quos nil habent quaestionis.  Et qui litteras ad futura extendunt negotia, quae nondum erant tempore impetrati rescripti exorta.  Item qui super uno negotio trahunt reum ad diversos iudices, vel etiam trahunt reum super pluribus personalibus actionibus coram diversis delegatis, quae sub uno iudice commodius tractarentur.  Item et reus qui eodem tempore trahit actorem ad diversa loca, vel indeterminate ad villam, quae habet commune nomen cum pluribus villis.  Omnes istae personae quae malitiam istam exercent carere debent commodo litterarum, et in expensis sunt puniendae, et hoc dicit decretalis.

Eiusdem nominis

Tali malitiae obviandum est, et potest de facili obviari ut proprium nomen cum cognomine in litteris apponatur.  Et huiusmodi generalitas nominis removeatur, ita quod de persona contenta in litteris constet, arg. ff. si cert. pet., certum.  Et tam isti qui litteras tradunt, quam qui modo tali recipiunt, eodem reatu criminis involvuntur; simile infra, de restit. spol., saepe; et infra, de alienat. mut. iud., ex quorundam; et infra, de alienat. mut. iud., ex parte; et infra, de iudic., quia V.

Quaestionis

Et isti quidem recte puniuntur qui calumniose trahunt alios ad iudicium, quia debent expelli, et in expensis condemnari, infra, de poeni., calumniam; et ff. de iud., cum quem temere; infra, de dolo et contum., extravag. actor, in decretali nova Inno. iiii.

Ad futuras trahunt controversias

Sed videtur quod hoc quidem fieri possit, quia rei quae nondum est potest constitui servitus, ff. de servitu. urb. praed., si servitus § futuro aedificio; et ff. si serv. vend., si qua; ff. de servitu. rust. praed., Labeo.  Sed contra, res quae nondum est accusari non potest, infra, de despon. impub., ad dissolvendum.  Et id de quo agendum est primo in rerum natura debet esse, ff. de iure cod., quidam referunt § 1; et collegio quod nondum est non datur privilegium, infra, de eccl. aedif., ad audientiam 2; et praedio quod nondum est, etc.; ff. comm. praed., aedificia.  Nec potest dici verum quod numquam fuit, de poen. dist. 2, in fi.  Praeterea decretum ipso iure nullum est quod est datum de ea re quae adhuc in controversia non est, ff. quod cui. univ. nom., item eorum § si decuriones.  Ergo recte dicit quod rescripta ad futura negotia non trahuntur, quod verum est per iura praedicta in contrarium signata, et arg. bonum ff. de aur. arg. leg., si ita.

Super uno negotio

Hoc planum est, quia debet commodo carere utriusque rescripti, supra, de rescript., ex tenore; et in expensis puniri, ut hic in fine dicit.  Immo videtur quod debeat causam perdere sicut ille qui petit servum in diversis iudiciis perdit causam, C. de assert. toll., lites § ulti.  Quia ubi coepit iudicium ibi debet finiri, infra, de for. compet., proposuisti; et ff. de iud., ubi.

Personalibus actionibus

Et in hoc obviandum est eorum malitiis, quia malitiis hominum non est indulgendum, supra, de rescript., sedes; ff. de rei vend., in fundo.  Et malitia satis apparet, si illum quem pro talibus actionibus commodius potest trahere coram uno, trahit illum ad diversos iudices, quia quasi unum negotium est, et perinde habetur ac si super eodem negotio traheret illum ad diversos iudices, immo videtur quod omnes illas personales actiones possit proponere in eodem libello, C. de annal. except., si ex multis.  Sed etiam processus per tales litteras habitus non valet, ut in decretali Inno. iiii infra, de rescript., extravag. dispendia; secus in realibus, ut nota in dicto capitulo infra, de rescript., extravag. dispendia.

Per varias litteras

Secus si coram ordinario, quia si pro una personali actione conveniatur coram delegato, pro alia personali poterit conveniri coram ordinario, ut videtur.  Alii contrarium dicunt.  Sed si coram pluribus ordinariis quis trahatur, idem credo quod in delegatis.  Et idem videtur si coram delegato et ordinario trahatur, quia eadem causa videtur.

Ad diversa loca

Per hoc quod dicitur, ad diversa loca, videtur quod possit reus trahere actorem ad unum locum certum et determinatum, quod videtur hic innui, et quod possit habes supra, de rescript., pastoralis, 2. resp.; et infra, de offi. deleg., prudentiam § ulti.  Sed contra C. de sent. et interloc. om. iud., authen. et consequenter, ubi dicitur quod reus actorem ad iudicem alium trahere non debet, sed coram eodem, nisi tunc demum lite finita.  Respondeo quod reus bene potest trahere actorem ad iudicem alium pendente priori iudicio, quasi ad unum non prohiberetur.  Sed actor habet exceptionem, ne reconveniatur a reo coram alio iudice, nisi lite finita, et nisi admittatur talis exceptio, tenebit appellatio, si interponatur per authenticam praedictam C. de sent. et interloc. om. iud., authen. et consequenter.  Et ita per exceptionem suspenduntur litterae rei usque ad litem finitam, et si non excipiatur, bene potest procedere contra illum actorem.  Dic super hoc ut dicit illa decretalis Inno. iiii infra, de rescript., extravag. dispendia; et infra, de mut. petit., prudentiam.

Vel indeterminate

Quod esse non debet, quia certus locus providendus est, alias intelligeretur de illo loco ubi iudicare consuevit, ff. de iud., si locus; ff. de recepti., si cum dies § si arbiter; arg. C. quom. et quan. iud. sent. prof., si ut proponis.  Generalitas enim parit obscuritatem, ff. de iure fisc., ita fidei; quia deliberare non potest, infra, de appell., significantibus.  Et nimia generalitas reprobatur, infra, de dolo et contu., ex litteris.  Et perinde est ac si nullum locum statuisset, arg. ff. de interrog. act., de aetate § nihil.  Etvagari non licet cum alterius damno, ff. de iniuri., praetor.  Et in tali casu teneret appellatio, sicut ibi, et infra, de appell., significantibus; et infra, de libel. oblat., dilecti.  Et ubi in aliquo loco nominis eiusdem haberet habitationem, et non in aliis, tunc debet intelligi de illo loco, ubi quandoque habitat.

Expensis ac damnis

Et merito debet istorum malitia puniri in expensis et damnis alteri parti, supra, de rescript., caeterum; et infra, de dolo et contu., ex litteris; infra, de appell., ut debitus.  Sed quis puniet eos, cum isti non habeant iurisdictionem, et non possunt illos punire?  Ordinarius non potest illos punire, quia in hoc nullam habet iurisdictionem.  Quidam dicunt quod ordinarius illos punire debet.  Mihi videtur quod isti iidem iudices poenam istam debent imponere super expensis et damnis in hoc saltem habent iurisdictionem, ut de precum veritate cognoscant, et poenam imponant, ut hic videtur, quod eodem modo intelligitur, supra, de rescript., caeterum, ubi est arg. quod secundi iudices debent hanc poenam imponere.  Ad hoc est opp. arg. supra, de rescript., super litteris, in fi.; et infra, de appell., ut debitus.  Et si hoc non fecerint iudices, dummodo petitum fuerit ab eis de sua substantia, illud detrimentum restituere compelluntur, C. de iud., sancimus.  Et poterunt isti iudices conveniri coram ordinario vel delegato condictione ex illa lege C. de iud., sancimus.  Sed quod isti iudices quibus huiusmodi litterae diriguntur non possint, videtur per decretalem praedictam infra, de dolo et contu., ex litteris, ubi primi iudices condemnant, et non secundi.  Sed illud ideo fuit quia coram primis iudicibus obiiciebatur de secundis litteris ab altera parte impetratis, non facientibus expressam de prioribus mentionem.  Unde primi iudices consuluerunt Papam quod iuris esset, et respondet prout patet in littera, scilicet, quod ipsi primi iudices condemnent partem alteram in expensis propter dolum suum, alias secundi deberent imponere poenam illam, si coram ipsis fuisset exceptum de primis, et remittere partes ad primos, ut sic illi iudices poenam istam imponant coram quibus excipitur, vel quia in litteris secundis continetur quod primi hoc faciant.  Alias secundi debent condemnare, quia si diceretur quod isti iudices quibus litterae huiusmodi diriguntur hoc facere non possent, per hoc lites ex litibus orirentur, quia pro eisdem expensis oporteret eos iterum litigare, unde tutius est et melius quod hoc faciant, ut per hoc malitiis istorum per poenam huiusmodi obvietur.

X 1.04 DE CONSUETUDINE

X 1.04.01 Consuetudines

Consuetudines

Hoc capitulum intelligitur de onerosa consuetudine, et quae multum laedit, et est radix extirpanda, 8. dist., mala consuetudo; et 12. q. 2, bonae rei; et 12. dist., omnia.  Nam consuetudo debet esse rationabilis et non contra utilitatem ecclesiae, infra, de his quae fi. a maior. par. cap., cum in cunctis; et infra, de re iudic., cum causa; et infra, de consuet., ad nostram; et infra, cum venerabilis.  Quando autem consuetudo praevaleat iuri, et quando non, dicetur infra, de consuet., cum tanto.

X 1.04.02 Ex litteris

Religiosis

In his enim quae religiosis locis relinquuntur, non requiritur solemnitas testamentorum, infra, de testamen., cum esses; et infra, de testamen., relatum est 1; secundum canonicam aequitatem et favorem religionis.

Consuetudinis

Praedictae, quae laudabilis est, unde est servanda, infra, de simon., ad Apostolicam.  Ex quo aeque puniri debet transgressor laudabilis consuetudinis, sicut transgressor legis, 11. dist., in his.  Huiusmodi donatio valeret, etiam si consuetudo super hoc non esset.

Signum

Sic annulus signum est investiturae, infra, de his quae fi. a maior. par. cap., ex ore.  Et investitura est signum traditae possessionis, infra, de dona., per tuas.  Item annulus est signum matrimonii, infra, de praesump., illud; et 30. q. 5, feminae.  Sic etiam restitutio instrumentorum est signum renunciationis, infra, de renunciat., sane; et infra, de pact., cum pridem; et C. quae res pign. oblig. poss., cum constet; et melius, ff. de pacti., Labeo.  Secus est si restituat pignus, ff. de pacti., postquam.  Sic etiam res non apprehenditur, et tamen possessio transfertur, ut per claves, ff. de acq. poss., clavibus.  Item per instrumentum fit donatio, C. de donation., emptionum.  Visu etiam transfertur possessio, ff. de acq. poss., quod meo § si venditorem.  Item si rem meam penes te depositam tibi vendidi, Inst. de rerum div. § interdum.  Item cum quis etiam rem suam vult possidere nomine alterius, ff. de rei vend., quaedam.  Nec etiam semper in acquirenda possessione necessarius est actus corporalis, unde sufficit affectus aliquo actu interveniente, ff. de acq. poss., possessio appellata § antepe., et hic, licet lex dicat quod possessio acquiritur corpore et animo, non altero tantum, C. de acq. poss., licet.  Ita quod rei apprehensio per se vel per alterum sit necessaria, ff. de acq. poss., quemadmodum; et ff. de acq. poss., qui universas.  Hoc tamen scias quod licet ecclesia non apprehendat possessionem rei sibi collatae, dominium tamen nihilominus adipiscitur, quod non est in privato, C. de rei vend., servum; C. de sacro. eccl., ut inter divinum.  Unde versus: visu sive rei mutuatae venditione // clavibus et chartis mea si conduco scienter // quamvis non aliter detur possessio transit.

X 1.04.03 Ad nostram audientiam

Insipientibus

Id est, minus sapientibus.  Nec istud est inconveniens, quia quandoque revelatur minori quod maior nescit, C. de off. rect. prov., potiores; et 95. dist., esto subiectus, in fi.; et 24. q. 3, si habes.  Ber.

Quaeritur

Non prohibetur hic quin a pluribus requiratur, quia facilius invenitur quod a pluribus et sapientibus quaeritur, 20. dist., de quibus; C. de fideicomm., quaestionem, ad fi.  Quoniam illiterati quandoque habent causarum peritiam, C. de iud., certi iuris; et in Auth. de iudicib. § quia vero, coll. 6.  Sed hoc solum reprobatur hic quod eorum responsum pro sententia teneatur, cum alias sententia a non suo iudice lata sit nulla, C. si a non comp. iud., et in privatorum; et infra, de iudic., at si clerici.

Canonicis

Et sic non valet consuetudo contra canonicam constitutionem, infra, de offi. archidiac., cum satis; infra, de re iudic., cum causa; et quae gravamen inducit, supra, de consuet., consuetudines.  Arg. contra, infra, de cau. poss., cum ecclesia Sutrina; et ff. de admin. tut., sine herede § penulti.  Ista contrarietas expedietur, infra, de consuet., ex parte; et infra, de consuet., cum tanto.

Iudice

Sic 2. q. 1, in primis; infra, de iudic., at si clerici; infra, de paroch., nullus; et C. si a non comp. iud., si militaris; et C. si a non comp. iud., si de proprietate.  Et hoc verum est nisi in causa reconventionis, ut 3. q. 8, accusatores § cuius in agendo.  Vel nisi ex certa scientia aliquis consentiat in iudicem non suum, ff. de iuris., si per errorem; et ff. de iud., consensisse; vel nisi vocatus venire contemnat, infra, de appell., si duobus.  Sed hoc non habet locum in clericis, qui non possunt in alium iudicem consentire sine licentia sui praelati vel iudicis, infra, de for. compet., si diligenti; et infra, de for. compet., significasti, ubi de hoc dicetur.

X 1.04.04 Quanto de benignitate

Reservata

de conse. dist. 5, manus; et de conse. dist. 5, de his; 68. dist., quamvis corepiscopi.  Arg. contra, 45. dist., pervenit, ubi presbyteri chrismabant in fronte.  Sed illud ad tempus Gregorii concessit propter scandalum de speciali indulgentia, et isti sacerdotes nihil conferebant, ut dicit in fine, quia hoc ex delegatione Papae non faciebant, et ideo pro non dato habetur, quod ab illo donatur qui de iure donare non potest, infra, de iure patron., quod autem, in fi.; et 1. q. 7, Daibertum; et C. de legi. et const., non dubium.  Arg. contra infra, de sacram. non iter., pastoralis.  Sed ibi collatum fuit sacramentum ab eo qui potuit, sed mandatur solummodo suppleri, quod fuerat praetermissum.  Sed numquid Papa posset hoc delegare sacerdotibus?  Videtur quod sic, per illud capitulo 45. dist., pervenit.  Alias Gregorius decepisset eos.  Sed si Papa prohiberet sacerdotem chrismare, post prohibitionem suam nihil conferret, si postea chrismaret.  Episcopi vero, licet ipsi possint chrismare, non possunt aliis inferioribus demandare, qui hoc ex officio facere non possunt.  Sed alii episcopi vel archiepiscopi possunt hoc facere in diocesi alterius episcopi de ipsius licentia.  Episcopi enim ea quae sunt iurisdictionis, ut puta iudicare, excommunicare, et similia, committere possunt aliis etiam non habentibus iurisdictionem.  Ea vero quae sunt ordinis episcopalis et auctoritatis, non possunt demandare, aut etiam delegare aliis qui sunt inferioris gradus, infra, de consecr. eccl. vel alt., aqua.  Arg. huius decretalis videtur quod Papa non possit hoc delegare simplici sacerdoti.  Sed Papa non subiicitur legibus, ff. de legib., princeps; 9. q. 3, cuncta.  Unde potest committere simplici sacerdoti, ut in dicto capitulo 45. dist., pervenit.

Ad excusandas

16. q. 1, praedictor.

Consuetudinem

Et male, unde dixit Martinus Zamorensis: Composito lacte foetenti quaeso cibate, qui putas exclusum crimen per temporis usum.  Et hoc verum est ubi consuetudo non est praescriptabilis, infra, de simon., non satis; et infra, de eo qui dux. in matr. quam pol. per adult., cum haberet; 32. q. 7, flagitia.  Et non debet esse melior conditio furis propter furti continuationem, ff. de fur., inficiando § infans.

Ex necessitate

In hoc fuit necessitas, quia cum civitas Constantinopolitana capta esset a Venetis et aliis Latinis, pauci episcopi et presbyteri Latini erant ibi qui hoc facerent.  Et ideo isti sacerdotes hoc faciebant, et Graeci non chrismabant in fronte, et in multis aliis discordabant a Romana ecclesia, a cuius obedientia se subtraxerant, infra, de maior. et obed., inter quatuor; et infra, de bapt. et eius effect., licet.

Omittere

Sic enim de corpore Christi fieri debet, 24. q. 1, coepit.  Sed in baptismo quod est ianua omnium sacramentorum, secus est.  Melius enim ab haeretico illud recipere, quam sine illo decedere, dum tamen in forma ecclesiae conferatur, 24. q. 1, si quem forte; et supra, de summ. trin. et fid. cath., firmiter, in fi.

X 1.04.05 Cum inter vos

Interdictum

Quod dicatur generale interdictum habetur infra, de verb. sign., cum in partibus.

De consuetudine

Nota quod nec praescriptio nec consuetudo prodest in hoc casu, ut hic dicit, et est simile infra, de elect., cum causam; et infra, de consuet., cum venerabilis.  Nec contra obedientiam, ut 18. q. 2, abbatibus; et infra, de praescrip., cum non liceat.  Nec contra procurationem, quae ratione visitationis debetur, infra, de praescrip., cum ex officii.  Sicut nec valet transactio in hoc casu, et in huiusmodi spiritualibus, infra, de transact., praeterea quando.  Nec permutatio rei spiritualis potest fieri cum temporali, infra, de rerum perm., exhibita.  Arg. contra infra, de privileg., cum olim propter; et infra, de capell. monach., dilectus; et infra, de censib., sopitae; et infra, de praescrip., de quarta; et infra, de praescrip., auditis.  Non sunt contraria, ibi non praescribitur contra obedientiam, nisi tanto tempore fuissent sub dominio Papae vel alterius ecclesiae.  Et tunc non dicuntur praescribere, sed potius praescribi.  Et praeterea illa infra, de praescrip., de quarta; et illa infra, de praescrip., auditis, nihil dicunt de obedientia, sed in aliis articulis et casibus loquuntur.  Et sic patet quod ubicumque sit aliquid contra ecclesiasticam disciplinam sive nervum ecclesiae, non habet locum praescriptio.

X 1.04.06 Cum olim Londonensis

Statuere

Et sic onerosam dignitatem potest episcopus removere de ecclesia sua cum suis canonicis, dum tamen confirmatio Papae accedat, supra, de consti., cum accessissent.

Concessimus

Per hoc videtur quod nova dignitas in ecclesia constitui non potest sine licentia Papae, 22. dist., omnes; et C. de off. praef. praet. Afric., quas gratias § optamus.  Ergo ut omnes iudices secundum voluntatem et timorem Dei, et nostram electionem et ordinationem, etc.  Et hoc ideo, quia si una dignitas constituitur, oportet quod alia minuatur, arg. 99. dist., nullus; et 99. dist., nulli.  Sed hoc non est verum.  Arg. infra, de eccl. aedif., ad audientiam 2; et 12. q. 2, bonae rei; et ff. de oper. pub., opus.  Item datur privilegium dignitati, sed non est contra illud, infra, de eccl. aedif., ad audientiam 2; et supra, de rescript., quia nonnulli.  Sicut nec servitus datur praedio quod nondum est, ff. comm. praed., actiones.  Arg. contra ff. de servitu. rust. praed., Labeo; et ff. de servitu. urb. praed., si servitus § futuro.  Sed non procedunt ista, quia non datur privilegium dignitati quae nondum est, sed dat Papa auctoritatem constituendi dignitatem ecclesiae Londonensi.  Inno. iiii dixit in apparatu suo quod episcopus cum capitulo suo potest novam dignitatem constituere.  Contrarium credo.

Praeiudicium

Intelligas enorme, quia pro modico non dimitteret, arg. 12. q. 2, bonae rei; et infra, de dona., Apostolicae.  Sed melius ut sonat littera, quia illae concordantiae intelliguntur de rebus episcopalibus, et hic ipse episcopus modicum damnum potest pati, ut aliquid conferat dignitati alii non compelluntur dare de suo, nisi iusta causa interveniret constituendi illam dignitatem.

In sessionibus

Hoc ideo dicit, quia secundum dignitatem suam honorandus est aliquis in sede, infra, de maior. et obed., statuimus; 17. dist., episcopos; et in subscriptionibus, ff. de alb. scrib., decuriones; et ff. de alb. scrib., in albo; ut in sententiis ferendis, ff. de decur., spurii; et in aliis suffragiis, arg. 25. dist., perlectis.

In Anglicanis ecclesiis

Hoc est cum eadem consuetudo in aliis erat ecclesiis Anglicanis, illa servaretur, arg. infra, de elect., cum ecclesia.  Si vero diversae essent consuetudines, consuetudo metropolitanae ecclesiae servanda est, 12. dist., de his.  Vel quod verius est, quod melius servari posset sine praeiudicio aliorum, ut dicit in fine, arg. 12. dist., novit.

Illam

Sed videtur quod minorem ex quo ita indistincte dicit, arg. ff. de leg. 3, nummis; infra, de censib., ex parte.  Immo videtur de mediocri, ff. de aedil. edict., sciendum tamen § illud; et ff. de aedil. edict., si quid venditor, in fi.

Sine praeiudicio alieno

Arg. quod licet privilegii verba generaliter loquantur, non tamen sunt interpretanda in praeiudicium aliorum, infra, de translat., licet, in fi.; et infra, de offi. ord., licet; et infra, de auctor. et usu pal., ex tuarum.  Item arg. quod in dubio recurritur ad consuetudinem vicinarum ecclesiarum, infra, de cognat. spir., super eo; et infra, de censib., super eo, ubi de hoc dicitur expresse; ff. de instruc. vel instrum., cum de lanionis § asinam molendinariam, in fi., ff. de regul. iur., semper in stipulationibus; et 12. dist., novit.  Item arg. quod in obscuris semper interpretatio ita debet fieri ut nulli sit captiosa, ff. de regul. iur., quotiens; et infra, de consuet., cum dilectus; arg. 4. dist., erit autem.

X 1.04.07 Cum venerabilis frater

Migrasse

Sicut abbas subiectus episcopo non debet sine licentia episcopi renunciare, 18. q. 2, abbas pro humiliatione.  Nec etiam alii clerici, ut infra, de renunciat., admonet.  Sic abbas subiectus tantum Papae renunciare non potest sine ipsius licentia, etiam si sit insufficiens, infra, de renunciat., dilecti, decretali Gregorii ix.  Sed videtur quod esset utraque privandus, 7. q. 1, si quis episcopus; et infra, de translat., quanto.  Utrum toleratus fuerit vel repulsus ab utraque hic non dicit, sed forte propter illam consuetudinem fuit toleratus; simile infra, de elect., quod sicut § super eodem.

Consuetudinem

Quae forte fuit quod statim cum sint electi, sine aliqua confirmatione administrant, renunciant, et transeunt ad alias dignitates sine licentia Papae, quod esse non debet, infra, de elect., qualiter; et infra, de renunciat., dilecti.  Ex generali tamen dispensatione praelati, qui subsunt tantum domino Papae nullo medio statim postquam sunt in concordia electi, administrant qui sunt valde remoti, infra, de elect., nihil est.  Ratio quare hoc fiat redditur, scilicet, ne ecclesia interim patiatur tam in temporalibus quam in spiritualibus laesionem.

Consuetudo

Alias tamen consuetudo attenditur in electionibus, arg. 12. dist., nos consuetudinem; et infra, de cleri. coniug., cum olim; et infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia; et 24. q. 1, pudenda; et ff. de decur., non tantum.

X 1.04.08 Cum dilectus

Cum dilectus

Cum ageret Guil. iste super iure eligendi abbatem, habebat mandatum a capitulo et vacante ecclesia, sed quantum ad petendam confirmationem electionis suae, agebat ex persona sua iure suo sibi acquisito per electionem sic, infra, de in integ. restit., cum venissent, in notula, et sic videtur ubi de hoc.  Ber.

De iure

18. q. 2, abbatem cuilibet; et 18. q. 2, abbatem in monasterio; et 18. q. 2, quam sit; et 16. q. 7, congregatio; infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia.

Eligendi

Lex dicit quod monachi debent iurare eligere abbatem, quem sciunt fide rectum, vita castum, et qui monasterio valeat utiliter providere, in Auth. de sanct. episc. § iubemus igitur abbatem, coll. 9.  Quod hodie non servatur, sed secundum formam illius constitutionis, infra, de elect., quia propter, eligere debent, si secundum illam volunt eligere.

Constitutum

Licet episcopus possit subiicere unam ecclesiam alteri, ut infra, de excess. praelat., sicut, non tamen credo quod possit statuere quod una ecclesia eligat de alia clericis invitis, quia hoc esset contra ius commune, ut 17. q. 4, quicumque vult; et 18. q. 2, abbatem; et infra, de iure patron., nobis.  Quia pacto privatorum ius publicum non tollitur, infra, de for. compet., si diligenti; infra, de testamen., requisisti.  Nec aliquis ius publicum remittere potest aliquibus cautionibus, nec mutare antiquitus formam constitutam, ff. de admin. tut., quidam decedens.  Et ideo Papa postea interpretatur statutum, tamen ius istud praescribi potest, ut quis teneatur eligere de certo loco, ut hic patet, et infra, de verb. sign., abbate.  Et sic patet quod minus iustus titulus dat causam praescribendi, ut infra, de empt. et vend., pervenit; ff. pro empt., quod vulgo; ff. pro legat., pro legato potest; et ff. pro legat., pro legato usucapit.  Et vere videtur iniustus, quia episcopus non potest tollere ius unius ecclesiae et dare alteri, infra, de rebus ecc. non alien., non licet.  Sed ex tali titulo potuit bona fide monasterium Karofensi, et episcopus solummodo concessit monasterio Karofensi quod suum erat, scilicet, confirmationem electionis.  Et ita cessante praescriptione solam confirmationem habent, ut probatur per interpretationem Papae, ut infra patet.  Satis tamen credo quod in ipsa fundatione possit episcopus cum capitulo constituere de voluntate patroni quod illa ecclesia esset alteri subiecta, et quod clerici instituendi semper eligerent sibi praelatum de maiori ecclesia, et quod dicit supra, quod episcopus non potest facere quod una ecclesia eligat sibi praelatum de ecclesia alia.  Hoc intellige quando ecclesiae sunt tam institutae et donatae, et ab invicem distinctae et separatae, quia illud esset contra ius commune, infra, de excess. praelat., ad haec.

Electio

Hic sumitur electio aequivoce pro confirmatione et pro electione, ut infra patet, et hoc verum est si consuetudo non probetur.  Sed si probetur, proprie tenetur.

Interpres

ff. de legib., si de interpretatione; et infra, de sepult., certificari.  Et tacito consensu per desuetudinem lex abrogatur, ff. de legib., de quibus, in fi.

A suspensis

Suspensus enim non potest eligere nec eligi, ut hic, et infra, de elect., cum inter R; et infra, de aetat. et qualit., cum bonae; et infra, de cleri. excom., postulasti.  Nec postulari potest qui non servavit interdictum, infra, de postul. praelat., ad haec, in fi.; nec beneficia conferre, infra, de concess. praeben., quia diversitatem.  Sed nonne iudicare et praebendas dare est iurisdictionis?  Utique, infra, de elect., nosti.  Et excommunicare, infra, de elect., transmissam.  Numquid suspensus potest huiusmodi iurisdictionem exercere?  Dicunt quidam quod episcopus suspensus potest excommunicare et praebendas dare, et respondent illi decretali infra, de concess. praeben., quia diversitatem, quod ille episcopus erat ab officio suspensus et iurisdictione.  Sed dicunt quod canonicus suspensus eligere non potest, quia cum sit suspensus, nihil officii retinet; secus est in praelato.  Sed contra istos est 24. q. 1, audivimus.  Alii dicunt, et melius, quod episcopus suspensus non potest excommunicare nec interdicere nec dare praebendas, infra, de excess. praelat., tanta.  Arg. quamvis hoc potuerit post confirmationem, licet adhuc non sit consecratus.  Ratio illa videtur quia plus aufert ei suspensio quam contulerit consecratio, ut dici consuevit, plus tollit negatio quam ponit affirmatio.  Nam electus et confirmatus multa potest ex his quae pertinent ad officium episcopale, quae perdit per suspensionem, quia consecratio non multum addit, infra, de translat., inter corporalia.  Et est simile sicut maritus post matrimonium consummatum non potest intrare religionem, sed ante potest, infra, de conver. coniug., ex publico.  Sic episcopus non confirmatus potest aliqua quae tamen non potest consecratus.  Sic vides in alio simile, episcopus in archiepiscopum electus non potest ante receptionem pallii tamquam archiepiscopus clericos ordinare, sed tamen potest antequam sit electus in archiepiscopum, quia hoc non facit ut episcopus, sed ut archiepiscopus, infra, de elect., quod sicut § praeterea.  Praeterea beneficium concedere et etiam habere posse competit ratione ordinis, et est eius accessorium, 1. q. 3, si quis obiecerit; et cui interdicitur unum et reliquum, 81. dist., si quis sacerdotum; et 81. dist., eos qui.  Praeterea de hac suspensione fuit obiectum et probatum ex eo quod dicit, quia nobis constituit, etc., et licet obiectum a partibus non fuerit, iudex tamen qui debet electionem confirmare ex officio suo debet inquirere de huiusmodi, infra, de elect., nihil est.  Et haec quae dicuntur hic de his suspensis intelliguntur de suspensis ab homine et etiam a canone.  Si vero aliquis esset suspensus a canone, puta participando cum excommunicatis, ille talis bene potest eligere et alia facere quae sunt iurisdictionis, sed eligi scienter non potest; haec probantur infra, de cleri. excom., si celebrat.  Quia mitius agitur cum lege quam cum ministro legis, ff. de recepti., Celsus.  Satis potest dici suspensus posset excommunicare, quia potest absolvere excommunicatum, supra, de rescript., ab excommunicato; infra, de sent. excom., sacro; et infra, de sent. excom., duobus; et quia potest absolvere, potest ligare et econtra cum non sit privatus a communione fidelium, quare non posset privare alium.  Et hoc dico de eo qui non est suspensus a iurisdictione, ut suspensus a canone sola participatione.  Io. et Laur. hoc concedunt quod suspensus ab officio tantum potest excommunicare et praebendas dare.  Et intelligunt illam decretalem infra, de concess. praeben., quia diversitatem, cum erat suspensus ab officio et iurisdictione.  Ego autem non credo quod suspensus ab homine possit dare praebendas, ut hic dicitur, licet Laur. et Io. concedant quod possit excommunicare et praebendas dare.  Arg. contra posset induci praedictae decretali infra, de cleri. excom., si celebrat, quae tamen intelligitur de excommunicare minori.  Melior enim est opinio secunda, quia sicut excommunicatus alium excommunicare non potest, 24. q. 1, audivimus, ita eadem ratione nec suspensus ab homine alium potest suspendere, infra, de excess. praelat., tanta.  Ber.

Cassavimus

Id est, cassam nunciavimus, infra, ut lite non cont., accedens 1.

Iure communi

Similem interpretationem habes infra, de fide instrum., inter dilectos, vers. caeterum, ubi enim aliquid a iure communi discrepare videtur.  Reducendum est ad ius commune si potest fieri, ne pereat, quia promptum est leges legibus concordare, C. de inoffic. doti., cum omnia.  Et Augustinus concordat evangelistas, de poen. dist. 1, periculose.  Et etiam testes debent ad concordiam reduci, ne de periurio notentur, infra, de testib., cum tu.  Sic enim facienda est interpretatio, ut nulli sit onerosa, et secundum ius, supra, de rescript., causam quae; et infra, de privileg., ex ore; et supra, de consuet., cum olim.  Item secundum quod minus est captiosa, ff. de regul. iur., quotiens, in fi. tituli.  Et hoc ita verum est quod ad ius commune reducatur si verba illa patiuntur, ut hoc versu, electio eius penes fratres eiusdem loci et capitulum Karofensis, etc.  Nam a verbis privilegii non est recedendum ubi certa sunt, infra, de privileg., porro; et infra, de decim., ad audientiam.  Ubi enim verba non sunt ambigua, non est locus interpretationi, ff. de leg. 3, ille aut ille.  Sed ubi sunt dubia, necessaria est interpretatio.

Praeiudicet

Praescripta videlicet, quoniam alia non prodest, infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia.  Quae consuetudo iuri praeiudicet, et quae non, dicetur infra, de consuet., cum tanto.

X 1.04.09 Cum consuetudinis ususque

Cum consuetudinis

C. quae sit long. consuet., consuetudinis; et infra, de consuet., cum tanto, et ibi exponitur; et 11. dist., consuetudinis.

Consensu

Bene dicit consensu, quia sine ipsius consensu obtento hoc facere non possunt.  Sed videtur quod non teneantur habere consensum, dummodo consilium et tractatum cum eo habeant, arg. infra, de arbitr., cum olim.  Sed hoc non est verum, quia illud obtinet ex forma arbitrii, immo episcopus et canonici unum corpus et unum collegium sunt, ita quod ipse caput et ipsi canonici membra, infra, de his quae fi. a prael., novit.  Et est expressum quod si aliquibus mandetur, ut cum consilio aliquorum aliquid faciant, eorum consilium expectare tenentur, nec sufficit quod tantum requiratur, infra, de elect., cum in veteri.

Vel novas

Novitates enim sine causa inducendae non sunt, quia lex dicit quod in rebus novis constituendis evidens debet esse utilitas, ff. de constit. princ., in rebus.  Arg. supra, de consti., cognoscentes.  Et reprehenduntur qui novitates inducunt, 11. dist., quis nesciat.

X 1.04.10 Ex parte

Indigena

Id est, inde genitus.

Prodigalitatis vitio

Quod se esset virtutem saepe mentitur, 41. dist., saepe.  Prodigus est quod dat danda et non danda.  Avarus qui tenet tenenda et non tenenda.  Largus medium tenet inter utrumque.  Unde versus: prodigus est animi vitio retinenda profundens. // Qui retinet cupide et aes deposcit avarus // largus qui sumptum facit ex ratione libenter.  Sed non videtur quod huic sit subveniendum, quia culpa sua et vitio incidit in egestatem, ff. quod metus cau., si mulier; 86. dist., non satis.  Et dignum est ut male meriti egestatem laborent, ff. deposi., bona fides.  Taliter enim non fuerat subveniendum huic ratione praemissa, et cum alterius laesione, sed eleemosynam dare possumus, ne pereat, 86. dist., pasce fame morientem, etc.

Incuria

Id est, negligentia.  Et ideo ei non est subveniendum, quia vigilantibus et non negligentibus iura subveniunt, infra, de rerum perm., cum universorum; et infra, de dona., inter dilectos; ff. ad Velleia., et primo § verba.  Quia stultis non consuevit subveniri, sed errantibus, ff. de iuris et fact. ignor., regula § si quis ius; et C. si min. se maior. dix., si is.  Et utilius esurienti panis tollitur, quam si securus de cibo iustitiam negligat, 5. q. 5, non omnis; et 23. q. 4, nimium sunt.  Et ideo talis consuetudo merito reprobatur.

Alienat

Quod de iure fieri non debet, ff. de fund. dot., fundus; et ff. de fund. dot., lex Iulia.  Nec etiam propter delictum mariti bona mulieris sunt distrahenda, C. ne uxo. pro marit., frustra; C. ne uxo. pro marit., ob maritorum; et C. ne uxo. pro marit., cum te possessiones; C. ad leg. Iul. de vi pub. vel priv., ob debitum; et infra, de pignor., ex litteris.  In casu tamen quandoque distrahuntur bona mulieris pro viro, ut in causa primipilarii bona mulieris pro marito obnoxia sunt fisco, si omnia bona mariti exhausta sunt, C. in quib. caus. pign., satis.  Nec valet alienatio fundi dotalis, etiam si mulier consentiat, C. ad Velleia., authen. sive a me; et in Auth. ut immob. ante nupt. don. § si proprie, coll. 5.  Sed si iuraverit non contravenire, tenet venditio, infra, de iureiur., cum contingat; si sine vi et dolo praestitum sit iuramentum sponte.  Constante etiam matrimonio in tali casu, cum incipit vergere ad inopiam mulier potest repetere dotem, C. de iure dot., in rebus; et C. de iure dot., ubi.

Bonis

Et etiam dotem suam propter adulterium perdere debet, C. de iure dot., si dotem; et C. de adulter., libertatem; et infra, de do. inter virum et uxorem, plerumque, ubi de hoc.

Observandas

Iuri contrarias, ut dictum est.  Per primam consuetudinem invitabantur viri ad dissipandum bona sua, per alteram mulieres proniores erant ad committendum adulterium, arg. ff. de pac. dotal., convenire.  Talis compensatio non est admittenda.

X 1.04.11 Cum tanto sint

Diutius

Infra, de simon., cum in ecclesiae; et infra, de eo qui dux. in matr. quam pol. per adult., cum haberet.

Naturali iuri

Quod immobile perserverat, 5. dist. § sed cum ius naturale; 25. q. 1, sunt quidam.  Et hoc verum est quantum ad praecepta vel prohibitiones quae moralia sunt, et non mutantur, ut non occides, non furtum facies, honora patrem, etc., 6. dist., non est § his itaque.  Et naturalia quidem iura immutabilia sunt civilia vero mutabilia, Inst. de iure natural. § sed naturalia; infra, de cons. et affin., non debet.  Et ideo nulla consuetudo praevalet contra ius naturale, etiam si omnes homines de mundo contra facerent, 32. q. 7, flagitia; cuius ignorantia neminem excusat, 1. q. 4, turbatur § notandum; et ibi nihil interest in vitio decipere vel decipi, 16. q. 1, si cupis; et de ignorantia dicitur quod qui ignorat, ignorabiliter, 37. dist., ideo § ut itaque.  De ignorantia iuris naturalis et civilis tractatur in summa, 1. q. 4 § notandum; et ibi recurrendum est.

Vilis auctoritas

Sed quaeritur de qua consuetudine hic intellexit Gregorius.  Si dicis de bona consuetudine illam nulla ratio sive ius vincit, immo aequiparatur ei, 11. dist., in his.  Si de mala, de illa non potest dici quod non sit vilis.  Super hoc dicunt quidam quod principium istius § debet intelligi de bona consuetudine, et finis de mala, et ita diversimode intelligunt.  Sed haec non fuit intentio legis unde § iste sumitur, C. quae sit long. consuet., consuetudinis; et ideo inepte dicunt.  Alii pro maiori parte exponunt litteram istam, non tamen est adeo valitura, ut iuri positivo debeat praeiudicium generale, supplent generaliter non praeiudicat iuri, sed in eo loco praeiudicat iuri ubi consuetudo servatur.  Et iste intellectus planus et facilis est.  Sed de hoc nulla dubitatio est quod consuetudo unius loci iuri positivo generaliter praeiudicet omnibus locis.  Et ideo sic debet intelligi lex illa quam habes 11. dist., consuetudinis.  Quamvis particularis consuetudo non est vilis, non tamen praeiudicat iuri positivo, nisi fuerit rationabilis et legitime sit praescripta.  Et haec expositio reprobet duas primas opiniones, quas facit hic Gregorius in fine, et sic intellige 11. dist., consuetudinis.

Rationabilis

Et quam consuetudinem dices rationabilem?  Illam dico rationabilem, quam non improbant iura, infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia; et supra, de consuet., cum dilectus; et infra, de verb. sign., abbate.  Ut si quandoque admittantur aliqui ad electionem ad quos non pertinet de iure communi, et de alio collegio, ista consuetudo non improbatur a iure, ut dicunt iura praedicta, et illa est rationabilis, quod tantum capitulum eligat canonicos sibi, et alios inferiores praelatos irrequisito episcopo, infra, de elect., cum ecclesia.  Vel episcopus solus hoc faciat, infra, de his quae fi. a prael., ea noscitur; licet de iure unum corpus sint, infra, de his quae fi. a prael., novit.  Et de iure communi deberet fieri ab omnibus communiter ab episcopo et canonicis, ut quandoque fit infra, de concess. praeben., postulastis.  Et illam dicerem rationabilem quod absentes non vocentur ad electionem, ut in multis locis contingit, ut in Tuscia et in multis ecclesiis.  Et huiusmodi consuetudines legitime praescribuntur, ut patet per praedicta exempla.  Illam dico generaliter rationabiliter quae non obviat canonicis institutis.  Irrationabilis est quae improbatur a iure, qualis est illa infra, de instit., ex frequentibus; supra, de consuet., consuetudines; et supra, de consuet., cum inter; et infra, de re iudic., cum causa.  Et generaliter ubi aliquid sit contra nervum ecclesiasticae disciplinae sive libertatem, infra, de elect., cum terra; et infra, de elect., sacrosancta; et infra, de elect., Massana.

Legitime sit praescripta

Spatio quadraginta annorum, infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia; et infra, de praescrip., auditis.  De hoc potestis habere multa iura, ea enim solum locum habent in rebus ecclesiasticis, 16. q. 3, placuit ut § quas actiones.  Ad hoc ergo ut consuetudo iuri communi praeiudicet, requiritur primo quod rationabilis sit, et quod sit praescripta, ut hic, et infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia; item quod ex certa scientia et non per errorem sit inducta, ff. de legib., quibus, in fi.  Et quod sit tale ius quod possit praescribi.  Nam quaedam sunt quae non possunt praescribi, saltem a laicis, infra, de praescrip., causam quae; et infra, de praescrip., cum ex officii; et infra, de praescrip., cum non liceat; et quod non sit contra ius naturalem, 32. q. 7, flagitia; vel saltem quod sit observata in contradictorio iudicio, ff. de legib., cum de consuetudine; et infra, de verb. sign., abbate.  Item requiritur quod sis usus illa consuetudine sive vicibus illis quibus usus es eo animo ut intendas, sive credas te ius habere, et ut in posterum id facias, ff. de itin. act. priv., praetor ait § Iulianus recte ait; et ff. de itin. act. priv., si per fundum; alias non prodest, ut ibi dicitur.  Et sic solae vices non inducunt consuetudinem, quia non exemplis sed legibus iudicandum est, C. de sent. et interloc. om. iud., nemo.  Sed secundum consuetudinem talem bene iudicaretur, ut dictum est, ff. de legib., nam imperator.  Item requiritur quod maior pars populi usa sit ea consuetudine ad hoc, ut secundum illam iudicetur.  Quia sicut minor pars populi non posset inducere legem, ita nec consuetudinem.  Item et illa consuetudo praeiudicat iuri, cuius non extat memoria hominum, 3. q. 6, haec quippe; et infra, de verb. sign., super quibusdam § 1; et ff. de aqua quot. et aest., hoc iure § ductus aquae; et ff. de aqua pluv. arc., in summa § idem Labeo; et ff. de probation., si arbiter.  Et sic videtur quod difficile sit probare consuetudinem et praescriptionem.  Sed quam differentiam facis inter consuetudinem et praescriptionem?  Illa potest assignari, ut quidam dicunt, quod ubi consuetudo praetenditur, admitti posset probatio in contrarium, ut probetur indebitum fuisse quod consuevit percipi.  Arg. a contrario C. de agric. et cens., litibus, lib. 11.  Sed ubi praescriptio est, non admittitur probatio in contrarium ad probandum indebitum fuisse.  Arg. a contrario infra, de praescrip., si diligenti, ubi dicitur quod bona fides et iustus titulus requiruntur, et ibi dicitur quando exigitur titulus et quando non, C. de pigner. act., nec creditores.  Item qui petit aliquid sibi deberi vel fieri ex consuetudine, debet allegare causam petendi.  Et tunc sufficit probare solum tempus, licet non probet causam.  Et tunc non admittitur probatio in contrarium, et secundum hoc non videtur differentia inter consuetudinem et praescriptionem, quia in prasecriptione quandoque probatur titulus.  Ita dicunt quidam quare solum tempus non est causa inducendae obligationis sicut nec tollendae, ff. de act. et oblig., obligationum § placet.  Et haec opinio magis placet secundum Io.  Alii dicunt quod sola consuetudo sufficit etiam sine causa.  Arg. infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia, ubi de hoc.  Ubi vero aliquis est in possessione percipiendi aliquid, et ei quaestio movetur, tuendus est in possessione quousque probetur contrarium, scilicet, indebitum, quia possidet ratione consuetudinis, 16. q. 4, volumus.  Nisi vi, precario, seu clam possideat, tunc qui dedit sua auctoritate potest revocare, ut 10. q. 3, quia cognovimus; infra, de instit., cum venissent.  Item in alio potest esse differentia inter consuetudinem et praescriptionem, quia consuetudo quandoque debet esse obtenta contradictorio iudicio populi, praescriptio vero non.  Item quia in consuetudine requiritur quod maior pars populi utatur illa, ut dictum est, in praescriptionibus non requiritur.  Sic ergo intellige quod consuetudinis non est vilis auctoritas, tamen non vincit ius positivum.  Illa particularis consuetudo in eo loco ubi est consuetudo, nisi fuerit rationabilis et legitime, tunc bene vincit ius, et ei praeiudicat concurrentibus praedictis in ea praescriptione.  Sed secundum hanc decretalem satis sufficere videtur, si consuetudo solummodo sit rationabilis et praescripta.  Ber.

X 1.05 DE POSTULATIONE PRAELATORUM

X 1.05.01 Ad haec

Appellatum

Quae appellatio non tenet nisi causa iusta fuerit allegata, infra, de elect., cum nobis, in princ.; et infra, de appell., ut debitus.

Non negavit

Per hoc videtur quod confessio procuratoris domino praeiudicet, infra, de capell. monach., dilectus; et de re iudic., suborta; sicut et confessio advocati, infra, de censib., cum olim; et infra, de appell., cum causam.  Contra ff. de interrog. act., si sine § si defensor; alias est lex ille § si defensor; et ff. de confes., certum § penulti.  Quando confessio procuratoris sive factum praeiudicet ipsi domino dicitur infra, de caus. poss. et propr., cum olim; et infra, ut lite non cont., ad hoc, ubi ponitur haec materia.

Allegans

Haec allegatio bona videtur, quia quilibet praesumitur ignorans nisi probetur sciens, ff. de probation., verius.  Et decretum non ligat ignorantes, ff. de decr. ab ord. fac., municipii; et 82. dist., proposuisti, circa fi.; et arg. supra, de consti., cognoscentes.  Immo non sufficit denunciare procuratori, ff. de pet. hered., item veniunt § petitam.  Sed non est ita, quia cum publice sententia illa fuerit promulgata, eam ignorare non potest neque debet, et praesumitur eam scire, 12. q. 2, qui et humanis; et 16. dist., quod dictis; arg. ff. de institut. act., sed et si § proscribere; et arg. infra, de praesump., quanto.  Ubi enim allegatur ignorantia circa ea quae plerique sciunt et quae publice fiunt, non creditur ei nisi hoc probetur, infra, de elect., innotuit, vers. nec probare cogimus, etc.; et infra, qui matrim. acc. poss., cum in tua; et infra, de sent. excom., si vero aliquis; 34. q. 2, in lectum.  Sed ubi circa ignota allegatur ignorantia, non cogitur probare ignorantiam, ff. de admin. tut., hoc autem.

Publice promulgaverit

Sufficit edicta proponi in publico, etsi ad citatum non perveniat, arg. infra, de dolo et contu., causam quae; arg. ff. de damn. infect., dies § toties; et C. de annal. except., ut perfectius; et C. de iud., properandum § et si quidem.  Nec obstat ff. quae sent. sine appel., illud § item cum ex edicto.  Quia ibi edictum non fuit solemniter propositum, et ideo non excusatur nisi probaretur contrarium, ut dixi in glossa haec allegatio.  Immo videtur sufficere quod per solam famam ad ipsum pervenerit, infra, de sent. excom., cum desideres § secundae quaestioni.  Et si dubitaretur quia solummodo per famam intellexit, in tali dubio debuit potius servare sententiam interdicti, quam ecclesiastica sacramenta postea pertractere, infra, de cleri. excom., illud.

Solemniter editur

Ut expresse legitur in Auth. ut fact. novae const., circa princ., coll. 5, ubi dicit quod post duos menses nullus habet excusationem si vellet ignorantiam allegare, nisi ut dicitur in illa glossa haec allegatio.

Canonica

16. dist., quod dictis.

Terram propriam

Bona fuit interpretatio cardinalis, quia cum dicimus servum suum vel ipsius, domino damus actionem, et cum dicimus in alterius locum, de domino intelligendum est, ff. de rel. et sump. fun., locum § in locum.  Hic tamen large sit interpretatio ad omnes terras quae tunc regi adhaerebant praestando auxilium, et est simile ff. de ver. sig., liberorum; sicut excommunicatio extenditur ad illos qui praestant auxilium excommunicato, infra, de sent. excom., nuper; et infra, de sent. excom., si concubinae.; vel quia terra illa erat de iurisdictione ipsius, licet proprietas regis non esset.  Et ideo regnum totum propter contumaciam suam fuit suppositum interdictor, infra, de offi. deleg., sane quia; et infra, de spons., non est; et infra, de iudic., novit.

Interpretatus

Nota quod legatus interpretatur mandatum dominum Papae.  Arg. contra, infra, de sent. excom., inter alia; et 11. q. 1, sicut § ex his omnibus; et C. de legi. et const., si imperialis; et infra, de iudic., cum venissent, de hoc ibi solvitur.  Unde nota quod quaedam interpretatio est generalis et necessaria et redigenda in scriptis, ut principis, ut dicunt iura hunc signata in contrarium.  Alia est generalis et necessaria, sed non est in scriptis redigenda, ut consuetudines, ff. de legib., si de interpretatione; supra, de consuet., cum dilectus, et hic similiter.  Alia non est generalis, sed necessaria, et in scriptis redigenda, ut iudicis, ff. de legib., non possunt; arg. ff. de legib., nam ut ait.  Quod possit iudex interpretari sententiam suam est arg. ff. de iud., Paulus, ubi potest supplere quae desunt sententiae, sic et interpretari sicut praetor potest, ff. de praet. stipul., in praetoriis.  Et alia est quae nec generalis, nec necessaria, nec redigenda in scriptis, ut magistrorum, C. de prof. urb. Const., grammaticos, lib. 12.  Interpretatio principis ius facit quo ad omnes, supra, de consti., quoniam.

Metropolitanam

12. dist., de his.

Inobedientiam

23. q. 6, schismatici.

Ulcisi

Immo potius deberet parcere cui sanctitas ignoscendi gloriam dereliquit, C. de episc. et cler., si quis in hoc.  Unde actum fuit de Caesare versus: Qui vincis semper ut victis parcere possis. // Parcere prostratis scit nobilis ira leonis.

Obedientia

2. q. 5, quanto.

Contemptus

Nam facilitas veniae incentivum tribuit delinquendi, 23. q. 4, est iniusta; et infra, de vit. et honest. cler., ut clericorum.

Canonicas sanctiones

28. dist., quia sunt culpae.  Et quia maleficia impunita remanere non debent, infra, de sent. excom., ut famae; et ff. ad leg. Aquil., ita vulneratus; et ff. de solut., Stichum § tametsi.

Personam

Et hoc ideo quia vitium fuit materiae et non artificis, ff. ad leg. Aquil., si servus § si calicem.  Et ita habes hic quod qui non servat interdictum ineligibilis est, nec potest postulari.  Et posset dici quod est irregularis et suspensus, ideo nec eligere debet, nec excommunicare, nec beneficium conferre potest, quia claves ecclesiae contemnit, infra, de excess. praelat., tanta, ubi est hoc expressum.

Postulastis

Postulo te primo si consentire licebit.  Consentire nego nisi te bene postulo primo.  Forsitan indignus et turpi crimine laesus.  Sic aliter possem primo post iure carere.  Si minus est dignus, tunc me poscente tuetur.

Privare

Ergo fuit constitutum in concilio Lateranensi, infra, de elect., cum in cunctis, ut qui scienter indignum elegerint, eligendi ea vice potestate noverint se privatos.  Et ad postulationem extenditur, ut hic, et infra, de elect., bonae 1, in fi.  Et hoc ideo est quia per postulationem pervenitur ad electionem, arg. supra, de consti., nam concupiscentiam; et ff. de sponsal., oratio.  Secus tamen est cum postulatur illegitimus ut dispensetur cum eo vel legitimetur, 56. dist., Cenomanensem; et infra, de elect., innotuit.

Possemus

Id est, privati essetis.

Concedimus

Per officium iudicis et de gratia, non de rigore.  Contumaci enim et delinquenti potest iudex remittere poenam de gratia, ut infra, de offi. deleg., consuluit, ubi dicit, nisi per gratiam ei benignitas iudicantis subveniret, et infra, de offi. legat., nisi specialis.  Bene dicit, concedimus, quia quod non poterat de iure communi, concedit eis per privilegium, ut patet in capitulo sequenti.

X 1.05.02 Gratum gerimus

Cassata

Supra, de postul. praelat., ad haec.

Cassatam

Id est, non admissam.

Niterentur

Postulando eundem Altissiodoro, et male, quia ex quo alicuius electio vel postulatio cassatur vitio personae, non est assumendus ad eandem, infra, de elect., super eo.

Pauciores

Hic patet quod si maior pars delinquit in electione eligendo vel postulando indignum, electio devolvitur ad alios, licet numero pauciores, infra, de elect., bonae 1; et infra, de elect., cum in cunctis; et infra, de elect., cum Wintoniensis.  Sed quid si omnes delinquunt praeter unum, numquid ille unus poterit eligere?  Videtur quod sic, quia universitas remanet in uno, sive ius universitatis, ff. quod cui. univ. nom., sicut municipum, in fi.; et 65. dist., si forte.  Et dicit lex hominibus coactis, sic accipere debemus ut sive unus solus vim fecerit, sive etiam hominibus coactis.  Quantum enim ad verba non refert an solus vim faciat, an hominibus coadunatis, quia adhuc non deficiunt verba, ff. vi bon. rapt., ait praetor § homines.  Sic sive unus solus sit sive plures, ille potest eligere.  Io. dicit quod unus solus non potest eligere, et in eo solo non potest ius illud retineri.  Arg. inducit ad hoc, infra, de elect., nullus; et 10. q. 3, unio; et ff. de ver. sig., Neratius.  Quia cum duo sive tres faciant collegium, qui debent sibi eligere praelatum, non potest hoc esse in uno cum iam desinat esse collegium, sicut grex desinit esse si unum tantum animal remansit de grege, ff. de leg. 1, si grege; et ad hoc inducit etiam 65. dist., si forte.  Quin si unus solus episcopus remaneret in provincia, debet ipse alios convocare ad consecrandum electum, ut infra, de elect., bonae 2.  Tu dicas quod unus solus potest eligere, et ius eligendi remanet in uno solo per iura primo inducta.  Et iura inducit Io. non contradicunt.  Primo illud, 65. dist., si forte, non contradicit, quia ipse solus non potest aliquem consecrare, immo ad minus debent esse tres, et est de substantia consecrationis, ita quod alias non esset consecratus, 66. dist., porro, ubi forma consecrationis traditur, sed ad illa sola, quae solus facere potest, non vocabit alios.  Et illa decretalis infra, de elect., bonae 2, non contradicit, quia cum prima electio non esset nulla ipso iure, immo ille H., qui solus eligit, secundo eam poterat confirmare, ut infra, de elect., quod sicut.  Non debuit procedere ad secundam nisi prima cassata, quod si fecisset, debebat postea solus eligere, ut videtur propter culpam illorum.  Sed in casu illo dicit Io. quod non devolvitur potestas eligendi ad contemptum.  Sed tunc quando eligunt indignum, satis potest dici quod propter talem contemptum non devolvitur ius eligendi ad contemptum, quia non tantum peccant illi qui contemnunt quantum illi qui eligunt indignum, et sufficit quod cassetur electio, quia non est nulla, in quo casu tantum privati sunt, infra, de elect., cum in cunctis.  Sed debent tunc privari per sententiam, sicut quando peccatur in forma infra, de elect., quia propter; et infra, de elect., bonae 2.  Alia iura quae dicunt quod desinit esse collegium omnibus mortuis praeter unum, nihilominus ius collegii sive universitatis remanet in illo per legem ff. quod cui. univ. nom., sicut municipum § ulti.  Et hoc dicunt Laur., Vincen., et Tanc.

Providisti

De nostro speciali mandato, alias non posset illum transferre, infra, de offi. legat., nisi specialis; et infra, de offi. legat., quod translationem.  Et ideo bene dicit, providisti.  Non enim debuit dicere, confirmamus, quia nihil est quod confirmaret, cum per postulationem nullum ius acquiritur, infra, de postul. praelat., postulationem.  Sed debet dicere superior, postulationem admittimus, vel postulationem vestram non duximus admittendam, infra, de postul. praelat., bonae 1; et supra, de postul. praelat., ad haec.

X 1.05.03 Bonae memoriae G.

Bonae memoriae

Consuetudo est in ecclesia Ravennate quod mortuo archiepiscopo significant hoc Papae, sed de ipsis mandato eligunt.  Aliter sine mandato eius eligere non est moris.

Curavimus allegare

Sic ergo patet quod iudex potest supplere quae advocatus omisit sicut Papa hic supplet, et C. ut quae des. advoc., non dubitandum.  Et de iure debet supplere et non de facto, nisi tale sit factum, quod iam sit ei notum ut iudici, prout dicit dominus Azo.  Alii etiam dicunt, sicut Placen., quod etiam de facto, et inducunt ad hoc ff. de pet. hered., filius.  Sed primum verius est quod de tali facto supplere tantum debet, quod est ei notum tamquam iudici, arg. C. de appellat., ampliorem, in fi., 1. resp.; et est arg. Inst. de action. § si minus; ff. de aedil. edict., bovem § aliquando.  Et debet supplere ut iudex sedendo et non stando, ne advocati officium sumat, C. de postulan., quisquis; inducendo legem vel decretum vel decretalem.  Invenio quod quandoque iudex supplet altera parte absente, C. de temp. appel., tempora § ulti.; et C. de appellat., ampliorem, in princ.  Sed utraque parte praesente supplere non debet, nisi in casu propter publicam utilitatem repellendo militem a procuratione. etiam tacente altera parte, ff. de procur., filiusfamilias § veterani; et C. de procur., militem.  Et lex quam inducit Placen., ff. de pet. hered., filius, non obstat, quia potius consulitur illi iudicis officio quam iure ordinario.  Et est simile ei quod dixi de milite.  Nam iudex ex officio suo, si scit aliquem excommunicatum publice, ipsum debet repellere ab agendo, etiam si ab adversario non excipiatur, infra, de except., exceptionem.  Et sic officio iudicis consulitur adversario, sicut in ff. de pet. hered., filius.  Et hic Papa supplet ex officio suo, et infra, de elect., cum nobis, ubi de hoc dicitur, quare in hoc casu officium iudicis locum habet.

Generali

Arg. quod Papa et cardinales curam et sollicitudinem gerant pro statu ecclesiae generalis, et imperator ut subiecti quiete vivant noctes ducit insomnes, in Auth. ut iudic. sine quoq. suffr., in princ., coll. 2; et idem dicit, voluntarios labores appetimus ut quietam aliis praeparemus, in Auth. ut divin. iuss. subscr. hab. glor. quaest., in princ., coll. 3; infra, de restit. spol., extravag. frequens; et infra, de except., venerabilem.

Communem

Et ita publica utilitas praefertur privatae, 7. q. 1, scias; et ff. pro soc., actione § Labeo; et C. de caduc. toll., et nomen § penulti.; et in Auth. de restitut. et ea quae par. § ea enim quae communiter, coll. 4.  Et hoc verum est cum in communi utilitate privata includitur, sicut sit in praelatura.  Alias quilibet debet propriam utilitatem praeferre communi, arg. 19. q. 2, duae sunt; et 19. q. 2, inquit; et 33. q. 5, si non licet; arg. C. de servit., praeses; et ff. de recepti., licet.

In tanta divisione

Ad hoc enim ut postulatio praeiudicet electioni, requiritur ut numerus postulantium sit duplo maior numero eligentium, infra, de elect., scriptum.  De hoc tamen dicas secundum quod nota infra, de elect., scriptum, in glossa quae incipit, hic dicit Papa.  Videtur tamen quod minima pars eligentium deberet praeferri multis postulantibus, quia postulantes soli gratiae innituntur, ut hic.  Sed eligentes iure communi iuvantur, similiter et electus, sed hoc non est verum.  Nam patronus laicus in praestando soli gratiae innititur, 16. q. 2, si quis episcoporum; et tamen iniuria fit praestando si non admittatur, 16. q. 7, decernimus; et infra, de iure patron., pastoralis.  Gratia ergo fit postulato si admittatur, iniuria si repellatur, ff. de aqua quot. et aest., ait praetor § penulti.; unde non solum postulato, sed postulantibus fit iniuria si postulatus est idoneus, et repellitur, ff. qui satisda. cog., si vero, in fi.  Alia ratio potest melior assignari quam huiusmodi videatur, licet eligentes nitantur iuri, et postulantes gratiam non debent praeferre electores ex quo sunt minima pars capituli, quia numquam tenet electio nisi fiat a maiori parte capituli, infra, de elect., ecclesia vestra 1; et infra, de elect., Cumana.  Ita tamen quod maior pars non peccet, ut ex hoc ipso iure privetur, quia tunc valet electio minoris partis capituli, supra, de postul. praelat., gratum.

Gratia

Hoc ideo dixit, quia per huiusmodi postulationem sive gratiam, ius non acquiritur postulato, infra, de postul. praelat., postulationem.  Et ideo quia gratia est, non compellitur praelatus concedere postulatum, 63. dist., litteras; in Auth. de sanct. episc. § nullus, coll. 9.  Si tamen iusta causa exigit, debet compelli per superiorem, ut illum concedat, infra, de iure patron., nullus.  Item indirecte quodammodo compellitur illum concedere, si est idoneus, quia tenetur ei providere in consimili beneficio, infra, de iure patron., pastoralis.  Item idem superior istum potest concedere vel repellere, quia non tenetur ei facere gratiam, nisi velit, quia nemo invitus de suo cogitur facere beneficium, 10. q. 2, praecariae.  Non igitur quicquid iudicis potestati permittitur iuris necessitati subiicitur, ff. de iud., non quicquid; arg. infra, de offi. deleg., consuluit.  Sic ergo patet quod in huiusmodi postulationibus implorandum est officium iudicis, et non iuris actione agendum est, ut supra, de postul. praelat., ad haec, vers. fi.; et infra, de in integ. restit., per totum; et Inst. de off. iudic., per totum.  Iudicis enim officium proponitur pro actione, cum deficit actio, infra, de offi. iud., iudicis.  Sed non proprie imploratur iudicis officium in casu isto, sed potius gratiam debent implorare a superiore.  Ber.

Qui vocem

Hoc ideo dicit, quia forte erant aliqui eligendi potestate privati, infra, de elect., cum Wintoniensis; vel quia omnes sunt vocandi qui ius habent eligendi, infra, de elect., quod sicut.

Nominationem

Nominatio canonica potest dici quando omnes concordant in aliquo ineligibili assumendo, et vadunt ad eum a quo petendus est consensus, et requirunt eius consensum, ut cum ipso dispenset.  Et haec potest dici nominatio canonica, quae non potest dici postulatio proprie, quia postulatio solemniter debet fieri, quia talis nominatio satis similis est postulationi, immo quasi idem est, unde dicit postulationem seu nominationem.

X 1.05.04 Bonae memoriae G.

Consulissetis

Ipsum postulando.

Eis contemptis

Et ideo cassanda erat electio, si verum dicebant, infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia; et 63. dist., obeuntibus; et infra, de elect., quod sicut; et infra, de elect., venerabilem; et infra, de elect., bonae 2.

De gratia

Si hoc esset quod de gratia vocati essent, nec ius, nec aliquod commodum sibi acquisiti fuisset, infra, de verb. sign., abbate; et 10. q. 3, quia cognovimus; et C. de servit., si quas; et ff. de aqua quot. et aest., ait praetor, 1. resp.  Unde ipse qui dedit potest revocare, et illos ulterius non admittere, ut 10. q. 3, quia cognovimus; et C. de agric. et cens., litibus, lib. 11; ff. de aqua quot. et aest., ait praetor § Aristo; et ff. de aqua quot. et aest., ait praetor § Trebatius.  Nec tali datur restitutio, quia non dicitur spoliatus, cum non possederit, sicut ille qui sub conditione possidet, infra, de restit. spol., olim causam.  Consulo tamen alicui facienti gratiam ut hoc protestetur, nec praesumat sibi ius creare in posterum, ut 7. q. 1, pontifices; et infra, de iure patron., ex litteris; et infra, de iure patron., consultationibus; arg. infra, de elect., Cumana.  Praeterea qui non est de collegio, et dicit se debere interesse electioni, debet exprimere quo iure debeat interesse, infra, de elect., constitutis.  Unde isti satis videbantur excludendi.

Certiores

De modo postulandi et de persona postulata an sit idonea, dicitur infra, de elect., nihil est, ubi dicitur quod de idoneitate personae sit quaerendum.

Diffidere

Arg. quod si praelatus diffidat de iure suo, debet dimittere rem quam tenet, infra, de simon., per tuas 1, in fi.; 54. dist., generalis, in fi.; quia bonam fidem agnoscere debet, ff. mand. vel cont., Quintus Mucius, 1. resp.  Sed hoc verum est si de iure proprio diffidat, quod tantum suam tangit personam, sed si diffidat de iure ecclesiae constituat alium defensorem nomine ecclesiae.  Arg. ff. de negot. gest., at qui natura § cum me absente.  Et nota quod diffidentia iuris permittit variare ubi non est ius alteri acquisitum, ut hic, et infra, de postul. praelat., bonae 2; et infra, de elect., quod sicut; nisi praesentatio iam facta esset superiori, ut infra eodem capitulo; et infra, de elect., quod sicut.  Sed hic poterat variare de licentia Papae; alias non, cum postulatio iam esset praesentata, ut infra sequitur, vel nisi iam publicatio scrutinii fuerit facta, infra, de elect., publicato.  Si vero ius est alteri acquisitum, licet diffidant, variare non possunt in eius praeiudicium, infra, de elect., cum inter canonicos, in fi.  Quia nemo potest mutare consilium suum in alterius praeiudicium, ff. de regul. iur., nemo.

Temere

Ideo dicit, temere, quia alii appellaverant et perseveraverant in proposito suo, nec poterant variare etiam si alii non appellassent, cum iam postulationem suam communiter factam praesentaverant domino Papae approbandam vel improbandam.  Et ideo temere faciebant; alias possent variare, ut videtur, cum per huiusmodi postulationem nullum ius sit alicui acquisitum, infra, de postul. praelat., bonae 2, nisi iam publicato scrutinio vellent etiam mutare suam postulationem, quia nec tunc variare possunt, infra, de elect., publicato; ut dixi in prima notula; nec est contra 63. dist., quanto, quoniam ibi elegerant indignum, vel ibi non erant duae partes capituli ad faciendum electione.

Contra formam mandati

Et ideo non valuit, supra, de rescript., cum dilecta; ff. mand. vel cont., diligenter; et infra, de elect., cum in veteri.

Consuetudine

Idem esset ac si essent in quasi possessione eligendi, infra, de iure patron., consultationibus; et infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia; et infra, ut lite penden., a memoria; infra, ut lite penden., laudabilem; infra, ut lite penden., ecclesia 1; et infra, ut lite penden., ecclesia 2.  Vel ideo dicit hoc, quia ex quo non sunt de capitulo, debet apparere an habeant ius eligendi, et dicere quo iure sunt admittendi, infra, de elect., constitutis.

Alioquin

Id est, si non providerent intra terminum praefixum.

Viduatae

Si canonici negligunt sibi eligere episcopum infra tres menses seu monachi abbatem, transfertur potestas eligendi ad proximum superiorem, infra, de elect., ne pro defectu; in aliis inferioribus praelaturis, sive beneficiis infra sex menses, infra, de concess. praeben., nulla.

Antequam

Si nondum receperant secundas litteras, non debuit cassari quod legitime factum erat, infra, de restit. spol., audita; et ff. mand. vel cont., si mandassem; et supra, de rescript., ex parte decani.  Quare ergo dicit in fine, et si neutra esset postulatio admittenda?  Solutio: forte hoc ideo dicit quia utraque postulatio in discordia facta fuit, et postulationes factae in discordia non consueverunt admitti, supra, de postul. praelat., bonae 1.  Ista ratio non valet, quia prima facta dicitur in concordia, licet diversis temporibus consentirent, ut dicit in fine, et illa littera sic debet exponi.  Et si neutra earum approbanda esset postulatio, id est, quamvis neutram approbare teneremur, quia cum gratia innitantur postulationes potius quam iure, non tenebatur facere gratiam nisi vellet, ut supra, de postul. praelat., bonae 1.  Vel dato quod neutra esset facta in concordia, neutra esset approbanda.

Intelligentes

Et male, quia illi non negligebant ius suum, sed insistebant suae postulationi, ut illam facerent concordem iuxta primum mandatum Papae.

Propriis

Quare variare non poterant, infra, de elect., publicato.

Illuderent

Quod esse non debet, infra, de offi. legat., licet; cum hoc ludibrium esset, ut C. de bon. quae liber., cum non solum § ubi; et 61. dist., nullus; et est simile 6. q. 3, denique Suffredus; C. de relat., si quis.  Et si dixerit se velle referre, ulterius se intromittere non debet, infra, de appell., intimasti.  Sic et in postulatione praesentata superiori, quia quantum ad se illam approbaverunt per praesentationem, infra, de elect., cum inter canonicos, in fi.

Approbanda

De iuris rigore, cum esset in discordia facta.

Alienum

71. dist., hortamur; C. de episc. et cler., in ecclesiis; et ff. de tutor. et curat., divus; nec obstat infra, de cleri. peregri., te nobis; nec obstat infra, de instit., ad decorem, quia illi erant omnes extranei, et qua ratione illi Veneti instituebantur, eadem ratione et alii, dummodo aliud impedimentum non obsistat.

Honestius

Nam de minori ad maius aliquis est promovendus, 93. dist., legimus, in fi.; et ff. de muner. et honor., ut gradatim; et sic potius de pari ad parem, quam de maiori ad minorem, infra, de translat., licet.

Diversis

Arg. quod si omnes canonici successive conveniant in aliquem, quod ex tali consensu ius illi acquiritur, infra, de elect., quod sicut; ff. de servitu. rust. praed., per fundum.  Sed contra videtur 2. q. 6, ei qui § nominationes, sub illo § est quandoque; et infra, de elect., quia propter, in fi.; et infra, de elect., in Genesi.

Pallium

Sed quare debet ei mittere pallium?  Nonne habet ipse suum quod personam sequitur, et cum ea sepelietur, infra, de auctor. et usu pal., cum super; infra, de auctor. et usu pal., ex tuarum.  Et quod pallium respiciat locum, patet in archiepiscopo, qui renunciat loco archiepiscopali, qui perdit usum pallii, infra, de renunciat., ad supplicationem.  Sed numquid successor istius qui transfertur ad ecclesiam, eo ipso quod confirmatur, utetur pallio quod ibi invenietur?  Non sine licentia speciali domini Papae, et iniuriam faceret ei si denegaret privilegium, quod praedecessor eius habuit, ff. de aqua quot. et aest., ait praetor § penulti.  Ber.

X 1.05.05 Postulationem

Nullum

Et ideo possunt ab ea recedere postulantes, nisi iam sit praesentata superior, supra, de postul. praelat., bonae 2; vel nisi publicatio scrutinii iam sit facta, tunc non possunt ab ea recedere, infra, de elect., publicato.  Et licet non possint a postulatione recedere, nullum tamen ius adhuc acquisitum est postulato, quo possit petere iure actionis confirmationem.  Sed totum dependet ab arbitrio superioris.  Et licet gratiam solam debeat petere, tamen iniuriam ei facere videtur si non admittitur per legem, ff. de aqua quot. et aest., ait praetor § penulti.; et non acquiritur per nominationem ius nominato, infra, de elect., quod sicut, in princ.  Unde non possunt ab ea recedere, ut ibi dicitur.  Sed numquid patronus potest alium praesentare, primo praesentato nondum admisso per episcopum?  Non debet illud facere, tamen si secundum praesentaverit et admittatur, secundas obtinebit cum distinctione decretalium quas habes infra, de iure patron., cum autem; et infra, de iure patron., pastoralis.

Idoneos

Qui sciant et possint reddere rationem, 17. dist., multis; et infra, de procurat., alia.

Praesente

Quia causarum merita partium assertione panduntur, C. si per vi. vel al. mod., nec imperiale; et infra, de in integ. restit., tum ex litteris.

X 1.05.06 Etsi unanimiter

Permissione

Sic infra, de renunciat., nisi, in fi.; et infra, de translat., inter corporalia, vers. sicut autem.  Et ideo sine licentia Papae transire non debet, quia est alteri matrimonialiter alligatus, ut hic dicit, et in illa decretali infra, de translat., inter corporalia.  Et tale vinculum dissolvi non potest, nisi auctoritate divina, id est auctoritate illius quem constant esse vicarium Iesu Christi, ut in dicto capitulo infra, de translat., inter corporalia.  Et ita patet, quod cum non possit consentire, non potest eligi, sed tantum debet postulari a Papa, supra, de postul. praelat., bonae 2, in princ., ut hic dicitur.  Idem est dicendum de quolibet qui est in minoribus ordinibus constitutus, et qui non sit aetatis legitimae, infra, de elect., dudum ad audientiam; et infra, de aetat. et qualit., praeterea; quia huiusmodi personae inhabiles sunt ad eligendum, quia cum non habeant ea propter quae eliguntur, merito eligi non possunt, simile infra, de cleri. excom., si celebrat.  Et ideo postulari debent ab eo qui potestatem habet dispensandi cum illis.  Idem est dicendum de illis qui alias non sunt idonei, ut illi qui non sunt legitime nati, infra, de elect., innotuit, in fi.  Sed idem videtur de quocumque clerico qui promoveri debet ad aliam ecclesiam, et praecipue de alio episcopatu, quia ex toto consentire non potest, nec ecclesiam dimittere sine licentia sui episcopi, ut 7. q. 1, eos; et 7. q. 1, si quis presbyetr; et infra, de renunciat., admonet.  Et sic omnes postulandi sunt et pauci eligendi.  Dico quod illi qui idonei et legitimi sunt ad eligendum debent eligi, et possunt ad quamcumque ecclesiam sive in sua, sive in aliena, infra, de elect., cum inter canonicos; ibi electus fuit de aliena ecclesia.  Et idem credo servandum in postulatione, et si postulatio facta sit in concordia vel a duabus partibus, idem credo.  Et si a longe maiori, et praesentata superiori, vel etiam publicatio scrutinii facta sit, non possunt ab ea recedere postulantes, supra, de postul. praelat., bonae 2; et infra, de elect., publicato.  Licet nullum ius sit acquisitum postulato ut ex hoc possit agere, sed potest petere gratiam a superiori, et quamvis omnes clerici adstricti sint, ne possint dimittere ecclesias sine consensu episcoporum eorum, nihilominus eligi possunt, quia non est tanta coniunctio inter eos et eorum ecclesias, sicut inter episcopum et ecclesiam, cui est matrimonialiter alligatus, infra, de testamen., requisisti.  Sed illud vinculum non est in aliis inferioribus praelatis.  Et idem videtur de abbatibus, qui tantum subsunt domino Papae quod de episcopis, scilicet, quod sine licentia Papae vel ipsius legati recedere non possunt, supra, de consuet., cum venerabilis.  Dic tamen quod tales abbates etiam exempti sunt eligendi, infra, de elect., extravag. si abbatem.  Et laicus eodem modo est postulandus.  De hac materia dicitur 61. dist., Osius § sed aliud est.  Et nota quod sicut postulandus non debet eligi ita et eligendus non debet postulari, quia non consentiunt postulantes in illum ut in sponsum per postulationem.  Vel satis potest dici, quod valeat talis postulatio, quia forte dubitatur utrum sit eligendus vel postulandus, et ita consentiunt in illum, ac si eligeretur.  Et si dicunt, eligimus, et postulamus secundum quod de iure melius potest, bene valet quod agitur, sive sit eligendus, sive postulandus.  Alias non valet si eligendus simpliciter postularetur, quia quamvis eligibilis sit, non eligitur sed postulatur.  Potest dici, quod potuit, noluit, et quod voluit, non potuit adimplere, quia vox, illud, non significat, ff. de reb. dub., in ambiguo; et nullum ius est acquisitum postulato, et superior potest illum admittere vel repellere.

X 1.06 DE ELECTIONE ET ELECTI POTESTATE

X 1.06.01 Nullus in ecclesia

Duo

Nota quod duo faciunt congregationem, ut hic; tres collegium, ut ff. de ver. sig., Neratius.  Retinetur tamen in uno ius collegii, ff. quod cui. univ. nom., sicut municipum § ulti.  Et decem homines faciunt populum, 10. q. 3, unio; et plures quam decem autem quindecim turbam, ff. vi bon. rapt., praetor ait § 1.  Et quatuor vel quinque porci, vel decem oves faciunt gregem, ff. de abige., oves.  Et quod dicit duo faciunt congregationem, hoc intelligo ubi mortuo praelato plures remanent in congregatione, ad minus duo ut hic dicitur, duo vel tres per id quod sequitur in littera, nisi eorum electione.  Ergo non minus, et ita patet, quod ubi tantum est sacerdos, et clericus, ibi non dicitur congregatio sive collegium.  Ber.

In congregatione

Tunc enim conventus est electio, infra, de iure patron., nobis; et 16. q. 7, congregatio.  Secus si essent ibi plures non tamquam collegium, tunc enim solius patroni est electio, infra, de iure patron., postulasti.

Aliter

Quam per canonicam electione.

X 1.06.02 Osius episcopus dixit

Populi

Nota quod ad clamorem populi nullus est eligendus, quia spe aut gratia hoc faciunt, aut pretium inde recipiunt, ut 8. q. 1, si ergo; quia populus sequendus non est, sed docendus, 62. dist., docendus; et 61. dist., miramur.  Et vanae voces populi non sunt audiendae, C. de poe., decurionum filii; et arg. ad hoc ff. de appellat., si constet.

Synceram

Caritate informatam.

Corrumpi

Nota hic dubia in deteriorem partem interpretari, infra, de cleri. non residen., non liceat; arg. contra infra, de reg. iur., estote.  Hoc ideo fit quia frequentius laici hoc faciunt, et iura ad ea quae frequentius eveniunt adaptantur, 28. dist., de Syracusanae; et 63. dist., noste; et ff. de legib., nam ad ea.

Poenituerit

Quia venia datur nisi contrito et correcto, 24. q. 2, legatur.  Et quomodo gaudebis te fuisse correctum, nisi doleas te fuisse perversum, 23. q. 7, quemadmodum; et 50. dist., poenitentes.

X 1.06.03 Postquam

Impleantur

65. dist., de persona; et infra, de elect., cum inter universas; et infra, de elect., nihil est; et § ulti.

Conversatus

Nota quod ibi facienda est inquisitio ubi quis conversatur, quia notus est ibi simile 22. dist., illud; arg. infra, de praesump., quosdam; et 24. q. 1, pudenda; et 47. dist., de Petro; et infra, de elect., scriptum.  Et qui aliquem purgant, debent notam habere ipsius conversationem, infra, de purg. can., cum P; et infra, de purg. can., cum dilectus; alias non posset de ipsius vita constare.  Ber.

X 1.06.04 Significasti

Apocrisiariis

Apocrisiarii dicuntur nuncii domini Papae, quasi secretarii.  Nam crisis quandoque dicitur secretum, quandoque aurum, quandoque iudicium.  Versus: Aurum iudicium secretum dat tibi crisis.

Conditione

Signatur contra 1. q. 2, quam pio.  Solutio: conditio ista non est reprobanda, nec simoniam inducit, infra, de pact., pactiones; sed ostendit pallium non aliter esse tradendum.  Sicut haec adiectio, si satisdederis, cum praeses provinciae tutorem facit, non habet conditionem sed commonet tutelam non aliter committendam, ff. de tutel., muto § 1.  Quia tutor sub conditione dari non potest, quia actus legitimi conditionem non recipiunt, ff. de regul. iur., actus; infra, de elect., extravag. in electionibus; licet posset institui sub conditione a testatore, Inst. quib. mod. tutel. fin. § sed et si.  Et tacitae conditiones non faciunt legatum conditionale, ff. de condi. et demon., conditiones.  Vel refert a quo apponatur conditio, quia si a superiore, non est simonia.  Vel potest dici et melius, quod ius commune est, quod hic exigitur, 18. q. 2, Eleutherius.  Et hoc onus annexum est dignitati, infra, de praeben., significatum; et 18. dist., diaconi.  Et nota quod superior potest apponere conditionem ante subditi confirmationem, 23. dist., quamquam; et 28. dist., de Syracusanae; sed inferior non potest nisi post electionem, 8. q. 3, Artaldus; et ubi onus rei exprimitur, non est simoniacum, infra, de praeben., significatum.  Et praeterea conditiones quae ipso iure insunt bene apponuntur et exprimuntur sine aliquo vitio, de quibus traditur infra, de iureiur., quemadmodum; et supra, de rescript., ex parte Conventrensis.

Oblatum

Sic infra, de simon., etsi quaestiones.  Sed quare Papa offert ei pallium, cum pallium non sit dandum nisi fortiter postulanti, ut 100. dist., prisca; sicuti et in litteris demifloriis episcopi, 72. dist., episcopus; sicut nec Apostoli dari debent nisi petantur instanter, 2. q. 6, post appellationem; et infra, de appell., extravag. cordi; et qui praeest, parcissime debet commeatum dare, ff. de re milit., officium § paternus.  Sed hic et in illa infra, de simon., etsi quaestiones, dicendum est quod nuncii ipsius prius instanter petierant, ut patet in fine capituli, et Papa eis per nuncios suos pallium destinavit.  Vel voluit eis gratiam facere sine aliqua postulatione, sicut videtur supra, de postul. praelat., bonae 2, in fi.

Pasce oves meas

Per haec verba elegit eum Deus in praelatum, et per haec facit ad titulum.

Statutum

Supple contrarium.

Amplius

Id est, iuramentum.

Enim

Id est, quia, et venit expositive, supra, de consti., translato.

Malum

Id est, incredulitas sive malitia, ut postea sequitur.  Sic etiam exponitur malum pro incredulitate, 22. q. 1, non est contra praeceptum.

Illo permittente

Id est, Christo.

Compellit

Compellit nos ut exigamus hoc amplius, id est, iuramentum.

Malo

22. q. 1, ita ergo, in fi.; 2. q. 5, si presbyter; et infra, de iureiur., et si Christus.

Pro fide

Retinenda, quam suscepit, suspectus est in fide, de conse. dist. 2, ego Berengarius; et infra, de haeret., ad abolendam; et infra, de haeret., excommunicamus itaque; et 1. q. 7, quotiens.

Pro obedientia

Exhibenda, 23. dist., quamquam; et infra, de iureiur., nullus.

Pro unitate

Scilicet, servanda, ut schismatici qui scindunt se ab unitate Ecclesiae.  Alias pro veritatem scilicet, habenda seu inquirenda, 14. q. 2, quamquam; pro pace iuratur, 22. q. 1, omne quod; infra, de iudic., novit; pro fama, 2. q. 5, presbyter si a plebe; et 2. q. 5, si mala; et infra, de purg. can., per totum; et infra, de cohab. cler. et mul., tua, in fi.; pro damno dato iuratur, 2. q. 1, in primis; et C. und. vi, si quando.  In istis sex casibus licite iuratur, unde versus: pax et fama fides reverentia cautio damni. // Defectus veri sibi poscunt magna caveri.  Ber.

Aiunt in conciliis

Secunda oppositio.

Non inveniri

Ut iuretur.

Auctoritatem

18. dist., per totum.

Excipiatur auctoritas

3. q. 6, dudum; et 3. q. 6, peregrina.  Et in iuramento auctoritas Papae semper intelligitur excepta, supra, de rescript., constitutus; et infra, de iureiur., venientes; et ff. ad municip., imperatores.

Corpore assumuntur

Sed qualiter assumitur de corpore beati Petri?  Sic intelligitur, quod de corpore beati Petri, etc., pallium benedicitur et consecratur a Papa super altare beati Petri, et ibi ponitur, et ille qui debet uti pallio recipit ipsum de altari, si est praesens; vel alius pro ipso, si est absens, et sic assumitur de corpore beati Petri.

Iustum est

Arg. quod frustra petit debitum qui quod debet non impendit, infra, de mut. petit., ex litteris; et infra, de mut. petit., prudentiam; C. de sent. et interloc. om. iud., cum Papinianus; et 3. q. 8, accusatores § cuius in agendo; 95. dist., esto subiectus.  Arg. contra C. deposi., si quis; et infra, de deposit., bona fides.

X 1.06.05 Quia diligenti

Schismate

Octaviani, qui contra Alexandrum erat, et Aquilegiensis patriarcha tunc schismaticus erat.  Unde dicit, facias eum consecrari a suffraganeis, salva, etc.  Schisma enim interpretatur divisio sive scissura, et est graecum nomen.  Unde scissura in unitate ecclesiae esse non potest, et qui schismatici sunt ab eo qui est unum se dividunt, quare Spiritum Sanctum non habent, 24. q. 1, schisma.  Inde est quod vestis domini quae unitatem significabat remansit indivisa, 16. q. 7, sicut domini vestimentum.

Susceperit

Quia si ordinam suscepisset, careret effectu et repelleretur a dignitate, nisi probaret se cum ordinaretur ordinatorem nescivisse damnatum, infra, de schismat., quod a praedecessore; et 9. q. 1, ordinationes; sic et qui ordinatur a simoniaco, 1. q. 1, si quis a simoniacis.  Et cum talibus quandoque dispensatur, ut hic, et infra, de schismat., fraternitati; et 1. q. 1, si quis a simoniacis.  Sed si scivisset, non dispensaretur, ut ibi dicitur in capitulo 1. q. 1, si quis a simoniacis.  Et sic schismatici non promoventur sine dispensatione, ut hic dicit, alias esset contra, 12. dist., nos consuetudinem.

Iustitia

Quia per talem consecrationem non fit praeiudicium Aquilegiensis ecclesiae in posterum, supra, de summ. trin. et fid. cath., firmiter, in fi.; et supra, de summ. trin. et fid. cath., damnamus, circa fi.

Reverentia

Quia episcopus consecratus nihilominus debebit facere obedientiam patriarchae cum redierit ad catholicam unitatem.  Et est arg. quod protestatio necessaria est in huiusmodi, sic 7. q. 1, pontifices; et 24. dist., presbyteri; et 9. q. 3, salvo.  Et huiusmodi protestatio semper necessaria est, ut infra, de iure patron., ex litteris.  Item est arg. quod excommunicati vel suspensi omnia iura recuperant post absolutionem, 15. q. 6, nos sanctorum; et 15. q. 6, iuratos; et 3. q. 4, beatus; et 4. q. 1, diffinimus; et 32. q. 5, praeceptum, in fi.; et 6. q. 1, illi qui.  Arg. contra 2. q. 3, Enthemium § hinc colligitur; et 3. q. 4, consanguineorum, in fi.  Solutio: prima pars vera est et etiam famae restituitur si infamia canonica tantum sit irrogata, arg. 6. q. 1, illi qui.

X 1.06.06 Licet de vitanda

Constituta

79. dist., si quis Papa; et 23. dist., in nomine Domini.

Evitandum

Arg. ad cautelam futurorum aliquid faciendum, 23. dist., in nomine Domini; et 1. q. 7, convenientibus; et infra, de serv. non ordin., instruendi; et ff. si serv. vend., harum; et ff. si serv. vend., legi.  Arg. contra ff. de usuri., cum iudicio.

Inimico homine

Id est diabolo.  Et diabolus dictus est homo ab eventu, quia devicit hominem, sicut imperator dictus est Africanus ab eventu, quia devicit Africam.

Zizania

Syllaba antepenultima longa.  Unde versus: neve superveniens zizania seminet hostis. // Frontibus imprimitur unctio sacra dei.

Exceptione

Et sic nulla exceptio potest opponi sibi, nisi de haeresi, 40. dist., si Papa.  Alias enim quantumcumque praecise etiam ipse Papa scribat, legitima exceptio est admittenda, infra, de offi. deleg., ex parte tua; et supra, de rescript., si quando; et arg. supra, de rescript., cum adeo; et infra, de praeben., cum teneamur.  Et est speciale in Papa ut nulla exceptio admittatur.

Quos

7. q. 1, denique.

A duabus partibus

Numquid ille qui eligitur computabitur inter duas partes?  Videtur quod sic, infra, de elect., cum in iure; et ff. quod cui. univ. nom., plane.  Dic quod non ut notatur infra, de elect., cum in iure; et infra, de sortileg., ecclesia; infra, de elect., Cumana.  Tamen quod dicitur in hac decretali de duabus partibus hodie aliquando servant cardinales, aliquando non.

Nullatenus

Quid ergo fiet si nullo modo duae partes consentiant?  Tunc brachium saeculare se interponere debet, arg. 17. dist., nec licuit; et 23. q. 5, de liguribus; ita ut cardinales includantur in aliquo loco de quo exire non valeant, donec consenserint.  Ita dicitur factum fuisse in electione Honorii iii apud Perusium, et idem fuit factum post mortem Gregorii ix, tamen de iure id faciendum non est.

Maioris

In aliis enim electionibus valet quod sit a maiori parte capituli, dum tamen servetur una de formis illis, infra, de elect., quia propter.

Speciale

Sed non videtur speciale, quia in aliis obtinet quod hic dicitur de duabus partibus, quia non obtinet quod fit ab ordine decurionum, nisi duae partes consentiant, ff. de decr. ab ord. fac., lege; et ff. quod cui. univ. nom., plane.  Non contradicunt illa iura, quia non dicitur duae partes debeant consentire, sed quod debeant esse praesentes, et ita est speciale.  Vel est speciale habito respectu ad alias electiones inferiorum praelatorum, et hoc innuit littera sequens.

Recursus

Et ideo dum eligitur confirmatur, et statim habet plenam et liberam administrationem, 23. dist., in nomine Domini.

X 1.06.07 Cum in cunctis

Aetatis maturitas

Haec tria, scilicet aetas, gravitas morum, et litterarum scientia, in persona electi debent inquiri, infra, de elect., cum nobis.  Arg. 78. dist., presbyter; et 38. dist., quae ipsis.  Et alia etiam, scilicet quod sit de legitimo matrimonio natus, infra eodem capitulo.  Et quod sit in sacris ordinibus, infra, de elect., dudum ad audientiam; et infra, de aetat. et qualit., praeterea.

Gravitas morum

Quia incompositio corporis inaequalitatem indicat mentis, 41. dist. § sicut ergo, in fi. dist., ubi de Catalina dicitur.

Litterarum scientia

Propter defectum enim scientiae repellitur quis ab episcopatu, etiam iam promotus, infra, de aetat. et qualit., quamvis, ubi legitur de quodam episcopo qui numquam audivit grammaticam; infra, de elect., congregato.

Multo fortius

Quia vilissimus computandus est qui praecellit dignitate, nisi praecellat alios scientia et sanctitate, 1. q. 1, vilissimus; et 1. q. 7, convenientibus; et in Auth. de sanct. episc. § damus, coll. 9.  Item argumentum est a minori, et sumitur secundum hanc regulam affirmando: si id de quo minus videtur inesse, inest; et id de quo magis, 38. dist., si in laicis; et 3. q. 3, de iudiciis; et 59. dist., si officia; et 34. q. 2, cum per bellicam; et 13. q. 2, non aestimemus.  Item argumentum a maiori sumitur hic negando secundum hanc regulam: si id de quo magis videtur inesse, non inest; nec id de quo minus.  Si Paulus videtur fortior Eustochio, sed non est, ergo nec ipse, 32. q. 5, si Paulus; 8. q. 1, si ergo; et 6. q. 1, imitare; et 40. dist., quaelibet.

Exegerit

Sed videtur quod sufficiat si iam inchoaverit, ff. de muner. et honor., ad rempublicam.  Sed aliud in saecularibus dignitatibus, ut ibi, et aliud in spiritualibus.  Et potest dici quod est speciale in episcopo.  Unde in aliis inferioribus dignitatibus sufficit attingere annum legitimum, ut infra; dicit ibi, nisi qui iam vicesimum quitum annum attingerit.  Sed ille qui eligitur in episcopum, debet esse triginta annorum, in Auth. de sanct. episc. § clericos, coll. 9; et 67. dist., quicumque.  Vel distingue quandoque favor tantum vertitur in causa, ut in usucapione, et tunc sufficit incipere diem, ff. de diver. temp. praescr., in usucapione.  Quandoque odium tantum, ut in praescriptione triginta annorum, et tunc oportet impleri, ff. de act. et oblig., in omnibus.  Quandoque utrumque, et tunc tempus de momento in momentum computatur, ff. de minor., denique § minorem.

Matrimonio

Et istud est quartum quod requiritur in episcopo, et in quolibet alio qui promovetur ad honorem, infra, de fil. presbyt., ut filii; vel ad regimen animarum, infra, de fil. presbyt., dilectus; et infra, de fil. presbyt., nimis.

Confirmationem

Bene dicit, confirmationem, quia ante confirmationem nihil debet attingere in administratione, alioquin repelleretur, infra, de elect., qualiter; et infra, de elect., nihil est; et infra, de praeben., cum iamdudum.

Administrationem

Nam aliquando contingit quod statim non nanciscitur possessionem, 92. dist., si qui episcopi; et 92. dist., si quis episcopus ordinatus ad parochiam; et tunc non debet conferri.

Tempore

Quod videtur esse sex mensium, quia intra tres menses a die vacationis debet eligi, 50. dist., postquam; et infra, de elect., ne pro defectu; et infra alios tres menses debet consecrari, 100. dist., quantum quidem.  Sed verius est quod illud tempus est tantum trium mensium post confirmationem, ut ex eodem capitulo colligitur, quod etiam est expressum, 75. dist. § 2; et 75. dist., quoniam, in fi.; nisi necessitas eum impedierit petere consecrationem.  Quia tunc non curreret ei tempus, ut in dictis capitulis 75. dist., quoniam; et 75. dist., ordinationes episcoporum.  Alias obtinet quod hic dicitur, ut 16. q. 1, ne pro cuiuslibet; quia cum sit in mora petendi imputari, et debet etiam ab illa dignitate repelli, ut in dicto capitulo 75. dist., quoniam.

De consecrandis

Arg. contra infra, de concess. praeben., post electionem, in princ., ubi solvitur.

Ad quem spectant

Ante enim consecrationem non dicitur pleno iure habere ecclesiam, cum adhuc tempore consecrationis possit excipi contra ipsum, infra, de accusat., super his.  Merito debet expectari usque ad tempus consecrationis.  Postea vero possunt conferri beneficia quae habuerat, et cum fuerit negligens et in mora, ut dictum est, et sic ante consecrationem non dicitur ecclesiam habere, quia habere est cum effectu habere, ff. de ver. sig., nomen filiarum § habere.  Tamen dicitur maritus ecclesiae, ut sine licentia Papae eam dimittere non possit, infra, de translat., inter corporalia.  Sed si ante tempus praedictum consecrationem recepit, statim possunt conferri beneficia priora, quia plene dicitur translatus, 21. q. 2, si quis iam translatus; et 16. q. 1, ne pro cuiuslibet.  Nec potest repelli a consecratione, nisi per accusationem directam, ut infra, de accusat., super his; et infra, de accusat., qualiter et quando 2.  Et quando in aliis dignitatibus inferioribus secus est, quia qui habet curam animarum, si eligatur ad consimilem, habita confirmatione et administratione ipso iure vacat prima, ut infra, de elect., dudum ecclesia; et infra, de praeben., de multa.  Si primum beneficium non habeat curam animarum, sed secundum, tunc primum ipso iure vacat, sed non de facto, si semper retineat primum, infra, de concess. praeben., litteras; et infra, de concess. praeben., cum nostris.

Archidiaconatum

Sic videtur quod archidiaconus habeat curam animarum, sed non principaliter, arg. 16. q. 7, nullus 1; arg. infra, de offi. archidiac., cum satis, ubi de hoc.  Et est verum, quod archidiaconus, qui habet inquirere, et visitare parochiam suam, curam habeat animarum.  Unde si recipiat aliam praelationem curam animarum habentem, ipso iure vacat archidiaconatus, ut est expressum infra, de elect., dudum ecclesia; et infra, de praeben., de multa.  Et potest excommunicare et suspendere infra, de eo qui furt. ord. recep., veniens; et eiam alii praelati, ut ibi dicitur.  Sed videtur contra 16. q. 2, visis; 24. q. 3, corripiantur, ubi dicitur quod anathema est mucro episcopi.  Archidiaconi vel alii praelati non possunt excommunicare cum solemnitate illa, de qua traditur 11. q. 3, debent; et 11. q. 3, cum aliquis; ut capitula illa intelligantur et loquantur de illa solemnitate.

Attigerit

Dispensative tamen potest, licet sit in minori aetate, infra, de aetat. et qualit., praeterea, ut quidam dicunt.  De hoc dicetur infra, de elect., cum dilectus.  Sed contra 78. dist., si triginta; et 78. dist., presbyter, ubi dicitur quod ante trigesimum annum presbyter ordinari non debet.  Et hic dicit quod statim deberet post vicesimum quintum annum, quia tales praelati debent esse presbyteri, 21. q. 2, sicut; arg. infra, de aetat. et qualit., praeterea.  Satis potest dici quod hodie statur huic capitulo secundum quod notatur in capitulo illi 78. dist., si triginta.

A canonibus

Hic fit mentio de illis canonibus 75. dist., quasi per totum; et infra, de temp. ord., subdiaconos; infra, de temp. ord., sane; et infra, de temp. ord., de eo.  Et quia post confirmationem debent ordinari in proximis quatuor temporibus, vel saltem usque ad sex menses.  Nec credo quod loquatur de illis canonibus 77. dist., quicumque; ibi, post diaconatum statur per quinquennium ad sacerdotium recipiendum, quia non credo tantum expectandum.

Removeantur

Signatur contra hoc 74. dist., consuluit.  Solutio: cum iste susceperit alterum connexorum, tenetur ad reliquum.  Secus in aliis clericis, qui per subtractionem beneficiorum sunt compellendi ad ordines quando necessitas vel utilitas subest, infra, de aetat. et qualit., quaeris.

Velint et possint

Alias sola voluntas non sufficit, ubi est opus facto, infra, de eo qui mitt. in poss. caus., constitutis.

Promovendis

Habes hic quod constitutio trahitur ad praeterita, de hoc dictum est supra, de consti., quoniam.  Et haec est ratio quare trahitur ad praeterita, quia sine aliqua constitutione ad hoc tenentur per alia iura antiqua.

Promoti

Id est electi et confirmati, sed non ordinati.

Si canones non obsistant

Contra infra, de aetat. et qualit., ut abbates.  Sic solve: hoc intelligitur de tali, qui sine culpa sua factus est talis, quod ordinem recipere non potest secundum canones.  Unde propter hoc non debet removeri, licet ordinem non possit recipere, quia non est addenda afflictis afflictio, infra, de cleri. aegro., ex parte; et 7. q. 1, cum percussio.  Et illud intelligitur de tali, qui culpa sua factus est irregularis, et ideo removetur.

Tunc

Id est, illa vice tantum, infra, de elect., cum Wintoniensis.

Privatos

Ipso iure, infra, de elect., innotuit.

Beneficiis

Non officiis.  Quis enim officiaret tunc ecclesiam?

Coerceat

Simile 62. dist., docendus; et 82. dist., plurimos, in fi.; et C. de emend. prop., in corrigendis.  Et belli pestis interrimat, quos delinquentes ad rectitudinis viam Dei praecepta non revocant, 23. q. 4, si quos, in fi.

Fecerit

Cum ad eum pertinet collatio beneficiorum.

Conferendis

Ea vice cum ad episcopum pertinet collatio beneficii, vel confirmando primum successorem, et hoc cum ad alios pertinet collatio.  Et insuper a perceptione proprii beneficii suspendatur, infra, de elect., nihil est.

Capitulum

Et ita habes quod minor supplet negligentiam maioris, et econverso, infra, de concess. praeben., nulla; et infra, de concess. praeben., quia diversitatem; et 9. q. 3, cum simus; 65. dist., si forte; 89. dist., volumus.  Et maior negligentiam minoris, sed illud est ordinarium, ut in 9. q. 3, cum simus.

X 1.06.08 Causam quae inter

Contulerint

Illud quidem recte potest fieri, et est una de formis concilii generalis, infra, de elect., quia propter; et est simile ff. quod cui. univ. nom., item eorum § si decuriones.  Et etiam extra collegium potest compromitti, quia episcopus non est de collegio, licet sit caput, infra, de testamen., requisisti; arg. ubi non est tanta communio inter episcopum et monasterium.

Promittentes

Simile infra, de renunciat., post translationem.

Provideret

Quid dices, numquid possunt revocare talem collationem factam episcopo antequam ipse providerit?  Non videtur infra, de elect., in causis, ubi dicitur de hoc.

Si tamen existat idonea

Arg. est hic quod cum aliquid generaliter committitur arbitrio alicuius, non valet nisi legitime factum sit, infra, de iureiur., Quintavallis; et infra, de iureiur., veniens; ff. de ritu nupt., quamquam; ff. pro soc., unde si nerve; et in Auth. de hered. et Falc. § is igitur, coll. 1; et ff. ne quid in loc. pub., praetor ait § si quis a principe; ff. de oper. lib., si libertus; C. de inoffic. testam., si quando; infra, de offi. deleg., ex parte tua; et 16. q. 1, et temporis; et 16. q. 1, postquam.  Arg. contra 32. q. 8, non solum; et 2. q. 6, a iudicibus § arbitrarii; et infra, de iureiur., si vero; ff. de regul. iur., quisquis; et ff. de damn. infect., qui bona § cum inter; et 23. q. 4, displicet ubi, in princ.  Solutio: si arbiter est compromissarius, eius arbitrio standum est sive aequum sive iniquum sit, ff. de recepti., diem § stari; nisi contra ius scriptum vel contra formam compromissi sit latum, quia tunc non tenet, 2. q. 6, ei qui § diffinitiva; et infra, de confirm. util. vel inutil., examinata; et ff. de recepti., si cum dies § compromisso; et ff. quae sent. sine appel., illud.  Si vero tamquam vir bonus arbitrari debet, tunc non valet dictum suum nisi sit aequum, ut in dictis capitulis infra, de iureiur., veniens; et infra, de iureiur., Quintavallis; et ff. pro soc., si societatem; et ff. pro soc., coiri, ut hic.

Recipi

Sed quid si elegerit malam, numquid aliam episcopus poterit eligere, vel etiam si electa noluerit consentire?  Arg. quod sic, infra, de elect., cum terra; et qui optavit acetum, potest iterum optare vinum, ff. de opt. leg., quotiens; et reproba electio nulla, 7. q. 1, factus est; et ff. de pigno. act., eleganter § qui reprobos; ff. ad Velleia., quamvis § si cum venerit.  Item qui iuravit aliter quam ei delatum est, iterum iurare debet, ff. de iureiuran., qui per salutem.  In casu isto non poterit amplius eligere, quia functus est officio suo, infra, de offi. deleg., in litteris; et ff. de re iud., Paulus.  Quia semel functus est officio suo, sive bene sive male, ut ibi, supra, de elect., cum in cunctis; infra, de elect., innotuit; et infra, de elect., in causis.  Ber.

X 1.06.09 Nosti quomodo

Concedendi

Quod si faceret, deberet repelli, infra, de elect., qualiter; et infra, de praeben., cum iamdudum, in fi.; nisi in casu infra, de elect., nihil est § ulti.  Et illud dispensative fit ne interim ecclesia patiatur detrimentum in temporalibus vel spiritualibus, ut ibi dicitur.  Sed hic Papa voluit parcere huic electo, quia poterat ipsum repellere.

Confirmata

Per confirmationem acquirit electus plenam administrationem, et vinculum coniugalem contractum est, infra, de translat., inter corporalia.

Facultatem

Immo privari deberet, infra, de elect., qualiter.

Praedictis

Ista decretalis continet gratiam in eo quod non fuit punitus.  Continet ius in eo quod dicit quod non habet facultatem disponendi ante confirmationem.

Revocare

Sed quid est quod dicit, quod studeat revocare?  Quia talis traditio nulla est, quia pro non dato habetur quod ab illo donatur, qui de iure donare non potest, infra, de iure patron., quod autem, in fi.  Sed talis revocatio potius erat de facto quam de iure, sicut donatio de factum tantum fuit, ne ex tali facto crederet ius habere, et ne credatur hoc sibi licere.  Item arg. aliquid potest contra factum suum venire, 12. q. 1, certe; 55. dist., poenitentes; 35. q. 9, quod quis commisit; C. de evict., si tibi liberam.  Arg. contra, 17. q. 4, sunt qui opes; 18. q. 2, Eleutherius; ff. de servitu. rust. praed., per fundum; infra, de cleri. coniug., diversis.  Solutio: in sententiis interlocutoriis iudex potest mutare vel revocare suam interluctoriam, ff. de re iud., quod iussit; infra, de appell., cum cessante.  Circa negotia distingue, si ex mutatione nulli fit praeiudicium, licitum est mutare.  Ubi ex mutatione alteri fit praeiudicium, adhuc re integra licitum est mutare, ff. de iuris., si convenerit.  Re non integra non potest, ff. de regul. iur., nemo; nisi favor aliud inducat; C. de liber. caus., interrogatam.  Et est simile in revocatione sententiae spiritualis vel corporalis matrimonii, ubi decipitur ecclesia, 35. q. 9, sententiam; et melius 35. q. 9, loci § his ita respondetur; et infra, de re iudic., lator; et infra, de re iudic., consanguinei.  Et ideo hic potest contravenire, quia administratio est ei interdicta, et sic replicaret de administratione si ei obiiciatur quod contra factum suum venire non possit, ff. de iureiuran., iusiurandum quod, 1. resp.; et ff. de iureiuran., ait praetor si.  Ber.

X 1.06.10 Consideravimus quod electio

Post appellationem

Appellare ne fiat electio, non valet.  Sed ne fiat nisi canonica, tunc bene valet, infra, de elect., cum nobis.  Et intellige quod allegata fuit aliqua probabilis causa, quia sive appellatur in iudicio vel extra, appellationis causa exprimenda est, ut in decretali Inno. iiii infra, de appell., extravag. cordi.

Privilegiorum

Quae essent ista privilegia, non habemus.  Host.

Appellationem

Infra, de elect., bonae 1; et infra, de appell., constitutis 1.  Contra in illis tenuit electio secundo loco facta, et post alterius partis appellationem.  In illa infra, de appell., constitutis 1, tenuit electio secunda, quia prima ipso iure nulla fuit.  Hic vero prima non fuit nulla, sed annullanda.  In decretali illa infra, de elect., bonae 1, non tenuit tribus de causis, ut ibi dicitur.  De hac materia dicetur infra, de elect., auditis.

Fama

Arg. infamia non comitari depositum, ff. de re milit., qui cum uno § non omnis; et ff. de re milit., qui cum uno § exauctoratus.  Arg. contra ff. de his qui not. infam., quod ait praetor § ignominie.  Sol. est infra, de elect., super eo, quia non fuit cassata vitio personae.

Ordinationem

Dicunt quidam praeter istam, quae nunc cassata est, quod iterum possunt alterum eligere si volunt, infra, de elect., super eo.  Sed hoc non credo, quia propter scandalum noluit Papa quod in illa vacatione aliquis eorum promoveretur.  Hodie tamen alia debet esse forma in electionibus faciendis, infra, de elect., quia propter.

X 1.06.11 Suffraganeis

Pallium

Sed contra videtur, quia propter pallium nondum receptum consecratio episcoporum differretur, 100. dist., quoniam, ubi de hoc.  Quia ante pallium receptum non potest consecrare virgines, ordines celebrare, vel episcopos consecrare, infra, de elect., quod sicut; ad idem facit infra, de elect., transmissam.  Propter hoc dicunt quidam quod haec non est decretalis, sed fuit quaedam provisio.  Tamen potest tolerari, et videtur subesse quaedam aequitas, ut cum nondum sit in mora petendi pallium, hoc habeat locum.  Quod non videtur, quia in traditione pallii plenitudo confertur pontificalis officii, infra, de usu pallii, nisi specialis.  Unde et cum per se hoc facere non possit, neque auctoritate alii faciendi praestare potest, et est optime arg., infra, de consecr. eccl. vel alt., aqua; et arg. ff. de Maced., filium habeo.  Dic ergo hic ut dixi infra, de translat., cum ex illo.  Ber.

X 1.06.12 Super eo vero

Non vitio personae

Puta propter aliquam irregularitatem, quia erat illegitimus, vel propter crimen, quod ei fuit obiectum et probatum, quod si esset probatum, non potest eligi nec in illa nec in alia ecclesia, cum sit ineligibilis.  Et potest hic colligi arg. quod crimen in modum exceptionis probatum, praeiudicet ei in electione alia, sed hoc esset poenam imponere ordinariam, quod fieri non debet, infra, de ord. cognit., cum dilectus, in fi.; et infra, de except., denique; ff. de his qui not. infam., Lucius.  Dicas quod si per hoc gravata fuit, et est ipsius opinio, potest et debet repelli, infra, de testib., testimonium; capitulum Gregorii est, ubi casus iste ponitur.  Et arg. 2. q. 5, presbyter si a plebe; et 2. q. 5, si mala fama; et 81. dist., tantis; et infra, de accusat., omnipotens.  Vel repellitur in alia electione, cum crimen obiectum probatum in modum receptionis electionem de qua agitur contingebat, infra, de except., denique; et infra, de confess., cum super.  Sed si modo electionis cassetur electio, tunc non impeditur in alia electione, ut hic dicit, et supra, de elect., consideravimus.

Simoniacae

1. q. 1, gratia.  Arg. contra infra, de simon., de regularibus; et 1. q. 5, quicumque.  Quod hic dicitur, ius est commune; quod ibi dicitur, dispensatio.  Ber.

X 1.06.13 Cum monasterium

Abiecerunt

Unde deberent expelli, infra, ne cler. vel mon. saecul. neg., relatum.  Ber.

In eremo

Et ita videtur quod erat monachus, licet dicatur in eremo; alias non posset eligi, sed postulari, infra, de elect., cum causam; et infra, de elect., cum in magistrum; et infra, de elect., officii.  Et eiusdem religionis vel maioris debet esse, quia non est licitum descendere, sed ascendere, infra, de translat., licet; et 93. dist., legimus, in fi., iuxta illud, et ambulabunt de virtute in virtutem, etc.; de poen. dist. 2, dum sanctam ecclesiam.  Sed si intelligas quod iste fuit eremita, tunc abbas esse non potest, quia eremita proprium habet, arg. 19. q. 3, perlatum § econtra Paulus.  Sed monachus proprium habere non potest, infra, de statu monach., cum ad monasterium, in fi.  Credo quod iste fuit de eremo, quod sic appellatur, et est in Tuscia; et sunt alibi monachi cui subsunt Camandulenses, et illi de Sancto Damiano qui est extra pontem ferreum.

Postulantes

Sed quare dicit, postulantes; nonne poterat eligi?  Dicas quod primum monasterium de Pellicia erat alterius ordinis, vel ille monachus erat in minoribus ordinibus, et ideo debuit postulari, ut dictum supra, de postul. praelat., etsi unanimiter; unde dicit in fine, sicut canonice facta est.  Unde videtur quod competentius poneretur in titulo praecedenti.  Sed licet dicatur, postulantes, non tamen credo quod fuerit simplex postulatio, sed electio.  Et hoc satis innuitur ex eo quod dicit, eandem ordinationem postulasti a sede Apostolica confirmari, et ex eo quod Papa didicit, nos eam confirmamus.  Si enim fuit simplex postulatio, Papa non dixisset, confirmamus, sed dixisset, ipsam admittimus vel non approbamus, supra, de postul. praelat., bonae 1; et supra, de postul. praelat., bonae 2; et sic bene ponitur hic.

Confirmamus

Sed numquid sufficit in hac dispensatione consensus solus episcopi?  Ita sed ad cautelam confirmatur.  Iste enim dubitabat, an posset hoc facere, et ideo Papa respondendo confirmat factum ipsius; alias ipse Papa dixisset, et nos postulationem admittimus.  Sed ipse solum confirmat factum episcopi.  Vel ideo quia forsitan suberat dominio Papae nullo medio; arg. ad hoc 58. dist., nullus; et 58. dist., si quis.  Sed ista littera videtur contradicere ibi, tu vero postulationi, etc.  Dic ut supra dictum est.

X 1.06.14 Cum terra quae

Terra

Scilicet, Hierosolymitana.

Funiculus

Id est, portio.

Consuetudinis

Nota consuetudinem contra libertatem ecclesiae non valere.  De hoc dicitur supra, de consuet., consuetudines; et supra, de consuet., cum tanto.

Conventualibus

Ideo dicit, conventualibus, quia ubi est unicus sacerdos, patronus debet eligere, infra, de iure patron., nobis; et 16. q. 7, decernimus.

In quo

Scilicet, in ecclesia cui praeesse debet in capitulo secundum consuetudinem loci illius, si commode fieri potest; alias ubi melius obtulerit se facultas, 23. dist., in nomine Domini.

Diligentiam

Hic sumitur arg., quod eligentes possunt alium eligere prima electione non reprobata per superiorem.  Sed contra supra, de elect., cum in cunctis; et infra, de elect., innotuit; et supra, de elect., consideravimus; infra, de concess. praeben., post electionem.  Quod hic dicitur, sic potest intelligi: diligentiam inquisitionis apponant, etc., non alium eligendo statim, sed quaerendo aliquem idoneum, quem eligant alio reprobato, et hoc intelligitur post reprobationem alterius, vel cum sub ea conditione eligunt si primus non obtinuerit, arg. 85. dist., archidiaconum Florentinum.  Et secunda electio expirabit prima obtinente, sicut fit in substitutione, C. de impub. et al. subst., post aditam.  Arg. ad hoc 61. dist., studii.  Et loquitur de ignorantibus vitium electi et diligentiam adhibentibus, alias privarentur ipso iure potestate eligendi, supra, de elect., cum in cunctis; et supra, de elect., innotuit.  Et ita scripsit hic Laur.  Hodie vero non valet electio per vota conditionalia, ut in decretali Inno. iiii infra, de elect., extravag. in electionibus.  Sed videtur ex ipsa littera quod alius sit intellectus.  Et littera sic exponitur quod in persona, scilicet, eligenda, de qua inter electores fit mentio ad eligendum, et nominata ante electionem factamvel in electionis modo, quia forte non intersunt omnes qui debent interesse, vel non servatur forma secundam antiqua, vel secundum nova iura in ecclesiis cathedralibus et abbatiis, quam habes infra, de elect., quia propter; tamdiu in electione facta seu facienda sive in tractatu electionis, et sic tamdiu deliberent et inquirant de persona idonea quousque ipsum inveniant; et tunc demum ipsum eligant, et sic satis plane sonat etiam littera.  Hodie vero videretur servanda forma etiam in conventualibus ecclesiis omnibus quae traditur infra, de elect., quia propter; licet videatur loqui de cathedralibus ex verbis illis, ecclesiae viduatae, quia illae solae dicuntur viduatae, quia ibi dicitur vinculum coniugale contradictum.  In aliis inferioribus non ita, sed tamen hodie extenditur ad omnes, licet improprie dicantur viduatae, tamen quo ad multa viduatae dicuntur ex quo praelatum non habent qui possit negotia illorum procurare.  Et quod sit littera exponenda sic patet ex eo quod dicit, persona nominet, quia per nominationem non fiet electio.

X 1.06.15 Transmissam

Mercimonia

Quod non licet.  Ante clericatum bene licebat, 88. dist., fornicari; et 31. dist., lex continentiae.

Proposito

Unde ipso facto privilegium clericale perdere debent, nec ab ecclesia debent defendi, infra, de vit. et honest. cler., ex litteris.  Quia indignum est illis ab ecclesia subveniri per quos constat scandalum in ecclesia generari, infra, ne cler. vel mon. saecul. neg., sacerdotibus.  Et hoc est verum post admonitionem, ut infra, de vit. et honest. cler., ex litteris; et infra, de sent. excom., in audientia, et in parte decisa praemittitur de admonitione.

De talibus

Scilicet, pertinentibus ad iurisdictionem, puta sicut est iudicare, excommunicare, corrigere, iuramenta recipere a vassalis, confirmare, investire, beneficia conferre, et consimilia quae consistunt in iurisdictione, supra, de elect., nosti; infra, de translat., cum ex illo.  Haec omnia in confirmatione consequitur electus, ea vero quae sunt ordinis, sicut clericos ordinare, chrisma conficere, depositio clericorum, benedicere virgines, et ecclesias et altares consecrare, et similiae conferuntur in consecratione episcopali, infra, de elect., quod sicut § praeterea; et 68. dist., quamvis corepiscopis.  Et arg. infra, de translat., inter corporalia; quia ante consecrationem quasi vidua dicitur ecclesia propter huiusmodi, ut ibi dicitur.  Et sic iure communi poterat illos clericos corrigere ac punire.  Ber.

X 1.06.16 Cum inter R.

Coegit

Quia ius eiusdem forsitan magis vacillabat quam alterius partis, nec poterat sine magnis sumptibus finem imponere liti, immo certe ipse idem si dubitaret vel diffideret de iure suo, debebat renunciare liti, supra, de postul. praelat., bonae 2; et infra, de simon., per tuas 1.  Nec dolum facit, qui rem deserit, ut litem effugiat, ff. de alien. iud. mut. caus., item si § 1.

Dum viveret

Licet enim prioratus non sint monachis confirmandi, infra, de confirm. util. vel inutil., porrecta.  Si tamen electi canonice fuerint, non sunt removendi sine causa, infra, de statu monach., monachi; et de hoc notatur in illa decretalis, porrecta.

Invitus

Et sic factus est volens, quia coacta voluntas est voluntas, 15. q. 1, merito; 23. q. 4, displicet.

Ex consensu compositionis receptae ius

Sed nonne eo ipso quod alii non servabant compositionem, poterat redire istae ad ius suum pristinum?  Ita videtur infra, de pact., cum pridem; et infra, de renunciat., sane; et infra, de iureiur., pervenit 2; et ff. de condi. caus. dat., si quis accepto tulerit.  Et si filius impugnat testamentum patris in quo mater est instituta heres, restituitur matri actio de dote quae confusa erat additionem hereditatis, C. de inoffic. testam., si maritus.  Et si mulier iuvetur Velleiano, restituetur actio creditori in antiquum debitorem, ff. ad Velleia., si mulieri solvero.  Praeterea simplici pacto non tollitur actio prima, C. de transaction., sive.  Nec debet ei fides servari qui contra pacta versatur, nisi cum actio est odiosa, C. de transaction., cum mota.  Et nisi in criminibus, C. ad Turpillianum, quamvis.  Sic ergo videtur quod sua intereat appellare, ut 2. q. 6, non solent.  Vel si actio sublata fuit, saltem danda fuit actio de dolo, C. de dolo, cum proponas.  Potest dici quod actum fuit inter partes, ut si altera pars resiliret a pacto soluta poena ei staretur, ff. de transaction., ei qui fidem.  Sed hoc non credo, nec hic colligitur.  Unde dicas quod ubi compositio intercedit et pure renunciat aliquis iuri suo, postea non auditur, ut hic, et infra, de renunciat., in praesentia; et 7. q. 1, quam periculosum.  Et remittentibus actiones suas non est dandus regressus ad eas, ff. de aedil. edict., quaeritur § si venditor.  Et nota quod qui renunciat spirituali iuri sive beneficio pure, et sine aliquo pacto debet renunciare, alias simoniacum esset, quia non habet ibi locum renunciatio sub modo vel sub conditione; et inde est quod non potest redire ad primus ius.  Sed in transactione vel in pacto secus est, cum ibi admittatur talis contractus: do ut des, facio ut facias, vel facio ut des, ut locum non habeat in spirituali beneficio, infra, de transact., super eo.  Si dicas, quare non fuit iste R. auditus super priori beneficio, sicut ibi, infra, de pact., cum pridem; et infra, de renunciat., sane.  Respondeo quoniam iste non habebat actionem ad agendum, et nemo sine actione experitur, ff. de negot. gest., si pupilli § videamus.  Tum quia pure renunciavit, ut dictum est, tum quia recipiendo custodiam et prioratum etiam iuri suo in totum renunciavit, et quia ipse iudicis officium non imploravit sicut in illis infra, de pact., cum pridem; et infra, de renunciat., sane; propter quod auditi fuerunt et restitui ad agendum.

Praepositus et capitulum

Quibus forte negotium commissum fuerat quorum litteris bene creditur, 19. q. 3, statuimus; et 73. dist., in nomine Patris, in fi.

Episcopus munus

Hic concurreunt duae praesumptiones, scilicet, factum episcopi, et scriptura praepositi et capituli, et factum legati.  Facto episcopi creditur, infra, de re iudic., sicut; et infra, de renunciat., in praesentia; et 2. q. 7, hoc etiam placuit.  Unde non est versimile quod etiam suspensum et a suspensis electum benediceret vel confirmaret.  In contrarium praesumitur ex litteris praepositi et capituli, quibus etiam creditur per iura praedicta et ita circa idem factum quandoque habentur variae praesumptiones, 57. dist., si quis in aegritudine; et ff. de in int. rest., divus; et arg. infra, de praesump., litteras; ibi tamen una praeponderat alteri, hic neutra.  Et ideo Papa mandat inquiri de illo interdicto.

Impendit

Quare praesumitur quod electio illius fuit canoncia.

Praemisimus

De suspensione et interdicto a cardinali positis.

Praeiudicat

Sed quia nescimus utrum istorum alteri praeiudicet, ideo absolvimus reum, quia in rebus dubiis promptiores debemus esse ad absolvendum quam ad condemnandum, infra, de probat., ex litteris; et infra, de fide instrum., inter dilectos, in fi.  Hic secus factum fuit.

A suspensis

supra, de consuet., cum dilectus, ubi de hoc satis dictum est.

Cassata

Id est, cassa nunciata, quia suspensi eligere non possunt.

Consulatur

Intellige quod per capitulum fiat electio, ex quo non dicit per quos.  Si enim Papa voluisset monasterio per alios provideri, illud mandasset, sicut fieri consuevit.  Unde mandat illos primo absolvi a sententiis suspensionis, ut postea eligere possint.  Et R. seniori restituti fuerunt custodia et prioratus, ut continetur in integra.

X 1.06.17 Qualiter post obitum

Administrationi

Sic infra, de praeben., cum iamdudum; et infra, de elect., bonae 1; illud dispensatio, ut ibi patet, ita tamen quod de rebus temporalibus nihil penitus alienent.  Et ideo illud introductum fuit, quia si nimia subtilitate circa hoc uteremur, subtilitas in perniciem ecclesiae verteretur, C. ad Trebel., sancimus.  Et dixit hic Laur. quod si electus ante confirmationem aliquid disposuit de rebus ecclesiae, ut salvae essent, quia erant periturae, et hoc non fecit tamquam praelatus, sed tamquam simplex canonicus, non videtur ob hoc administrasse, et ei non debet nocere, ff. de acq. hered., pro herede; et C. de tutor. qui non satisd., tutor; et C. de tutor. qui non satisd., in dubium.  Cautius tamen faciet si abstineat, si est aliquis alius qui hoc facere possit, quia etiam qui minimam particulam de hereditate attigerit, administrasse videtur, ff. de acq. hered., si servum § si quis suus.  Propter hoc cassata est haec electio, et quia non erat convenientis scientiae.

Conveniens

Bene dicit conveniens, quia sufficit quod sit convenientis scientiae, licet non sit eminentis, infra, de elect., cum nobis.

Quicquid ex ea

C. de legi. et const., non dubium; 12. q. 2, alienationes; 20. dist., de quibus.  Arg. contra 3. q. 7, infamis § tria; et 3. q. 7 § verum; et infra, de iure patron., consultationibus.  Hoc intelligitur cum credebatur ius habere patronatus.

X 1.06.18 Cum inter universas

Ad decanum

Nota quod absente decano potest electio fieri, licet sit honorabilior pars capituli, infra, de concess. praeben., post electionem.

Nominare

Et male mandaverunt, ut sequitur, quia eos expectare non tenentur, ut infra dicit, quia periculosa est mora.

Dierum

Viginti miliaribus pro dieta computatis, ff. de ver. sig., itinere; et ff. si quis caut., vicena; et supra, de rescript., nonnulli, ubi de hoc satis dictum est.

Remoti

A quam remoto loco absentes vocandi sint, colligitur ex tribus, quia vocatur a tam remoto loco quantum est a Mediolano usque ad Genuam, 63. dist., quanto.  Sed non debent vocari a tam remoto loco quantum est a Capua usque ad Palermum, ut hic dicit, et quia vocandi sunt ubi sine periculo vocari possunt, infra, de elect., quod sicut § si autem.  Sed videtur quod omnes qui sunt in eadem provincia sunt vocandi, cum illi praesentes dicantur, C. de praescri. long. temp. dec., cum in longi; et infra, de elect., coram.  Alias non valet quod faciunt praesentes, infra, de elect., quod sicut; et bonae memoriae 2.  Quod omnes de provincia sint vocandi, habes infra, de elect., in Genesi.  In huiusmodi vocationibus pro electionibus faciendis credo quod standum sit potius consuetudini, ut dicitur in illa decretali infra, de elect., in Genesi, quae dicit quod de toto regno Franciae vocantur ad electiones de consuetudine generali.  In aliis negotiis ecclesiae sufficit quod facit maior pars praesentium, 10. q. 2, hoc ius; dummodo maior pars, sive duae, sive tres sint praesentes, ff. quod cui. univ. nom., plane; et ff. quod cui. univ. nom., nulli.  Nec vocentur absentes in talibus, ut ibi, hoc ius.  Ber.

Cognoverunt

Unde vocari non debuerunt, quia si scivit, certiorari non debuit, ff. de act. emp. et vend., si res vendita, in fi.  Unde statim debebant venire ad tractandum de communi utilitate, C. de decur., curiales 2, lib. 10.  Item nec ille est expectandus qui procurat ne ad eum citatio veniat, quia latitat, arg. ff. de evict., si dictum § si praesente; et infra, ut lite non cont., quoniam § 1.  Credo tamen quod vocandi sunt, dummodo sint in tali loco unde sint vocandi, licet sciant ecclesiam vacare.

Reversi

Sicut quidam sunt reversi, sic alii poterunt redire, 23. q. 4, displicet, circa princ.  Arg. contra ff. de recepti., si cum dies § penulti.

Assumatis

Aliis absentibus, et tamen miserant pro illis ut ad faciendam electionem cum eis venirent.  Sed pone quod non habuissent isti mandatum a Papa ad eligendum, numquid poterant isti eligere ante terminum praefixum illis absentibus quos vocaverant?  Videtur quod sic.  Arg. huius capituli quia non tenebantur vocare illos, unde possunt mutare voluntatem sine aliorum praeiudicio, ff. de regul. iur., nemo.  A contrario sensu, cum eorum non intersit, ff. de condi. ob casuam da., si pecuniam; et ff. locat. et conduct., colonus; et infra, de deposit., bona fides § 2; et ff. deposi., plane § penulti.; et infra, de praecar., precarium; et infra, de instit., cum venissent.  Praeterea hoc faciebant de gratia, ergo possunt illam revocare quandoque volunt, supra, de postul. praelat., bonae 1; quia ius non videtur acquisitum, infra, de verb. sign., abbate; et 10. q. 3, quia cognovimus.  Sed videtur quia ex quo admiserunt illos vocando ad electionem, iam non possunt revocare, infra, de elect., cum Wintoniensis; et infra, de his quae fi. a prael., etsi membra, ubi de hoc; et ff. de servitu. rust. praed., per fundum.  Ex eo quod nolunt procedere ad electionem sine illis, continentur se hoc non posse facere eis exclusis, infra, de offi. deleg., cum super; et res de facili ad suam naturam revertitur, ff. de pacti., si unus § quod si non totum.  Praeterea gratia concessa semel intempestive revocari non potest, infra, de commod., cum gratia; et ff. commodat., in commodato § sicut; cum non decipi, sed adiuvari beneficiis nos oporteat, ut in proximis iuribus.  In casu isto dixit Io. quod bene possunt eligere, cum eos vocare non tenerentur.  Mihi videtur quod ex quo illos vocaverunt, tenerentur illos expectare usque ad terminum statutum; et hoc dico dummodo ex tali expectatione praeiudicium ecclesiae non contingant vel damnum aut periculum.  Si vero mora periculum induceret, non obstante tunc illa vocatione possunt eligere, et hoc videtur sonare littera illius capituli ibi, quia vero mora, etc.  Et quod isti processerunt in capitulo praesenti, hoc fuit, quia Papa eis mandavit, et quia periculum timebatur vel imminebat ex mora.

Regia

Sic infra, de for. compet., licet ex suscepto.  Sed ex tali assensu administrare non posset, quia non consentit in eum tamquam Papa, sed tamquam rex; sic infra, de elect., quod sicut § praeterea; et 23. q. 4, si ecclesia, in fi.; et ff. de adopt., si pater § qui duos.  Et sic duplex consensus exigitur, supra, de elect., cum terra; et infra, de elect., sacrosancta.

X 1.06.19 Cum nobis olim

Innovari

Hoc allegando dicit, quia non extenditur appellatio, nisi ad ea quae illegitime fiunt, et illa sola cassat, arg. infra, de restit. spol., audita; et supra, de rescript., causam quae.  Secus est in denunciatione novi operis, infra, de nov. oper. nunc., intelleximus; et infra, de nov. oper. nunc., cum ex iniuncto.

Nulla electio fieret

Talis enim appellatio non valet, ne id fiat quod edicto perpetuo cavetur, 25. q. 1, quae ad perpetuam; ff. de appellat. recip., si res.  Quoniam publicae utilitatis interest, ut fiat electio, ff. de novi operis nunc., de pupillo § si quis rivos; et infra, de his quae fi. a maior. par. cap., ex ore, in fi.; supra, de elect., cum inter R.

Revocare

Numquid eo ipso quod admoniti nolunt redire, qui praesentes sunt possunt eligere?  Videtur quod sic, arg. hic et infra, de elect., quod sicut § si autem; et arg. supra, de postul. praelat., bonae 2; et infra, de test., in nomine domini; 65. dist., si forte; infra, de offi. deleg., cum super; maxime cum mora in talibus sit suspecta, supra, de elect., cum inter universas; et arg. ff. de admin. tut., tutor qui § 1; et ibi, unus tutor alium non expectat; et infra, ut lite non cont., quoniam § 1; arg. C. de divid. tutel., si post finitum, in fi.  Econtra videtur quod teneantur expectare usque ad finem trium mensium, arg. 2. q. 6, ei qui § appellatore; infra, de offi. deleg., consuluit; et 16. q. 3, placuit ut.  Saepe vocandi enim sunt ad electionem, 63. dist., plebs; et reus absens debet expectari usque ad finem triennii, C. de iud., properandum § huiusmodi autem scientia; arg. ff. de excusat., non tantum; et ff. de ver. oblig., insulam; et ita expectabunt usque ad finem quousque eligere possint.  Dicit Io. quod praesentes procedere possunt circa finem trium mensium non praecipiti festinatione, sed moratoria cunctatione, arg. ff. de admin. tut., tutor qui § 1; et infra, de offi. deleg., consuluit.  Hoc non credo, immo dico quod si maior et sanior pars vult procedere ad electionem potest, ut provideant ecclesiae viduatae, supra, de elect., cum inter universas.  Si vocaverint alios praesentes vel absentes, statuto eis termino competenti intra quem convenienter possint venire.  Et si non venirent, et assignaverint iustam causam quare non veniant, alii possunt postea ad electionem procedere, vel quia debet venire vel iusta de causa impeditus, constituere aliquem de collegio procuratorem cui vices suas committat, infra, de elect., quia propter.  Et est ratio, quia mora in talibus est periculosa valde, supra, de elect., cum inter universas; et infra, ut lite non cont., quoniam § 1.  Et praeterea quod a maiori parte capituli fit debet valere, nisi minor aliquid ostenderit rationabile, infra, de his quae fi. a maior. par. cap., cum in cunctis; et sic etiam observatur, et hoc idem dicitur hic.

Alienos

Ex quo nolunt venire vocati, potest procedi sine illis, ut dictum est, arg. infra, de offi. deleg., prudentiam § adiicimus.

Manum

78. dist., quid est manus cito; et 24. dist. § 1.

Ex officio

Nota hic arg. quod iudex potest supplere etiam de facto, quia Papa supplet hic de facto.  Quando in causis iudex debeat supplere et qualiter dictum est supra, de postul. praelat., bonae 1.  Sed in isto casu illud teneas, quia et si nihil obiiciatur electo, ille qui confirmat electionem debet inquirere de modo electionis, an sit canonice facta, de persona etiam electi, an sit idonea, infra, de elect., venerabilem; et 28. dist., priusquam, ubi de hoc.  Alias si confirmaret indignum ipse puniretur, et promotus debet repelli, infra, de elect., nihil est.  Et de omnibus talibus debet ex officio suo inquirere, cum sua intersit, ne puniatur.  Item et si in alio casu ex officio suo iudex supplet etiam de facto, infra, de except., exceptionem, in fi.; et infra, de except., extravag. pia.  Et quos prohibet praetor, in totum prohibet, etiam si non opponatur, ff. de postulan., quos prohibet; et in alio casu ff. de pet. hered., filius, secundum opinionem Placen.

Litteraturae

In praelato requiritur non solum litteratura sed etiam quod sit sollicitus et prudens in temporalibus, 39. dist., Petrus.  Quae scientia exigitur in episcopo, habetur 23. dist., qui episcopus; et 38. dist., quae ipsis; et 38. dist., omnes psallentes.  Tamen conveniens scientia toleratur in ipso, ut hic dicit, et arg. ad hoc ff. de aedil. edict., sciendum autem § illud; et ff. de aedil. edict., si quid venditor § venditor.  Et eminens scientia bene est desideranda in praelato et competens toleranda, quia multa scientia inflat, sed eius imperfectum supplet perfectio caritatis, infra, de renunciat., nisi § pro defectu.

Procuratorem concedimus

Numquid per talia verba confirmat electionem?  Credo quod sic.  Suspendit tamen consecrationem usque ad legitimam aetatem.  Inno. iiii dicit quod non, et cum fuerit in aetate legitima, debet eligi in archiepiscopum, et Papa dispensat cum ipso, quia cum non esset aetatis legitimae Papa ipsum concessit in procuratorem ecclesiae Capuanae, ac si esset simpliciter postulatus.  Alias electionem ipsius denunciasset irritam et inanem, et canonici essent eligendi potestate ea vice privati, supra, de elect., cum in cunctis; et infra, de elect., innotuit, si scienter eum elegissent.

Liberam

Per illud verbum non datur ei potestas male administrandi, 21. q. 1, relatio; arg. C. de inoffic. testam., si quando; et infra, de elect., ecclesia vestra 1, ad fi.  Et licet praelatus procurator dicatur, 12. q. 1 § si ergo res; et 12. q. 1, si privatum; infra, de dona., fraternitatem.  Tamen donare potest si consuetudo est, infra, de dona., caeterum; et ff. de donation., filiusfamilias.  Considerata consuetudine loci, et quantitate doni, ut in capitulo praedicto infra, de dona., caeterum; et ff. quod vi aut cla., prohibere § non tantum.

X 1.06.20 Innotuit nobis

Distulisti

Et merito, quia nec eius electionem confirmare poterat nisi primo ipse consentiret electioni suae, infra, de elect., cum inter canonicos; et infra, de translat., licet; et quia debet examinari, infra, de elect., nihil est.

Decreto

Decretum debet continere totam seriem et formam electionis, nomina eligentium, et eorum consensum, et subscriptiones cuiuslibet in hunc modum: ego talis canonicus talis ecclesiae huic electioni interfui et consensi et propria manu subscripsi, si scit scribere, alioquin alius pro ipso et nomine illius et de ipsius mandato subscribere debet, infra, de re iudic., cum inter vos.  Et nomen electi debet continere, et ad quam dignitatem est electus, et quod scriptura illa fuit facta per publicam manum vel per duos idoneos viros, infra, de probat., quoniam; et sigillum capituli apponatur.  Et hodie etiam debet continere inquisitionem et voluntates singulorum, et publicationes et collationem et electionem, ita quod per tale decretum appareat formam servatam fuisse.  Et illud decretum secundum quosdam non est de substantia electionis.  Hodie vero ita est de substantia, quod si non fiat publicatio voluntatum, et inquisitio, et collatio, et electio subsequenter incontinenti, cassatur electio, infra, de elect., Cumana; et infra, de elect., cum post petitam.

Ingenua

Ingenuus est is qui statim ut nascitur liber est, Inst. de ingen., in princ.

Coniugata

Si enim fuisset coniugata, filius esset spurius nec posset legitimari per matrimonium sequens, infra, qui fil. sint legit., tanta.  Quid si contraxisset postea cum ea, numquid ipse posset eligi tamquam de legitimo matrimonio natus?  Non videtur, quia non fuit de legitimo matrimonio natus, supra, de elect., cum in cunctis.  Nec prodest quod res deveniat ad eum casum, etc.  Tempus enim nativitatis videtur considerari debere, sicut tempus electionis, infra, de elect., dudum ad audientiam; et arg. 30. q. 5, qualis; ut ibi in virginitate desponsata, et hoc ita potest dici.  Dico quod bene potest eligi, quia matrimonium sequens omnia praecedentia purgat, et ille tamquam legitimus est habendus, infra, qui fil. sint legit., tanta.  Idem dicitur in 30. q. 5, qualis, quia verba sunt intelligenda cum effectu, infra, de cleri. non residen., relatum.

Lateranensis concilii

Supra, de elect., cum in cunctis.

Nullam esse

Sic ergo patet ex eo quod dicit, innuit, nullam esse.  Et ex eo quod dicit inferius, electionem ipsam praedicti canonis auctoritate cassatam.  Quod canon ille supra, de elect., cum in cunctis, est canon latae sententiae; et infra, de elect., cum Wintoniensis.  Dicit Tanc. quod talis electio est nulla et in hoc est canon latae sententiae.  Sed quantum ad aliam poenam quae imponitur eligentibus non est latae sententiae, sed ferendae; et ad hoc inducit infra, de elect., quisquis; et infra, de elect., quia propter.  Sed hoc non dico.  Immo quo ad omnia canon est latae sententiae.  Sed huic contradicitur quod dicit inferius, nec poenam infligimus, etc., id est, nolumus esse inflictam, quia parcimus eis, et hoc est quod praemisit, parcentes non modicum, etc.  Et illa duo capituli infra, de elect., quia propter; et infra, de elect., quisquis, in alio casu loquuntur, ut ibi dicemus.  Ber.

In parem

Sic 21. dist., inferior; et ff. de recepti., nam magistratus; et ff. ad Trebel., ille a quo § tempestivum; nisi se subiiciat ei, ut ff. de iuris., est receptum; et 2. q. 7, nos si incompetenter; nisi ratione legationis, 93. dist., praecipimus; vel delegationis, infra, de offi. deleg., sane quia.

In scholis

Multum enim operatur notitia scholastica, sicut et militaris, ff. de castr. pecul., miles filiusfamilias; et ff. de castr. pecul., si forte, in fi.

Reatum

Id est, defectum, sive impedimentum, quia etsi non sit nota delicit, est tamen nota defectus impedientis promovendum, infra, de purg. can., accedens.

Permissam

Et sic patet quod illegitimus potest postulari.  De hoc dictum est supra, de postul. praelat., etsi unanimiter.  Sed non alias indignus, puta suspensus, vel qui suspensionem non servavit, supra, de postul. praelat., ad haec.

Ignorantiam

Ignorantia crassa et supina non excusat, infra, de ordin. ab ep. qui ren. epi., requisivit.  Unde probare debebant isti ignorantiam quam allegabant, ut hic dicitur, 82. dist., proposuisti.  Crassa fuit istorum ignorantia, quia improvide ipsum elegerunt, non requirentes de eius persona ab his per quos certificari potuerunt, 37. dist. § ut itaque; et infra, de reg. iur., quamvis; et ff. de iuris et fact. ignor., regula.  Et ideo debebant probare diligentiam adhibitam, et sic probatur ignorantiam.  Hanc ignorantiam poterant probare per iuramentum, infra, de test., praesentium; et infra, de except., pastoralis; arg. bonum infra, de scrutin., ex parte.

Ad petendam

Alias si fuissent missi ad eligendum simpliciter, bene potuissent postulasse, infra, de elect., in causis.

Susceptionem

Per hoc videtur solvi quastio dominicalis qua quaeritur, si episcopo deposito canonici eligunt alium antequam recipiant litteras Papae, quibus restituitur depositus; arg. est hic pro restituto 8. q. 5, quilibet; C. de mand. princ., si quis; infra, de praeben., inter caetera.  Arg. contra 7. q. 1, eos qui; ff. de decur., qui ad tempus; infra, de renunciat., ex transmissa; et C. de nupt., neque.

Praesentare

Sic patet quod metropolitanus non potest cum illegitimo dispensare, ex quo illum sibi praecipit praesentari.  Arg. contra infra, de corp. vitia., cum de tua.  Ber.

X 1.06.21 Cum inter canonicos

Capituli

Nota quod licet dissensio sit inter canonicos et quaedam agant contra alios, ibi dicitur esse capitulum ubi est maior pars.  Et potest constituere procuratorem, et ille dicetur capituli procurator.  Et in constituendo talem procuratorem non requiruntur singuli de capitulo, sed tantum illi qui sunt maior pars; alias committeretur falsum si singulorum nomina ibi ponerentur aliis ignorantibus, infra, de his quae fi. a prael., quanto.  Et iste procurator habebit expensas de capitulo.

Epileptico

De quibus habes 33. dist., maritum; et 33. dist., clerici; et 33. dist., communiter diffinimus.

Recusatus

Per hoc videtur quod crimen in modum exceptionis probatum in uno iudicio, praeiudicet in alio, arg. supra, de elect., super eo; et 2. q. 1, prohibentur; licet enim crimen in modum exceptionis probatum non infamet, infra, de ord. cognit., cum dilectus, in fi.  Tamen gravat cuius opinionem, unde inhonestum est admittere talem, ff. de decur., eos; et C. de adulter., et si libidinem.  In causa vero criminali bene repelleretur testis a testimonio, si in alio iudicio esset repulsus, probato eius crimine in modum exceptionis, de quo gravata est eius opinio, infra, de testib., testimonium.  Sed adhuc probandum est ipsum morbo epileptico laborare, quia non constabat illum sic fuisse repulsum per illam allegationem.  Sed si de hoc constaret, non deberet amplius eligi, arg. supra, de postul. praelat., gratum, ubi cassatur electio illius, seu postulatio secundo facta, quae primo cassata fuit propter vitium personae, ut supra, de elect., super eo.

Aliam

Hic sumitur arg., quod non est electio facienda de aliena ecclesia quamdiu reperitur idoneus in eadem.  Sed pone quod maior pars capituli et sanior eligat de alia ecclesia, et minor de ecclesia sua; quae illarum praevalet?  In hac quaestione dicit Laur. quod si duae partes capituli eligunt de aliena ecclesia, tenet electio, quia duae partes vicem totius capituli obtinent, supra, de elect., licet; et infra, de elect., scriptum, ubi postulatio facta a duabus partibus praefertur electioni factae a minori parte, quia si duae partes capituli non sunt in ecclesia, non videtur capitulum esse, ff. de decr. ab ord. fac., lege; et ff. quod cui. univ. nom., plane.  Sed si non essent duae partes, licet esset maior pars, et eligant de aliena ecclesia, non valet electio si minor pars eligat de sua ecclesia, et sic intelligit illa iura 61. dist., obitum; et 61. dist., nullus; 85. dist., Florentinum.  Vincen. et Io. dixerunt quod semper praevalet electio de propria ecclesia a minori parte facta, etiam a duobus, arg. praedictorum decretorum, et 63. dist., litteras; et C. de episc. et cler., in ecclesiis; et infra, de cleri. peregri., te nobis; et 7. q. 1, denique; et quod dicitur hic est allegatio.  Sed ideo hic obtinuit electio de aliena ecclesia, quia minor pars unum elegit.  Sed obstat infra, de elect., in causis; et illud dicunt propter formam mandati ut praevaleret postulatio de aliena ecclesia electioni de propria.  Tanc. dixit, et melius ut mihi videtur, quod electio facta a maiori et saniori parte capituli praevalet undecumque, sive de sua ecclesia eligant, sive de alia, dummodo aliud canonicum non obsistat.  Et hoc satis bene colligitur in hac decretali, quia propter rationem illam quam hic allegabat S. subdiaconus frivolam reputavit, et inhaeret illi soli de morbo epileptico, ut infra dicit, non obstante appellatione si qua ex aliis superius memoratis causis, cum eas frivolas, etc.; et supra, de elect., licet, in fi.; et optime facit infra, de elect., quia propter, ubi dicit, is eligatur in quem maior et sanior pars, etc., non distinguendo de quacumque ecclesia; et infra, de elect., in Genesi; et infra, de elect., ecclesia vestra 1, ubi dicitur quod electio debet fieri a maiori parte capituli.  Quid respondebis illis capitulis 61. dist., nullus; et 61. dist., obitum; et 61. dist., Florentinum?  Dicas quod verum est quod ita deberet fieri et honestum esset et de iure est.  Si tamen maior pars aliter facit, valet, quia in hoc renunciavit iuri suo quod in favorem ipsorum fuerat introductum.  Nam et optimus eligendus est, et melior, 63. dist., metropolitano; et 25. dist., unum § nunc autem; 8. q. 1, licet ergo; et tamen toleratur dummodo sit sufficiens, supra, de elect., cum nobis; et infra, de elect., cum dilectus, ubi multi meliores erant in ecclesia, et sufficit ne malus existat, 16. q. 7, monasterium.

Confirmavit

Sed nonne eo ipso quod elegit confirmasse videtur, ut 63. dist., in synodo; et ff. de auct. tut., quamquam?  Sed non est verum, infra, de fide instrum., inter dilectos, vers. caeterum; et supra, de elect., cum inter universas, in fi.  Quoniam tamquam arbiter elegit, et tamquam archiepiscopus confirmavit, arg. ff. quan. appel. sit, si quidem § solent; sic infra, de elect., quod sicut § praeterea; infra, de concess. praeben., postulastis.  Sed numquid potest irritare propriam electionem, si tempore consecrationis vel confirmationis probetur ei crimen in modum exceptionis?  Arg. quod non, quia cum ipsam electionem teneatur defendere, eam non debet impugnare, arg. infra, de nat. ex lib. ven., indecens; et infra, de cleri. coniug., diversis; arg. ff. de condi. indeb., frater a fratre; et ff. si serv. vend., altius.  Sed non est ita, quia tamquam alius confirmat et tamquam alius eligit arg. 3. q. 7, infames, vers. item si contra patrem pupilli.  Et de hoc dixi plura, arg. supra, de elect., cum inter universas.

Et subscriptam

Arg. colligitur hic a contrario, quod ante subscriptionem possent recedere electores ab electione, arg. infra, de censib., olim; et 1. q. 7, saluberrimum; et 64. dist., quanto.  Sed non est verum, quia postquam electus est aliquis non possunt electores mutare propositum suum, dummodo ipse electus velit consentire, ut infra dicitur.  Immo etiam ante electionem factam, facta publicatione scrutinii variare nequeunt electores, infra, de elect., publicato; arg. infra, de elect., in causis; et ff. de servitu. rust. praed., per fundum; et ff. de regul. iur., nemo.  Immo si nollent illum eligere in quem maior et sanior pars consensit, deberent per superiorem compelli, infra, de elect., publicato; quia illum tenentur eligere, ex quo iam sic processum est, infra, de elect., quia propter.

Quasi coniugale

Sed in veritate contractum non est vinculum coniugale per consensum eligentium et electi ante confirmationem, infra, de translat., inter corporalia, vers. unde cum non sit, etc.; et infra, ut lite non cont., quoniam § si vero, in princ.  Et ideo dicit, quasi quia posset renunciare sine licentia ante confirmationem Papae, arg. praedicta decretalis infra, de translat., inter corporalia, ut ibi notatur vers. sicut autem.

Ex aliis causis

Scilicet, quia erat de ecclesia, et in eadem erant idonei.

Resilire

Contra supra, de postul. praelat., bonae 2.  Sed aliud est in postulatione, et aliud in electione per quam ius acquiritur, 8. q. 2, dilectissime.  Et per postulationem ius non acquiritur, supra, de postul. praelat., postulationem.  Immo potest dici quod idem est ut si postulatio sit publice facta in scrutinio vel superiori praesentata, non possint ab ea recedere, supra, de postul. praelat., bonae 2; ut dixi supra, de postul. praelat., etsi unanimiter; et supra, de postul. praelat., postulationem.

Non compromiserint

Maxime supple, quia idem est ac si compromisissent, ut dicitur supra, quia sive compromiserint sive non, possunt mutare consenseum suum, ut dictum est.

Volente

Ut voluntas impleatur necesse est, quia ubi est opus facto, voluntas non sufficit, infra, de eo qui mitt. in poss. caus., constitutis; et infra, de bigam., nuper.

X 1.06.22 Dudum ad audientiam

Conscientias

Nota conscientias eligentium examinandas sicut conscientiam accusatoris, 2. q. 7, si qui sunt.

Numerus

Ex eo quod hic dicit in fine, colligitur quod numerus praefertur auctoritati, infra, de appell., constitutis 2.  Non enim praeferenda est dignitas, nisi cum numerus est par vel in modicum excedit, ff. de pacti., maiorem; et infra, de elect., ecclesia vestra 2, ubi numerus non profuit; infra, de testib., in nostra.  Et de hoc dicemus in illa decretali infra, de elect., ecclesia vestra 2.

Dignitate

Ecce in quibus auctoritas, 23. dist., in nomine Domini.

Et tempore

Quia ante ordinati fuerunt vel instituti in ecclesia, infra, de maior. et obed., cum certum.

Praesentatae

Et sic non remiserunt causam sufficienter instructam.  Et ideo male fecerunt, quia causam instructam remittere debuerunt, ut C. de appellat., ne causas; infra, de appell., constitutis 2; C. de relat., si quis; et C. de relat., super delictis.

Scire

Sic supra, de elect., significasti.

Procedendum

Proceditur tamen contra contumacem in causa appellationis, infra, de appell., saepe; et C. de temp. appel., cum anterioribus § illud.  Sed haec non fuit causa appellationis.

Electionis tempore

Ista tria praecipue requiruntur in episcopo, supra, de elect., cum in cunctis.  Et nota quod in huiusmodi electionibus tempus electionis spectatur, an sint tunc idonei, infra, de aetat. et qualit., cum bonae; et infra, de cleri. excom., postulasti; arg. infra, de elect., auditis.  Arg. contra supra, de postul. praelat., bonae 1; infra, de elect., quod sicut § si autem.  Solutio: tempus electionis debet spectari, et si tunc non tenuit electio ipso iure, non potest tractu temporis convalescere, ut in primis concordantiis, et 16. q. 3, placuit ut § potest, vers. quae enim ab initio, etc.  Si vero ab initio non erat nulla ipso iure, sed per exceptionem poterat cassari, tunc tractu temporis potest rata haberi, et sic loquuntur contraria.  Item arg. est hic initium spectandum, 1. q. 1, principatus; et 16. q. 3, si sacerdotes; et 55. dist., praecepta; et infra, de probat., post cessionem; et ff. de orig. iuris, facturus; ff. de regul. iur., quod initio; ff. de minor., denique § 1; ff. de public. iud., is qui; ff. de iuris., cum quaedam; et infra, de for. compet., proposuisti; et supra, de rescript., eam te; ff. mand. vel cont., si procuratorem, 1. resp.; ff. de Maced., si tamen; et ff. de poe., quotiens; et C. de testament., testes servi; et ff. de vac. mun., sextum decimum § qui ad munera; et ff. de peculi., licet § si filius, in fi.  Arg. contra scilicet, finem spectandum, infra, de testibus cog., praeterea; infra, de despon. impub., accessit; et de despon. impub., litteras; ff. de ritu. nupt., si quis; ff. de iure fisc., non intelligitur § si quis palam; ff. de iud., cum furiosus; ff. de statu hom., liber homo; Inst. de ingen. § sufficit et pro utraque parte; ff. comm. praed., receptum est.  Solutio: verum est initium fore spectandum in contradictibus vel quasi, et in delictis vel quasi.  In omni enim negotio ex quo actio oriri potest, et in decretis et constitutionibus, nisi propter favorem aliud contingat, sicut in matrimonio vel libertate, ut patet per concordandantes proxime positas, ilud quod dicitur finem spectandum habet locum cum quaeritur an id dedit vel non dedit, seu quando dedisse videtur, vel quando possidet vel restituit, sive cum capere potuit, in Auth. de nupt. § quia vero hactenus, coll. 4; et ff. de alim. vel cib. leg., Mela.  Inspicit enim tempus quo capax est, ff. de iure fisc., non intelligitur § si quis palam.  Et si ago contra te, et non competit mihi ius, si tempore sententiae competit, sequitur condemnatio, ff. de peculi., quaesitum; ff. de rei vend., sin autem § 1; ff. deposi., depositum § non solum.

In ordinibus

Talis electio nulla est, et devolvitur potestas eligendi ad alios, licet pauciores, ut hic patet expresse.  Et hoc intellige quando ex certa scientia eligitur; alias non essent privati si probarent ignorantiam, et ita ista tria et quodlibet illorum reddunt electionem nullam, ut hic patet.

Corporali

Sic infra, de re iudic., cum olim; et bene potest procedi contra absentem in isto casu, etiam lite non contestata, infra, ut lite non cont., quoniam § porro.  Arg. contra infra, de dolo et contu., cum olim, ubi expectatur per annum.  Sed illud in eo qui appellavit, illud quod dixi, quod potest procedi contra absentem legitime eo citato, intelligas ut infra, de appell., per tuas.

Impedimentis

Propositis contra ipsum in aetate, in ordinibus, in scientia, et in litteratura.

X 1.06.23 Bonae memoriae M.

Constaret

Nam si hoc esset, de iure communi debuit perdere primam et secundam, 12. q. 1, episcopus; et 12. q. 1, si quis episcopus; et infra, de translat., quanto.

Nunciaret

Simile supra, de elect., qualiter; et infra, de praeben., cum iamdudum.

De vi

Id est, violenta impressione inferenda.  Sic infra, de elect., cum Wintoniensis, ut notatur in casu, sed ibi fuit illata.

Metuebant

Si citati non poterant venire ad ecclesiam cathedralem, debebant constituere procuratores qui vice fungerentur illorum, infra, de elect., quia propter.  Et sic videtur quod non valuisset eorum appellatio, quo minus alii procedere potuissent.  Non credo quod hodie valeret talis appellatio, quia ex quo maior pars citat minorem, si iusta causa impediti venire non possunt, constituere debent procuratorem, infra, de elect., quia propter.  Alias credo quod electio maioris partis praesentis valeret per eandem constitutionem infra, de elect., quia propter.  Si autem maior pars canonicorum iusta de causa esset absens, nec posset venire ad ecclesiam in qua debet electio celebrari, et sint in loco in quo debent ad electionem vocari, satis credo quod minor pars debet ire ad maiorem si potest, et econverso.  Alias ad locum communem conveniant omnes vel constituant procuratores, si ire non possunt, infra, de elect., quia propter; 23. dist., in nomine Domini, vers. fi., ubi dicitur quod si electio Papae in urbe Romana fieri non potest, exeant ad locum idoneum.  Sed in casu huius decretalis aliud erat impedimentum, in quo absentes non debebant ire nec dare procuratores.  Timebant enim vim sibi fieri in electione, id est, violentam impressionem, et sic non habuissent liberam potestatem eligendi nec eorum procuratores, et ideo tenuit eorum appellatio propter iustum metum impressionis, et ita solus talis timor sufficit, licet impressio secuta non sit.  Unde de hoc mandavit Papa inquiri, arg. optimum ff. locat. et conduct., habitatores § ulti.; et ff. locat. et conduct., item quaeritur § exercitus; alias autem non debebant ire.  Vel si aliud iustum impedimentum habebant constituere procuratores, alias procedere debent ad electionem ex quo vocati erant per illam constitutionem infra, de elect., quia propter.  In spirituali vero sicut in carnali matrimonio debet esse liber consensus, alias nullus esset consensus, infra, de spons., cum locum.  Maguntini favebant Philippo per cuius potentiam Wormaciensis episcopus fuit postulatus et intrusus.  Prepositus iste favebat Ottoni, qui electi erant in discordia, unde timebant ipse et sui, quod non possent liberum habere consensum in electione; unde appellaverunt ex illa causa quae iusta fuit.  Unde in locum securum utrique parti convenire debebant.  Ber.

Constaret

Alias non valuisset appellatio.  Vel posset suppleri: maxime si vocati non fuissent.

Exceptione

Infra, de appell., an sit; et infra, de appell., constitutis 2; et infra, de usur., quia frustra; ff. de minor., auxilium; et 17. q. 4, frater noster; 12. q. 2, de viro.

Licentiam

Unde privandi sunt potestate eligendi illa vice, infra, de translat., quanto.  Quae potest assignari contra id, quia hic ipso iure fuerunt privati potestate eligendi, unde tenuit electio postea facta, sed ibi dicit Papa, suspendimus, ibi, solvitur.

Confirmaret

Quod si ecclesia Maguntina tali modo non recepisset, tunc legatus de utraque inquireret, et causam instructam ad sedem Apostolicam remitteret.

Recepit

Et ita quandoque probatur et examinatur quod notorium est, arg. 24. q. 1, pudenda, in fi.; et 11. q. 3, eorum qui.  Quoniam licet aliquid manifestum sit, eius tamen interpretatio non est negligenda, ff. de ven. inspic., temporibus § nihil.  Quamvis nihil tam indubitatum est, quin recipiat quandam sollicitam dubitationem, in Auth. de tabell., circa medium constitutionis, coll. 6; et ita potius recipiuntur hic testes ad cautelam, quam de iuris necessitate.  Vel quia ex superabundanti aliquid probatur, ff. de manumiss., causam, in princ.  Quia si transivit, non potuit non esse notorium, infra, de translat., quanto; vel forsan quia non erat notorium.

Cassavit

Id est, reprobavit, vel irritam nunciavit, ut patet supra, quia constitit ei quod administravit, et coepit ecclesiam praeter auctoritatem Apostolice sedis.

A paucissimis

Sic supra, de postul. praelat., gratum.

Notorius

Ut 2. q. 1, de manifesta; et infra, de accusat., evidentia.

Praesumitur

Sic infra, de renunciat., in praesentia; et infra, de re iudic., sicut; infra, de probat., post cessionem; et 2. q. 6, hoc etiam placuit; ff. de publican., quantae.  Sed hodie non praesumitur pro iudicis processu in praeiudicium alterius, nisi quatenus constiterit legitimis documentis, infra, de probat., quoniam.

Quamvis

Id est, quia.  Sic ponitur infra, de iureiur., quemadmodum, vers. quamvis interdum, etc.

Negantis factum

Sic infra, de renunciat., super hoc; et infra, de probat., quoniam; 6. q. 5, actor.

Per rerum naturam

Id est, secundum cursum causarum, C. de reb. credit., in bonae; vel per rerum naturam, id est, secundum naturalem probationem, id est, per causam rerum.  Quoniam ea quae non sunt, non probantur per aliquam causam.  Eius enim quod non est, nulla est causa.  Non enim ratio prius quam persona quaerenda est, ff. de iure cod., quidam referunt § 1; sed ea quae sunt, probantur.  Vel dic, per rerum, id est, causarum naturam, id est, consuetudinem.  Consuetudo enim est altera natura, quod dicit secundum solitum cursum causarum negativa non potest probari.  De hac negativa nota quod tribus modis dicitur.  Est enim negativa facti, iuris et qualitatis.  Negativa facti duplex est, pura et simplex, quae non habet determinationem loci, vel temporis, vel alterius rei.  Et haec negativa pura et simplex probari non potest directe vel indirecte, ut si aliquis dicat se numquam fuisse citatum; vel si quis dicat se non contraxisse cum Berta; et de tali negativa loquitur hic, et 6. q. 5, accusator quod asseverat.  Unde onus probandi transfertur ad adversarium, et hoc ideo quia negationum non sunt causa, ut dixi.  Si autem adiiciatur tempus vel locus, vel aliquid consimile, tunc potest probari indirecte, ut infra, de testib., ex tenore; et infra, de testib., series; et C. de contrah. et comm. stip., optimam; ut si exhibeatur instrumentum in quo stipulatio contineatur facta tali die et loco, ut in predictis iuribus.  Non obstat quod dicitur infra, de probat., tertio; et infra, de testib., tam litteris, in fi.; quia ibi non probatur directe vel indirecte, sed praesumptive.  Item negativa facti probatur, cum habeat in se implicitam affirmativam, ut si dicatur: ego non sponte renunciavi, quod dicit coactus renunciavi; et hoc debet probari ab eo qui hoc negat, infra, de renunciat., super hoc.  Item negativa iuris bene probatur, ut si negas emancipationem recte factam, hoc ipsum probare debes, ff. de probation., ab ea parte § 1.  Quia qui negat aliquid iuste factum, dicit illud iniuste factum, unde illud probare debet.  Negativa qualitatis dicitur illa, iste non est idoneus; hic negatur qualitas, etc., hic non est legitimus, iste non est diligens, non est solvendo.  Hoc potest et debet probari ab eo qui hoc dicit, quia quilibet praesumitur idoneus, nisi probetur contrarium, infra, de praesump., dudum; et infra, de scrutin., ex parte; et ff. de leg. 2, cum quidam; et ff. de leg. 2, cum pater § rogo; et C. de inoffic. testam., omnimodo.  Arg. contra C. de probation., ex persona.

Singulares

Et sic esset insufficiens testimonium illorum, infra, de elect., cum dilectus; et infra, de accusat., cum dilectus, in fi.  Si autem unus iuraret de facto alterius, subiret anceps periurium, quod esse non debet, ff. de in litem iuran., videamus; ff. de act. rerum amot., Marcellus; nisi forte sic iuraret: ego iuro quod ille non fuit citatus, quod ego sciam; simile infra, de purg. can., quotiens, in fi.; sic 8. q. 3, Artaldus; in Auth. de hered. et Falc. § si vero absunt, coll. 1; alias est sub § sancimus, ubi dicitur quod testes iurent quod non sint conscii alicuius malignitatis factae ab herede, hoc est dicere quod ipsi sciant.  Sic patet quod nullus potest probare se non fuisse citatum, sed illi incumbit probatio qui dicit aliquem fuisse citatum, non ei qui negat.  Legatus enim eos citavit, quod apparet ex eo quod ad legatum nuncium destinarunt, et ex eo quod dicit, omnia praesumuntur legitime acta; alias ei incumbit probatio qui dicit adversarium fuisse citatum, non ei qui negat.  Sed nonne capitulum erat excusatum, si quilibet de capitulo iuret se non fuisset citatum?  Videtur quod sic.  Negativa enim probatur per iuramentum ipsius negantis, ff. de iureiuran., ait praetor si § quacumque; et infra, de testib., extravag. praesentium; et licet sit probatum de capitulo non tamen singuli probant de se, sed talis probatio non relevaret capitulum.  Sed qualiter probabit capitulum citatum?  Dico quod per hoc quod litterae citationis diriguntur praelato, et aliquibus maioribus de capitulo, arg. supra, de postul. praelat., ad haec; 44. dist., comessationes, in fi.; et infra, de simon., veniens; Inst. de iure natural. § senatus; et ff. de condi. et demon., municipibus; arg. infra, de procurat., consulti.  Vel si non habetur illorum copia, sufficit legi litteras publice in capitulo sive in claustro praesentibus qui inveniuntur, infra, de dolo et contu., causam quae; et infra, de dolo et contu., venerabilis; et infra, de cleri. non residen., ex tuae.  Et interrogandi sunt vicini sive parochiani si volunt defendere, ff. ex quib. cau. maio., ergo; et ff. de liber. agnosc., senatus; ff. de damn. infect., dies § praetor.  Sed si litterae praesententur praelato, et aliquibus de maioribus vel soli praelato, et ipse occultaverit litteras, nec praesentaverit eas capitulo, et non vadat vel mittat ad iudicem, et sic iudex reputans capitulum contumax, totum capitulum suspendat vel excommunicet, numquid illi qui nihil sciverunt sunt excommunicati?  Videtur quod non, nam propter contumaciam procuratoris dominus non punitur, ff. si quis ius dic. non obtem., omnibus § si procurator; et infra, ut lite non cont., ad hoc, in fi., ubi innuitur a contrario sensu, quod propter contumaciam procuratoris dominus excommunicari non potest, si dominus ignoraverit.  Sed hoc tutius videtur quod capitulum petat absolutionem, quia praesumptio non modica est contra ipsum capitulum, nisi capitulum diceret se nescivisse; sed non de facili posset hoc probare.  Arg. quod posset infra, de probat., tertio; et infra, de probat., cum bonae; arg. quod capitulum sit excommunicatum, arg. infra, de sent. excom., extravag. Romana § ulti.  Ber.

Secure

Alioquin si non potuisset ire securus, poterat legitime appellare ab eo, nisi securum locum eidem providisset, infra, de appell., ex parte 1; et infra, ut lite non cont., accedens 2.  Sed hoc fuit falsum, ut hic dicit.  Etsi hoc esset, tamen potuit mittere procuratorem, sicut misit nuncium, infra, de appell., constitutis 2, et hic.  Sed numquid tenetur quis mittere procuratorem quando ipse ire non potest, puta quia sibi locus est suspectus, vel alias impeditus?  Non credo, quia nemo compellitur mittere procuratorem, praecipue in magnis causis, ut erat ista, ut infra, de procurat., querelam, ubi de hoc.  Sed mittere debet qui proponat exceptionem, alias teneret excommunicatio pro contumacia, infra, de appell., si duobus.

Nuncium

Nota simplicem nuncium non audiri, arg. infra, de procurat., alia; et infra, de dolo et contu., cum dilecti; arg. contra Inst. per quas pers. nob. acq. § igitur; et ff. deposi., depositum § si te rogavero; et infra, de offi. deleg., prudentiam.

Causis

Scilicet, quia non detulerunt appellationi, et quia indignum sine licentia Papae receperunt, et quia citati non venerunt, et etiam quia idem episcopus sine licentia Papae transivit.  Contra supra, de elect., consideravimus; contra infra, de elect., auditis, ubi utraque cassatur, quia factae fuerunt electiones post appellationem, et prima non cassata, facta fuit secunda.  Idem debuit hic fieri, quia utraque post appellationem facta fuit.  Praeterea et econtra opponitur, eo ipso quod primi postulaverunt post appellationem sine aliis, non fuerunt ipsi privati potestate eligendi, quia alii potuerant consentire, et renunciare appellationi, supra, de postul. praelat., bonae 2, et praedictis decretalibus supra, de elect., consideravimus; et infra, de elect., auditis.  Ergo secunda electio debuit hic etiam cassari, cum prima postulatio non fuerit nulla ipso iure.  Solutio: per talem postulationem factam post appellationem, nullum ius fuit acquisitum vel gratia quam petere posset, et postulantes poterant resilire a tali postulatione, cum nondum esset praesentata superiori, supra, de postul. praelat., bonae 2; et sic habebant adhuc potestatem eligendi, et poterant cum aliis eligere si voluissent.  Sed postea cum receperunt eum sine licentia Papae in contemptum ipsius, cum non possent, tunc primo amiserunt potestatem eligendi et magis deliquerunt quam si indignum scienter eligerent, et plus est ipso facto delinquere quam verbo, et plus est contemnere legem vivam quam mortuam, ut patet in integra.  Et sic paenes illos remansit ius eligendi, quamvis essent numero paucissimi, supra, de postul. praelat., gratum; et appellationem non possunt opponere, cum ipsi contra appellationem deliquerint, et contumaces fuerint, et ita ex tribus causis praedictis se fecerunt indignos.  Sed ex una praecipue amiserunt potestatem eligendi: recipiendo illum sine licentia Papae; alias si non recepissent illum, non amisissent potestatem eligendi, ut patet in integra.  Quidam dicere voluerunt, quod haec decretalis continet gratiam.  Sed forsan hoc dicunt qui intelligunt hanc decretalem quod haec electio facta fuisset antequam Maguntini recepissent Wormaciensem vel administrasset, et si hoc fuisset, quod non est verum, gratiam contineret.  Vel dic ex tribus, praesumptione, scilicet, quia a virum pastorali dignitate praeditum contra formam canonicam non solum eligere, sed etiam recipere praesumpserunt; contemptu, quia postquam procurator eorum nostras litteras reportavit, quibus mandabatur quod si Wormaciensem episcopus in temporalibus et spiritualibus ministrasset, ipsius cassaretur electio, ipsi postmodum quasi electo suo, sicut ex eorum litteris apparet, quibus eum electum suum nominant, temere paruerunt.  Et blasphemia, quia legatum nostrum quantum in eis fuit infamantes, eum fuisse corruptum pecunia sunt mentiti.  Haec littera est in registro, et sic ex tribus causis reddiderunt se indignos, unde non debent audiri, supra, de elect., consideravimus, ut sequitur in glossa.

Ad nos

Dixit Laur. quod cum simul omnes delinquunt eligendo indignum, tunc tantum transfertur potestas eligendi ad superiorem.  Si vero secundi post electionem priorum similiter eligant indignum, revertitur potestas eligendi ad priores, et facit pro eo quod dicit in littera, pariter; et infra, de elect., cum Wintoniensis.  Sed Tanc. dicit non esse verum, immo sive simul sive separatim deliquerunt, transfertur potestas eligendi ad superiorem sicut hic dicit.  Et illud adverbium, pariter, non notat identitatem temporis ad peccandum, quod exigat ut simul delinquant, sed vitii similitudinem.  Et illa decretalis infra, de elect., cum Wintoniensis, non facit pro eo, quia ibi tantum una pars peccaverat eligendo indignum hominem illegitime natum, propter quod ius eligendi ad alios fuit devolutum.  Et illi licet quodammodo deliquerunt eligendo per impressionem, non amiserunt ius eligendi, et tunc primi et secundi simul postea debent eligere, ut ibi dicitur.  Sed ubi utraque pars peccat eligendo indignum in electione episcoporum et eorum superiorum, sive eodem tempore, sive diversis peccent, semper transfertur eligendi potestas ad dominum Papam, ut haec littera dicit, sicut infra, de concess. praeben., quia diversitatem.  Et non revertitur ad primos, sicut dixit Laur., et eodem modo intellige supra, de elect., cum in cunctis § clerici; quod debet intelligi secundum istam, ut ad Papam eligendi potestas transferatur.  Secus est cum clerici sunt negligentes in eligendo, quia tunc devolvitur eligendi potestas ad proximum superiorem, infra, de elect., ne pro defectu.  In electionibus vero inferiorum praelatorum cum eligitur vel confirmatur indignus, servari debet quod dicitur supra, de elect., cum in cunctis § ulti.; et infra, de elect., nihil est.  Sed in casu negligentiae servatur quod dicitur infra, de concess. praeben., nulla; exceptis abbatiis, ubi dantur tres menses tantum, ut dicit decretalis illa infra, de elect., ne pro defectu.  Et quod infra, de elect., cum in cunctis, debeat sic intelligi, ex eo patet quod Papa in infra, de elect., cum in cunctis § clerici, non dicit ad quem devolvatur eligendi potestas.  Unde debet intelligi quod ad ipsum debet devolvi, cum in inferioribus dignitatibus dixit ad quos devolvatur potestas eligendi cum eligitur vel confirmatur indignus, ut infra, de elect., cum in cunctis § ulti; ut quod de minoribus concessit, de maioribus prohibuisse videatur.  Alii dicunt quod ad proximum superiorem devolvitur potestas eligendi, et hic non erat superior nisi Papa, et idem dicunt in casu negligentiae, ut dicit infra, de elect., ne pro defectu.  Ber.

X 1.06.24 Querelam

Commisit

Arg. ad quaestionem dominicalem quod si ille a quo appellatur, efficitur eiusdem iurisdictionis cuius est ille ad quem appellatur, quod nihilominus potest de causa cognoscere; ff. de iud., si is qui Romae; arg. contra, ff. de iud., iudicium; et ff. de iud., mortuo; et ff. de iud., Iulianus.  Tamen honestius est quod causam deleget, immo videtur quod teneatur causam illam delegare; ff. de iuris., praetor.

Petens

Et ita patet quod duae actiones simul proponi possunt in eodem libello, infra, de capell. monach., dilectus; et infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia; et et infra, de caus. poss. et propr., cum super; et ff. fam. ercis., heredes § de pluribus; ff. de act. emp. et vend., non est novum; et ff. de act. emp. et vend., ex empto.  Sed videtur quod iste oeconomus non fuisset audiendus, quia videbatur contrarius in sua petitione.  Petebat enim illum Petrum removeri ab ecclesia, ab eodem petens pensionem sibi restitui.  Ista duo contraria videntur, quod removeatur, et pensionem solvat.  Si enim condemnaretur ut removeretur de ecclesia, qualiter condemnaretur ad pensionem praestandam?  Sic enim condemnaretur qui non est praelatus.  Unde sententia illa non praeiudicat ecclesiae, sed contraria petens non auditur, infra, de appell., sollicitudinem; et 23. q. 7, quod autem; 74. dist., gesta; C. de muner. patrim., possessio tua, lib. 10; et infra, de iudic., examinata.  Dico quod illa non obstant, licet enim petatur removeri.  Interim tamen tamquam legitimus administrator est habendus; 8. q. 4, nonne.  Et accusato reo potest solvi quod debetur ei, ff. de solut., reo.  Et econverso a reo accusato potest peti quod debet, ff. de solut., sed nec illud.  Et si tibi legatus sit usus fructus, tributa praestare debes, ff. de usufru., relicto; et ff. de usufru., si pendentes § ulti.; et quia iste sic agebat etc., ff. de Maced., si quis patrem; et infra, de offi. deleg., coram.  Et si removeretur, nihilominus condemnaretur ad solutionem pensionis nomine ecclesiae, et teneret talis condemnatio.  Nam sicut condemnatur suo nomine, ita posset condemnari nomine ecclesiae, arg. 16. q. 4, volumus; et infra, ut lite penden., quasi per totum.

Consuetudine

Quae provenit ex iure patronatus, quae dat ius eligendi, infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia; et infra, de his quae fi. a prael., ea noscitur.

Oeconomi vestri

Concipienda sunt ergo verba sententiae in personam procuratoris vel syndici, non principalis personae, infra, de censib., olim; et infra, de capell. monach., dilectus; C. de sent. et interloc. om. iud., non videtur; ff. de negot. gest., liberto § ulti.  Si enim dominus deberet condemnari, quare ergo procurator caveret de iudicato solvendo?  Arg. contra infra, de probat., licet; sed ibi condemnatur commune Faventiae in personam procuratoris, quia in eo datur actio iudicati; ff. de re iud., si se non.  Et ideo necessario dominus, scilicet, commune Faventiae condemnatur.  Vel dicas in spiritualibus causis in persona domini debeat fieri condemnatio, in causis matrimonialibus et criminalibus, infra, de procurat., tuae; arg. C. de reb. credit., cum quis legatum.  Sed dominus M. dixit quod tunc procurator est condemnandus quando numquam comparuit in iudicio, quia dominus litis factus est, alioquin dominus condemnabitur, et non procurator; C. de sent. et interloc. om. iud., non videtur.  Quia tunc non fuit procurator dominus litis quando post litem contestatam datur procurator, et arg. ad hoc ff. de his qui not. infam., furti § si quis dominus.  Io. B. et Tanc. dicunt quod sive ab initio sive ex post facto procurator intervenit, in personam procuratoris formanda est sententia; C. de procur., nihil arbitramur; et ff. de nego. gest., liberto § ulti.; et ff. de procur., qui proprio, in princ.; et ff. de procur., licet in popularibus, in fi.  Ut autem non incidas in aliquod periculum vel dubium, formare debes sententiam in personam utriusque, scilicet, domini et procuratoris sui, sic: talem procuratorem talis, et ipsum dominum condemno, vel absolvo, et ita salvabis utramque opinionem, et ita servatur; arg. infra, de fide instrum., inter dilectos, in fi.

Super iure

Sed nonne petitorium et possessorium deducta sunt in iudicium?  Quare ergo non fit condemnatio super iure patronatus?  Ita videtur in verbis illis ubi responsum fuit, cum haec capella ad aliam nullo iure pertineat, etc.; simile infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia; et infra, de caus. poss. et propr., cum super; et infra, de caus. poss. et propr., cum dilectus.  Sed hoc hodie ideo est, quia populus non fuit in iudicio, et ea quae sunt inter presbyterum facta et cardinalem sancti Vitalis non praeiudicant populo, quia res inter alios, etc.; infra, de fide instrum., inter dilectos; ff. de re iud., saepe; et infra, de re iudic., cum super; et infra, de re iudic., quamvis.  Et est notabile quod hic dicitur, ut si electus impugnetur quod sit electus a non domino, sufficit ei probare quod eligens erat in quasi possessione eligendi, licet alter obtineat postmodum in petitorio, infra, de iure patron., consultationibus; et infra, de iure patron., cum propter.  Unde institutus ad repraesentionem populi non perdet ecclesiam.  Sed si altera ecclesia evincat postea ius patronatus, debet ab ea iterum praesentari, ut per hoc sit in quasi possessione iuris sui, scilicet, patronatus, infra, de iure patron., si vero; et infra, de iure patron., cum propter.

Tempora

Infra, de censib., pervenit, contra.  Sed illud in petitorio, hoc in possessorio.

Statum

Et de iure, quia conductor lite pendente debet solvere pensionem, 16. q. 4, volumus; et infra, ut lite penden., quasi per totum; et C. locat. et conduct., si quis conductionis.  Arg. contra C. de agric. et cens., litibus, lib. 11, ubi dicitur quod lite pendente colonus denegat domino pensionem, nisi diutius eam soluisset.  Sed ibi dominus agebat petitorio et non possessorio, vel ibi nolebat colonus restituere pensionem, quia dicebat quod ille non erat dominus qui ab initio dederat ei rem, et tunc sequestratio fit, nisi longo tempore soluisset, ut ibi dicitur, et est speciale.

X 1.06.25 Cum Wintoniensis

Tractaverint

Post illas duas cassatas.

Concordes

De persona assumenda, concordes tamen erant de electione facienda, ut postea sequitur.

Scienter

Quoniam si ignoranter, tunc non sunt privati, ut supra, de elect., innotuit.

Promeruit

Haec fuisset bona allegatio si eam probassent, si super episcopatu fuerat specialiter dispensatum, infra, de concess. praeben., cum dilecta.

Isti

Scilicet, prior et complices eius, qui non peccaverunt eligendo praecentorem.

Admisserant

Nota quod semel approbatum est, reprobare non possunt, ff. de negot. gest., Pomponius; ff. de adulter., si uxor; et 8. q. 2, dilectissimi; supra, de elect., cum inter canonicos; et 32. q. 5, horrendus.  Et sic illos admittendo sibi praeiudicaverunt, et ius suum amiserunt quo poterant illos repellere ea vice, et sic protestatio sua non profuit contrarium faciendo, sic supra, de consti., cum M.  Praeterea quare eos admiserunt cum essent suspensi ipso facto auctoritate concilii Lateranensis, supra, de elect., cum in cunctis?  Cum si elegissent, eorum electio debuit cassari, supra, de consuet., cum dilectus; et infra, de cleri. excom., postulasti.  Dicas quod illi qui eligunt indignum privati sunt quantum ad alios qui non peccaverunt, sed quantum ad se non est potestas eligendi ligata, quin bene possint eligere, si ab aliis admittantur.  Sicut potestas celebrandi in clerico peregrino non est ligata quantum ad se, sed quantum ad alios, quia celebraret si permitteretur, infra, de cleri. peregri., tuae fraternitatis.  Sic in monacho qui publice celebrare non potest, tamen non est suspensus, quia si invitaretur a populo et permitteretur ab episcopo, posset celebrare, 16. q. 1, adiicimus § ecce in hoc.  Et licet isti sint suspensi a beneficio, non impediuntur eligere, quia talis suspensio non repellit eos ab electione, nec est a divinis officiis, unde omnia negotia tam spiritualia quam temporalia possunt exercere, et tempore talis suspensionis deberent etiam officiare, quia in poenam talis suspensio introducta est, tamen modicam sustentationem debent tunc habere, ne ex toto egeant.

Illos

Scilicet, qui elegerant decanum non legitime natum.

Celebrare

Cum haberent mandatum a capitulo, ut dixi in casu, secundum quod patet in integra, alias non possent eligere, supra, de elect., innotuit.  

Tertia concurrebat

Sed quo respectu dicitur tertia?  Potest dici quod prima electio fuit illa decani non legitime natu, secunda fuit praecentoris, quae non impediebatur per primam, cum illi qui elegerant decanum essent eligendi potestate privati, ita quod non poterant obiicere aliquid contra secundam, in quo tantum puniuntur, quia in prima quae facienda occurrit post illam in qua delinquunt, privati sunt tantum potestate eligendi, et non in tertia.  Sed secunda fuit hic cassata, et ita ius eligendi devolutum fuit ad omnes, unde modo tertia concurrebat facienda, a qua illi non repellebantur, immo admittebantur auctoritate praedicti canonis, et iste videtur bonus intellectus.  Et sic ex duabus causis isti qui primo peccaverunt debebant admitti ex eo quod ista tertia concurrebat, ut dictum est, et ex eo quod alii admiserant illos ad tractandum de electione, ex eo enim solo admitterentur ad secundam, in qua non deberent admitti, quia postquam res iam non est integra, non possunt illos repellere, infra, de elect., in causis; et res de facili ad suam naturam revertitur; ff. de pacti., si unus § quod si non ut totum; et ff. de iust. et iure, ius pluribus.  Et etiam si non admisissent illos, debebant nihilominus admitti, et sic utroque casu debent admitti.  Et hoc satis colligitur ex littera, sed obviat huic intellectui littera ista.  Isti post primam admiserant illos ad celebrandum secundam.  Sed hoc exponit in fine.  Alii volunt dicere, prima dicitur electio praecentoris, quae fuit cassata; secunda electio appellatur tractatus, in quo fuerunt admissi, et pro una electione reputatur, quia si non admisissent illos, poterant soli procedere ad electionem, et pro istis facit optime quod dicitur in littera.  Isti post primam admiserant illos ad celebrandum secundam, et econtra.  Et ita intellexit Tanc. et bene concordat litterae.  Et dicebat Tanc. quod electio decani et electio praecentoris reputabantur pro una electione, quia simul factae fuerunt, ut dicebat.  Sed hoc est falsum.  Immo in diversis temporibus factae fuerunt, ut patet in integra, secundum quod dicitur in casu, et electio decani appellatur prima, et electio praecentoris fuit secunda, et haec quae modo imminet facienda dicitur tertia respectu illarum.  Et quod dicitur, isti post primam, id est, post secundam, quae dicitur prima respectu istius quae imminet facienda, et quia alia nulla fuit, et quod nullum est, nec primum nec secundum dici potest.  Etiam verum est quod post primam de decano, quae in veritate fuit, admiserunt illos, sed non ad secundam factam de praecentore, et quod dicit, ad celebrandam secundam, scilicet, respectu suae, quae cassata fuit.  Et quod dicit, tertia concurrebat, est vere tertia respectu duarum quae cassatae fuerunt, et sic prior intellectus potior videtur.

Admittendos

Arg. contra infra, de offi. deleg., cum super, ubi iudex qui privatus erat iurisdictione non potuit postea associari ad iudicandum.  Alia ratio est in iudicibus, ubi enim non potest unus procedere cum alio qui iurisdictionem non habet, nec potest is qui habet iurisdictionem ei dare iurisdictionem vel eum sibi associare, quin iam ex toto desiit esse iudex.  Et si hoc faceret, a non suo iudice diceretur factum, et ideo quicquid simul faciunt non tenet, confitendo per consequens se non posse procedere solum, et ita ille qui habebat iurisdictionem perdit illam, ut dicit illa decretalis infra, de offi. deleg., cum super.  In eligentibus secus est, quia licet illi qui possunt eligere admittant illos, qui privati erant per culpam suam, non perdunt ipsi ius eligendi, quia possunt renunciare iuri suo, nec illi sunt privati perpetuo, sed una vice tantum, unde possunt parcere illis si volunt, sed in iudicibus non est ita.  Ber.

X 1.06.26 Per inquisitionem

Episcopatus

Cum agitur de statu ecclesiae, recipiuntur testes tam contra praelatum quam contra omnes de ecclesia, infra, de accusat., qualiter et quando 2; etiam lite non contestata, si per contumaciam se absentant, infra, ut lite non cont., quoniam § sunt et alii.  Sed conspiratores contra illum contra quem conspiraverunt admittendi non sunt, sed super statu ecclesiae admittuntur, infra, de re iudic., cum I et A.

Amicos

Secus si inimici fuissent, infra, de simon., sicut tuis.

Colloquium

Hoc sufficeret ad ipsius remotionem, 40. dist., multi.  Et desiderantibus est auferendus, 8. q. 1, in scripturis.

Sollicitasse

Et hoc idem nocere debuit, 1. q. 6, sicut; et C. de episc. et cler., si quemquam.  Et hoc ipso suspectus est quod se ingerit; ff. de procur., quae omnia.  Et preces huiusmodi importunae inducere videntur simoniam, 1. q. 1, sint nonnulli; et 1. q. 1, ordinationes.

Recognovit

Talis recognitio sive confessio, licet fieret extra ius, praeiudicat confitenti, maxime si publice fiat, arg., de excess. praelat., quam sit; et arg. 22. q. 5, hoc videtur.  Et recognitio debiti praescriptionem interrumpit, C. de praescri. long. temp. dec., cum notissimi § sed et si quis debitori; et in alio casu 3. q. 9, testes § sed si debitum scriptum sit.

Detinebat

Et male dilapidabat enim.  Arg. quod sicut non suo, ita nec alieno nomine hoc facere debuit, 46. dist., sicut non suo.

Talem

Scilicet, simoniacum, et ambitiosum, ut patet ex ipsa littera.

Scienter

Quia audivit ab ipso, et scivit de sollicitatione, ut dictum est.

Se indignum

Ad minus per triennium, supra, de elect., cum in cunctis; supra, de elect., cum Wintoniensis.  Immo perpetuo praeteritis beneficiis privari debet, ut dixit Papa Inno. iiii, si criminaliter contra eum ageretur, et inducit ad hoc infra, de confess., cum super.  Sed ille plus peccavit quam iste, unde non probat cum dicit de isto, et ideo propter huiusmodi suspensionem promoveri non debuit ad honores, supra, de consuet., cum dilectus; et infra, de aetat. et qualit., cum bonae; quia vilibus personis non sunt concedendi honores, infra, de excess. praelat., inter dilectos; et C. de dignitat., neque famosis, lib. 12; et C. de infam., infames, lib. 10; et 81. dist., tantis; infra, de accusat., omnipotens; infra, de testib., testimonium; C. de procur., reum; ff. de muner. et honor., reus § eum contra quem.  Et ideo iste Mascaron tamquam indignus debet removeri, quia fuit conscius simoniae, et simoniacum scienter elegit, et ideo beneficiis ecclesiasticis se reddidit indignum, ut hic dicit.  Sed quare punitus fuit iste Mascaron?  Nam testis fuit, et ideo contra infra, de ord. cognit., cum dilectus, in fi.; et infra, de except., denique; ff. qui pot. in pign. hab., Claudius; et infra, de fide instrum., inter dilectos; infra, de re iudic., cum super; et C. inter al. act. vel iudic., per totum.  Solutio: res ista non fuit acta inter alios, immo inquisitio facta fuit tam in capite quam in membris, ut dixi, et contra eum et alios.  Unde si confessus fuit contra se in iure, ei praeiudicare debuit, et confessus in iure per iudicato habetur, infra, de confess., cum super.  Si aliquis inducatur testis in causa alterius, et in modum exceptionis probetur crimen, testis non punitur, nisi quia testimonio repellitur, nec infamiam incurrit, et sic loquuntur contraria proxime signata.  Et nota per hanc decretalem quod suspensus a beneficio eligi non potest ad beneficium vel dignitatem dum manet in suspensione, sicut nec suspensus ab officio, ut supra, de consuet., cum dilectus; et qui non servavit interdictum, supra, de postul. praelat., ad haec; et infra, de excess. praelat., tanta.

X 1.06.27 Cum causam quae

Per multa et longa tempora

Consuetudo in hoc non iuvat, supra, de consuet., ad nostram; et supra, de consuet., cum inter; quia non quod sit factum, sed faciendum considerandum est, ff. de off. praes., sed licet; et ff. de iust. et iure, ius pluribus; et 93. dist., legimus.  Et negligentia episcopi hoc accidit, infra, de testamen., quia ingredientibus.  Et dispar professio in ecclesia esse non debet; 16. q. 1, presbyteros; et 16. q. 7, in nona.

Dubitatis

Simile supra, de rescript., cum contingat.

Asino

Id est, homines diversae proffesionis in uno officio non sociabis.  Sic exponitur 16. q. 7, in nona actione.

Irritetis

Et merito, quia contra ius est, 18. q. 2, abbatem; et 18. q. 2, quam sit.  Et contra istud ius commune non praescribitur ullo tempore, ut hic dicit, quamvis per multa et longa tempora, etc.  Et similem casum habes infra, de elect., cum in magistrum.

X 1.06.28 Quod sicut

Iuris

Ex tali simplici nominatione nullum ius acquiritur nominato, ut 2. q. 6, ei qui, vers. nominationes.  Sed ex illa nominatione quae fit in scrutinio, ipso publicato, ius acquiritur nominato in scrutionio, infra, de elect., publicato.

Constitutiones

23. dist., in nomine Domini; et infra, de appell., qua fronte.  Et etiam causae spirituales in ecclesia sunt tractandae, 2. q. 2, praeceptum; et 23. q. 8, convenior, vers. sed etiam in consistorio.

Impedire

Et merito, quia laici non debent interesse electioni, supra, de elect., cum terra.  Immo ius eligendi non cadit in laicum in collegiata ecclesia, etiam si esset patronus, infra, de elect., sacrosancta; non obstante aliqua consuetudine, infra, de elect., Massana.  Sed electio facta praesentari debet patrono ut suum praestet assensum, supra, de elect., cum terra; et supra, de elect., cum inter universas; et infra, de elect., sacrosancta.

Sine periculo

Et sic patet quod si periculum est etiam in vocando sive in mora, alii ad electionem procedere debent eis non vocatis, supra, de elect., cum inter universas; arg. infra, de sent. excom., sacro.

Nequiverint

Arg. contra supra, de elect., bonae 1, vers. si constaret de vi, etc.

Noluerint

Si noluerint, alienos se fecisse videntur; supra, de elect., cum nobis; et infra, de elect., ecclesia vestra 2.

Vocatos

Praesumitur quis non vocatus, nisi hoc probetur, ut hic patet, et 4. q. 5, quisquis; 82. dist., proposuisti.  Arg. contra supra, de elect., bonae 1, vers. fi.; quia nuncio creditur an aliquis sit vocatus; ff. de reb. eorum qui sub tut., magis § illud; infra, de appell., cum parati.  Dico quod si quis negat se fuisse vocatum, adversario incumbit probatio, ut hic innuitur; et infra, de probat., quoniam; de hoc dictum est supra, de elect., bonae 1.

Consentire

Sic patet quod electio quae non valet, per ratihabitionem potest confirmari; 16. q. 1, quoniam quicquid; et infra, de his quae fi. a prael., cum nos; et infra, de his quae fi. a prael., cum Apostolica; infra, de dona., pastoralis; et infra, de iure patron., cura; et infra, de transact., contingit.  Sed contra infra, de elect., auditis; et infra, de iure patron., illud; et 16. q. 3, placuit ut § potest, vers. quod ab initio; ff. de regul. iur., quod initio.  Sed nonne absentes cogi debent ratam habere electionem, cum in hoc negotium ecclesiae utiliter gestum sit, ff. de negot. gest., Pomponius; cum absentes id facere tenerentur, ff. de ritu nupt., si filius.  Sed dic quod iniuria facta est absentibus, et illam non tenentur remittere sine satisfactione, 23. q. 4, si illic; 90. dist., si quis contristatus.  Item si cogerentur consentire praesentibus, iam non haberent liberum arbitrium, et sic invitis daretur episcopus, quod esse non debet, 61. dist., nullus.  Item patet hic quod circa spiritualia possum habere ratum quod meo nomine non est gestum, 9. q. 2, Lugdunensis; et infra, de iure patron., cura; et 2. q. 1, in primis; et 3. q. 6, hoc quippe.  Sed numquid in hoc casu possent primi electores resilire, cum absentes nolunt consentire.  Quod videtur cum diffidant de iure suo, supra, de postul. praelat., bonae 2; 63. dist., quanto.  Sed contra videtur supra, de elect., cum inter canonicos, in fi.; et 8. q. 2, dilectissimi; ff. de servitu. rust. praed., per fundum; ff. de opt. leg., si tibi § unius; ff. de negot. gest., si ego.  Item potest dici ut Io. dicit, quod si praesentes eligunt et spem suae electionis ponunt in absentibus sperantes ipsos ratum habituros, quia tunc demum per ratihabitionem potest confirmari factum praesentium.  Sed si statim praesentes per suam electionem intendant ius dare electo, tunc non potest ratificari ipsorum electio, ut 9. q. 2, Lugdunensis; ff. de solut., si quis offerenti.  Quod non credo, immo qualitercumque eligant, possent absentes ratam habere electionem, dum tamen non sit nulla ipso iure, infra, de elect., auditis.  Item pone quod illi qui contempti sunt, mortui sint.  Numquid subditorum consensus exigitur?  Vincen. dicit quod non, nisi essent praelati qui aliis succedunt in onere ac honore, infra, de offi. deleg., quoniam abbas; et infra, de offi. ord., pastoralis; in canonico secus, arg. infra, de testamen., requisisti, in fi.

Super eo

Iste § dividitur in tres partes, quia ponit alia tria quae obiiciebantur contra personam promoti, comprehenso § ulti., partes satis patent in littera.

Dividatur

Sed qualiter dividatur, exemplum habes 23. dist., quorundam.  Ita episcopus qui consecratur, concelebrat, id est, simul celebrat suo consecratori qui principaliter celebrat, et ideo tunc non debet dimittere officium illud quod ipse inceperit cum consecratore suo, et alios ordinare, quia sic divideretur mysterium illius missae in qua consecratur, quod fieri non debet, et toti missae debet interesse.  Et ita videtur esse de substantia consecrationis ipsa missa, hac ratione, quia consecrationes episcoporum et ecclesiarum et confessio chrismatis debet fieri cum missa, infra, de celeb. miss., te referente; et de conse. dist. 1, omnes basilicae.  Et uno contextu sine aliquo intervallo, et ille qui consecrat debet missam celebrare, et ita officium illud totum continuum debet fieri sine interpositione vel mutatione aliqua personarum, nisi magna necessitas casualiter superveniret, 7. q. 1, nihil; 7. q. 1, illud.  Quia sic ordinavit ecclesia Romana et observat, et idem fit et observatur in collatione sacrorum ordinum.  Ex hac consideratione videtur quod missa sit de substantia consecrationis.  Contrarium tamen consuevit dici, et verum est quod missa non est de substantia consecrationis, quia diversa sunt consecratio et missa.  Sed propter virtutem et reverentiam sacramentorum et ordinum statuit ecclesia, quod quando talia celebrantur semper cum missa celebrentur.  Contrarium est notatur 77. dist., in veteri.  Tamen si huiusmodi solemnitates non servarentur, nihilominus valerent consecrationes, et ordinum collationes clericorum, sed qui contra facerent, punirentur ordinantes et ordinati, quia contra ordinationem ecclesiae, et contra illud quod ecclesia servat, fecerunt.  Sed quod illi qui faciunt contra ordinationem ecclesiae puniantur, habetis infra, de temp. ord., sane; et infra, de temp. ord., litteras; et infra, de temp. ord., vel non est; et infra, de temp. ord., dilectus; et infra, de temp. ord., consultationi.  Omnes enim tenentur servare quod ecclesia Romana observat, infra, de sacr. unct., cum venisset, in fi.  Et quae omissa sunt in praemissis debent suppleri, ut in princ. capitulis infra, de sacr. unct., cum venisset; et infra, de sacram. non iter., pastoralis; et infra, de sacram. non iter., presbyter.  Hug. dixit quod si unus consecrat, et alter missam dicat, consecratus erit.  Sed fieri non debet.  De hac materia not. 75. dist., ordinationes episcoporum.  De hoc quod dixit Hug., quaesitum fuit a me Bernardo Parmensi canonico Bononieni capellano domini Papae in consecratione domini Octaviani, Bononiensis episcopi, utrum archiepiscopus posset consecrare, et alius missam cantare?  Responsum fuit quod illud fieri non debebat, cum illud esset contra ordinationem ecclesiae, ut supra dicitur, et numquam audivi nec legi, quod hoc aliquando factum fuerit, et hac de causa ponitur hic haec additio.  Ber.  Sed finita illa missa si aliam postea celebraret, bene posset ordines celebrare si necessitas esset, unde dicit, tunc, quasi dicit, finita illa missa posset prius pallio recepto, quia mysterium dividi non debet; 23. dist., quorundam.  Arg. contra 7. q. 1, nihil; et 7. q. 1, illud.  Sed illud ex necessitate, quae legem non habet, supra, de consuet., quanto; de conse. dist. 1, solemnitates.

Sine pallio

Quia in pallio plenitudo pontificalis officiii confertur, infra, de auctor. et usu pal., nisi.  Et ideo ante pallium talia facere non potest.  Alii tamen dicunt quod potest alii demandare, supra, de elect., suffraganeis, quia consecrare est ordinis episcopalis, sed episcopalia ante pallium acceptum exercere non potest, unde aliis inferioris ordinis hoc demandare non valet; arg. oppositum infra, de consecr. eccl. vel alt., aqua; et arg. supra, de elect., transmissam.  Sed suffraganei sui ad mandatum ipsius possunt alium suum suffraganeum consecrare. supra, de elect., suffraganeis.

Tamquam

Et ita quaedam facit quis tamquam alius, ut 23. q. 4, si ecclesia, in fi.; et ff. de adopt., si pater § qui duos; et ff. de adopt., duos; et ff. de adopt., si consul; et infra, qui fil. sint legit., per venerabilem, ubi de hoc.  Quia nullius ecclesiae erat episcopus tamquam archiepiscopus non poterat, quia nondum recepit pallium.

Praeterire

Et ita hic purgatur poena criminis per restitutionem, infra, de rebus ecc. non alien., si quis; 35. q. 9, quod quis commisit; et 12. q. 2, si quis qualibet; simile infra, de loc. et cond., propter; et de loc. et cond., potuit; sicut si aliquis ante accusationem recedit ab incestuosa coniunctione, sine poena est, ff. de adulter., si adulterium § iidem imperatores; sic ff. quod metus cau., si cum exceptione § satis; et C. de his quib. ut indign., alia; ff. de inoffic. testam., Papinianus § meminisse; ff. de alien. iud. mut. caus., ex hoc edicto § penulti.  Arg. ff. vi bon. rapt., non prodest, ubi prodest raptori rem restituere ad evitandam poenam; ff. de fur., qui ea mente; et ff. deposi., depositum § si rem depositam.  Sed obiicitur, iste est suspectus, et satisdatio non mutat malevolum animum tutoris; Inst. de susp. tut., in fi.  Sed iste non erat suspectus alias, et excusatur propter mandatum cleri et populi, 12. q. 2, de rebus.  Io.  Sed ibi maior praestitit auctoritatem.  Hic fuit iste maior qui deliquit, immo ipse facere non debuit quod alios facere ipsum prohiberem oportuit, 16. q. 1, nemo; et 16. q. 1, in canonibus; et ff. si serv. vend., altius; ff. de condi. indeb., frater a fratre.  Dicunt quidam quod hic potest in casu isto et consimili poena purgari quod non removeatur ab ecclesia nec deponatur.  Contrarium dico quod licet reddat ecclesiam indemnem, propterea non evadit poenam depositionis, sed evadit solummodo poenam excommunicationis, ut 12. q. 2, monemus; et 12. q. 2, diaconi; et 12. q. 2, statuimus.  Et hoc etiam dico per iura proxime dicta.  Hoc probatur per decretalem Gregorii, infra, de solution., si quorundam, ubi dicitur, qui obligat ecclesiam, suspensus est ab administratione spiritualium et temporalium ipso iure.  Et ita intelligitur capitulum illud infra, de rebus ecc. non alien., si quis, quia per restitutionem solummodo evadit poenam excommunicationis.  Et quod hic dicit, dispensatio fuit et gratia, et hoc innuunt illa verba, equanimiter poteris praeterire, et ita fuit solummodo quaedam tolerantia.  Huic adminiculum praestitit quod dicit, cleri et populi assensu, capitulum illud 35. q. 9, quod quis commisit.  Loquitur similiter de misericordia de eo qui toleratur in officio suo, ut ex littera ipsius capituli patet, ad hoc praestat bonum arg. ff. deposi., depositum § si rem.

X 1.06.29 Auditis et intellectis

R. subdiacono

Magistro R. olim.

Ipsum R.

Non erat in antiqua.

Archidiaconum

Olim verbum istud, dictum, non erat hic.  Ber.

Convenissent

Nominando, non eligendo.

Appellatum

A cantore et suis.

Prorupit

Eligendo G. archidiaconum, et recedendo a nominatione R. subdiaconi.

Electioni

Factae a decano.

Ex post facto

Hic videtur quod electio quae nulla est ipso iure impediat secundam, et quia dicit electio quae fuit irrita ipso iure, etc., quia utraque hic cassatur, unde contradicit supra, de elect., bonae 1; et infra, de appell., constitutis 1; et infra, de elect., congregato; in quibus secunda tenet, quia prima fuit nulla ipso iure.  Sed dicas quod electio illa non erat nulla ipso iure, immo poterat rata haberi, nec erat evidens ipsam non tenere.  Et verba ista, scilicet, irrita ipso iure, non tenentur proprie, unde expone, irrita ipso iure, id est, irritanda de iure.  Et haec expositio probatur per finem capituli, ubi dicit utramque electionem duximus irritandam, et sic nulla contrarietas.  Et loquitur in eodem casu haec decretalis cum illa, supra, de elect., consideravimus.  Et non innuitur hic quod ratihabitio non possit habere locum in electionibus, quia bene habet locum, ut supra, de elect., quod sicut; et supra, de elect., licet; 63. dist., quanto; infra, de iure patron., cura; et supra, de postul. praelat., bonae 2.  Sed hic non potest habere locum ratihabitio quamdiu appellatio pendet.  Et ei non renunciatur in totum, quia contraria sunt consentire, et nolle recedere ab appellatione; simile infra, de appell., sollicitudinem.  Unde dixit, maxime appellatione pendente, quasi dicat, si voluit renunciare appellationi et consentire, potest convalescere, et maxime pro tantum ponitur.  Et quod dicit ex post facto, etc., allegatio fuit partis adversae, nec ponunt illa verba ex post facto, et hoc videtur per finem ubi dicebatur, nos igitur his et aliis auditis quae coram nobis allegata fuerunt.  Vel dic prout dicitur in ultima notula in fi.

Maxime

Proprie ponitur, quia idem esset citra appellationem et in antiqua non erat hoc adverbium.

Cassatam

De facto intellige cum nulla fuerit, quia quod non est cassari non potest; sic infra, de rebus ecc. non alien., si quis.  Item quod dicit in fine, irritandam, contradicit litterae superiori, ubi dicit quod electio fuerat irrita ipso iure, ergo non poterat irritari, si nulla est.  Dic quod verbum istud, irritandam, quantum ad primam electionem, ponitur improprie, id est, irritam quantum ad secundam ponitur proprie; simile 28. dist., presbyterum.  Quia secunda non erat nulla, sed per exceptionem fuit cassata, et si decanus et sui consensissent electioni secundae, confirmata fuisset, ut dicitur in fine ultimae notulae.

Irritandam

Nota quod ubi plures electiones concurrunt quae fiunt incontinenti, neutra impedit aliam vel praevalet alii quae prior fit, sed praevalet illa quae maioribus iuvatur meritis, et plurimorum approbatur assensu; 63. dist., si forte; infra, de elect., ecclesia vestra 1; supra, de elect., dudum ad audientiam.  Si vero ex intervallo fiat secunda, tunc habet locum distinctionis, aut prima est aliqua, licet posset elidi per exceptionem, aut nulla ipso iure.  Si enim evidens est, primam non tenere ipso iure, puta cum eligitur qui est ineligibilis; supra, de elect., cum Wintoniensis; infra, de appell., constitutis 1; et infra, de elect., venerabilem; et infra, de elect., congregato.  Ubi tenet secunda a paucioribus facta, tunc prima non praestat impedimentum secundae.  Sed si dubium est an teneat prima, quia aliqua causa allegatur quare posset tenere, tunc prima praestat impedimentum secundae, nec debet fieri secunda, prima non cassata, supra, de elect., consideravimus.  Sed hic videtur contra, ex eo quod dixit supra, cum tamen ex post facto, etc., quod electio, quae nulla est ipso iure, impediat secundam.  Prima enim a paucioribus, et post appellationem facta fuit, unde videbatur nulla.  Et sic perditur dominium per id quod nullum est, infra, de renunciat., quod in dubiis.  Sicut vides quod ab accusatione quae nulla est, non potest quis discedere nisi iudicis auctoritate; ff. ad Turpil., accusatorum § accusationem.  Sic secundum testamentum factum sub conditione quae numquam erit, dum tamen esse possit, rumpit primum, ff. de iniust. rup. testam., cum in secundo, in fi.; et primum matrimonium quod nullum est impedit secundum, infra, de spons., ad audientiam.  Sic manumissio quae nulla est praestat impedimentum usucapiendi, ff. de usucap., pro donato.  Sic accusatio quae nulla est impediat sequens matrimonium, infra, de despon. impub., ad dissolvendum, in fi.  In stipulatione aliud est, quia si prima stipulatio non valet quae potest elidi per exceptionem, tenet secunda, ff. de ver. oblig., si dari stipuler.  Quidam tamen distinguunt quod electio quandoque nulla est iure actionis et non iure exceptionis, quoniam ex ea non potest peti confirmatio, ut hic, et supra, de elect., consideravimus, ubi prima non tenet, et tamen impedit secundam.  Et haec quandoque est nulla iure exceptionis et actionis, ut illa quae facta est ab excommunicatis sive de persona indigna, quia ex ea non potest excipi ut alia impediatur, infra, de appell., constitutis 2; et simile supra, de elect., bonae 1.  Sicut aliquis quandoque consequitur sumptus per retentionem quos non posset consequi per actionem, ff. de condi. indeb., si in area, in fi.; Inst. de rerum div. § certe; arg. ff. de compensat., etiam.  Sed quae est ratio quare in casu huius decretalis electio quae est ipso iure irrita impedit secundam, ita quod non valet et in contrariis, infra, de elect., scriptum; et infra, de elect., congregato; et supra, de elect., cum in cunctis; et supra, de elect., bonae 1; et supra, de elect., cum Wintoniensis; et infra, de appell., constitutis 1.  Electio quae est ipso iure irrita non praestat impedimentum secundae.  Ratio est haec: licet enim in casu huius decretalis prima electio sit nulla, eligentes tamen non sunt ipso iure eligendi potestate privati, nec electio propter hoc devolvitur ad alios.  Et ideo cantor et sui non debebant eligere sine decano et suis sociis, et quia elegerunt decano et suis sociis non vocatis post appellationem prima non cassata, et ex intervallo, cassatur utraque electio.  Et utraque pars peccavit in forma, sive in modo eligendi, sed in contrariis electio est ipso iure nulla, et eligentes sunt ipso iure eligendi potestate privati, et ius eligendi devolvitur ad alios etiam pauciores, supra, de postul. praelat., gratum; et supra, de elect., bonae 1.  Et ideo tenet electio cum sit facta ab illis penes quos ius devolvitur eligendi, et ista duo concurrere debent ad hoc ut teneat secunda electio, plus enim peccaverunt eligendo indignum quam peccando in forma, et ideo plus puniuntur.  Et est simile quia qui peccant hodie contra formam illam infra, de elect., quia propter, non sunt privati eligendi potestate, sed privandi; sed qui peccant eligendo indignum, sunt ipso iure privati.  Si vero utraque pars peccat in forma, utraque cassatur, ut supra, de elect., consideravimus; et hic et in consimilibus.  Sed si utraque pars peccat in materia, transfertur eligendi potestas ad superiorem, supra, de elect., bonae 1, in fi.  Hodie vero servari debet forma illius decretalis infra, de elect., quia propter.  Sed si cantor et sui vocassent decanum et suos ad electionem, et illi etiam noluissent venire, tunc numquid eorum valuisset electio?  Videtur quod sic, supra, de elect., cum nobis; et supra, de elect., quod sicut § si autem.  Arg. contra supra, de elect., consideravimus.  Credo quod si decanus et sui, qui contempti fuerunt in secunda electione a cantore et suis, consensissent electioni cantoris, valuisset secunda, supra, de elect., quod sicut; cum nullum ius acquisitum fuisset electo per primam electionem, quae nulla erat ipso iure, ut dicitur supra.  Unde ab eo poterat recedi sine iniuria alicuius.

X 1.06.30 In causis

Praestito

Secundum quod lex dicit in Auth. de sanct. episc. § iubemus igitur abbatem, coll. 9.

Idonea

Haec clausula semper intelligitur etsi non apponatur, supra, de elect., causam quae; et supra, de rescript., cum adeo.

Electionem

Nota mirabilem significationem huius termini, electio.  Hoc fuit dicere suam postulationem capitulo publicaverunt, arg. infra, de renunciat., post translationem.

Potestatem

Hic confessus fuit de intentione adversarii, et sic fundavit intentionem adversarii.

Campanam

Infra, de offi. custod., custos ecclesiae; et infra, de offi. custod., custos sollicitus; 1. dist., ius militare.

Postulatio

Hic habes quod qui dati erant ad eligendum possunt postulare et de alia ecclesia; sic infra, de renunciat., post translationem.  Ex quo enim capitulum nihil excipit in illa potestate, omnia intelliguntur concessa per quae pervenitur ad illud et quicquid ipsi possent facere, arg. supra, de consti., ex litteris; et infra, de privileg., quia circa; ff. de procur., ad legatum; et ff. de procur., ad rem mobilem; et. arg. ad hoc ff. iudi. solv., iam tamen § in hac; et ff. mand. vel cont., cum controversia, in fi.  Arg. contra supra, de elect., innotuit, in fi.; ff. de procur., mandato; et C. de transaction., transactionis, in fi.; et ff. de minor., illud § si talis; et ff. de procur., Pomponius; et ff. de iureiuran., iusiurandum quod § procurator.  Solutio: prima rubrica vera, quia talia praeparatoria etiam coniuncta sunt principali negotio, quia per postulationem venimus ad electionem, vel ad eius effectum, ff. de sponsal., oratio.  Contraria casualia sunt.

Cum res non esset integra

Ergo si res esset integra, possent revocare, ut hic arguitur ad instar mandati, quod re integra revocari potest, Inst. de mandat. § recte; cum nihil intersit mandatariim, ff. de condi. caus. dat., si pretium; et ff. de condi. caus. dat., si pecuniam; et ff. de condi. caus. dat., dedi, in princ.; et in societate, ff. pro soc., verum § ulti.; et in deposito, ff. deposi., depositum § penulti.; et infra, de deposit., bona fides.  In contrarium videtur quod re integra non possit revocari talis potestas, nisi placeret utrique parti.  Sic fit in venditione, C. de act. et oblig., sicut in initio; cum gratia utriusque talis actus factus sit, ut ibi.  Nam ex quo semel consenserunt et contulerunt ius in ipsos, et illi receperunt et etiam iuraverunt, mutare non possunt nec revocare, ut infra, de offi. deleg., super quaestionum § porro.  Et quod semel placuit, amplius displicere non potest, 32. q. 5, horrendus; et 8. q. 2, dilectissimi; et supra, de elect., cum inter canonicos, vers. fi.  Praeterea hic fuit quaedam concessio sive donatio iuris, sed perfecta donatio non revocatur, C. de donation., sive; C. de transaction., quamvis; et C. de revoc. donat., si donationem; et C. de donation., quae sub modo; et C. de donation., perfecta.  Et dicit Dominus: non auferam a te quod tibi dedi, 22. q. 2, si qualibet § non enim.  Et remittentibus actiones suas non est amplius regressus ad eas, ff. de aedil. edict., quaeritur § si venditor.  Et commodatum ante usum completum non revocatur, infra, de commod., cum gratia; et ff. de aedil. edict., in commodato § sicut.  Et sic non videtur per ista iura quod revocatio posset fieri eis invitis, cum gratia utrorumque hoc sit factum, et intersit istorum non revocari ius illud ab eis, cum modo possent eligere quem volunt, postea vero non.  In contrarium videtur quod etiam re non integra possunt revocare usque ad litem contestatam, quia usque ad litem contestatam possunt revocare mandatum procuratorium, ff. de procur., ante litem; et etiam post si suspectus sit, ff. de procur., post litem; et ff. de procur., item si suspectus; et ff. de procur., quae omnia.  Sed isti iam suspecti videbantur, cum essent in clamoribus et discordia, ut infra, de procurat., ex insinuatione; et infra, de procurat., in nostra; et infra, de procurat., mandato.  Et iudicium solvitur vetante eo qui iudicare iussit, ff. de iud., iudicium; ff. de recepti., sed si in servum, in fi.  Contra probo quod re non integra non possint revocari, infra, de iudic., de Quodvultdeo; et ff. de iuris., si convenerit; et hic in fine.  Quid ergo dicemus?  Satis probabiliter potest dici quod talis potestas data revocari non possit, sive res sit integra sive non, et hic supple maxime, quia non est purum mandatum, immo cessio iuris sive donatio, ut dictum est.  Et Io. huic opinioni consentire videtur, et ad hoc optime facit supra, de elect., causam quae.  Alii dicunt quod re integra possunt revocare, ut hic innuitur a contrario sensu.  Et arg. optimum, quia non dicitur durare talis potestas, nisi cui permissa durat, ff. quod cui. univ. nom., item eorum § 1, in fi.

Perfidiam

Hoc ideo quia si esset remissus et negligens ad haereticos extirpandos, debet removeri; infra, de haeret., excommunicamus itaque, in fi.

Tribuatis

Ex hac decretali bene collogitur quod ius acquiritur postulato post publicationem postulationis in hoc, scilicet, acquiritur quod postulantes ab ea recedere non possunt, sicut nec ab electione post publicationem scrutinii, infra, de elect., publicato.  Et idem credo publicata postulatione, ut dixi supra, de postul. praelat., etsi unanimiter; et supra, de postul. praelat., postulationem.  Sed contrarium potest assignari, supra, de postul. praelat., bonae 2, ubi videtur quod postulantes possunt recedere a postulatione, antequam sit praesentata superiori.  Sed hic non poterant recedere, quia promiserant illum habere pro episcopo quem illi eligerent in episcopum, et ita non poterant venire contra promissionem suam.

X 1.06.31 Cum ecclesia Vulterana

Longo

Per hoc videbatur, quod episcopus posset supplere negligentiam canonicorum, etiam si alias eligere non posset, infra, de concess. praeben., nulla; et supra, de elect., cum in cunctis, in fi.  Sed hic non poterat taliter supplere, quia non erant distinctae praebendae, infra, de concess. praeben., ex parte.  Et si distinctae essent, adhuc non posset, cum ipse similiter negligens fuisset, unde potestas translata erat ad superiorem, nec moram poterant purgare, infra, de supp. neg. prael., licet; et infra, de supp. neg. prael., litteras; infra, de supp. neg. prael., dilecto; ex eo quod dicit, longo tempore.

Postulavit

Et videtur quod bene postulaverit, quia solus episcopus debet dare praebendas, arg. 21. dist., in novo; et 16. q. 7, nullus; arg. 21. dist. § 1; quia Moyses ex praecepto domini Aaron in summum pontificem et filios eius in minores sacerdotes elegit, ut ibi dicitur et videtur expressum in Auth. ut determ. sit num. cleric., coll. 1, in princ.  Arg. contra infra, de his quae fi. a prael., irrita; infra, de his quae fi. a prael., continebatur; infra, de his quae fi. a prael., cum nos; infra, de his quae fi. a prael., novit; infra, de his quae fi. a prael., quanto; infra, de his quae fi. a prael., ea noscitur.  Quia huiusmodi ecclesiastica debent facere de consensu capituli ut ibi dicitur, et cum quibus est in ministerio, cum his disponat, 93. dist., diaconi.  Praeterea ex eo quod dicit in fine, si consuetudo est quod canonici eligant irrequisito episcopo, patet quod de iure communi simul debeant eligere, sicut et alia negotia simul facere debent, cum episcopus sit caput capituli et canonici membra, infra, de his quae fi. a prael., novit; et infra, de his quae fi. a prael., quanto.  Et quod simul eligere debeant habes infra, de concess. praeben., postulastis.  Dico quod de iure communi simul ad episcopum et capitulum pertinet collatio beneficiorum per iura proxime dicta, infra, de iure patron., nobis.  Et hic in fine satis patet ita esse, sed consuetudo in pluribus ecclesiis derogat huic iuri, ut hic in fine huius decretalis, et infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia; et infra, de verb. sign., abbate; et supra, de consuet., cum dilectus; et 24. q. 1, pudenda; et infra, de his quae fi. a prael., ea noscitur.  Et consuetudo reddit aliquem inhabilem ad eligendum, infra, de cleri. coniug., cum olim; et 12. dist., nos consuetudinem; et ff. de decur., non tantum.  Arg. contra supra, de elect., cum terra; et supra, de elect., cum causam; et supra, de consuet., cum venerabilis; et supra, de consuet., cum inter.  Sed illa consuetudo non est rationabilis, immo est contra decus ecclesiae, et ideo non est praescriptabilis, supra, de consuet., cum tanto.

Iniuriam

Simile ff. de iniuri., iniuriarum § 1; et ff. de pet. hered., illud, 1. resp., in fi.; et infra, de appell., bonae; et 14. q. 1, quod debetur; et 14. q. 5, non sane.  Quia et si noceat alii ita ut auferat ei consueta commoda, dum tamen non faciat animo nocendi non dicitur facere iniuriam, ff. de aqua pluv. arc., si in meo; et ff. de damn. infect., proculus; et 15. q. 1, illud; ff. de servitu. urb. praed., cum eo; et 23. q. 2, notandum.  Secus si faceret animo nocendi, ff. de regul. iur., domum; ff. de damn. infect., qui vias; ff. si serv. vend., sicut § Aristo.

Melius

Et ideo praevalere debet, infra, de probat., licet.  Sed si aequaliter probatum sit, communiter conferat, cum de iure communi hoc sit faciendum ut dictum est in notula.  Et videtur quia res ad suum statum sic non ut totum, alias esset sententiandum pro possessore, infra, de probat., ex litteris; infra, de fide instrum., inter dilectos, in fi.; et Inst. de interdic. § commodum; nisi in tribus casibus infra, de probat., ex litteris.

Articulo

Eadem videtur petitio cum prima.  Sed dic quod prima erat ne repellerent canonicos ab episcopo institutos.  Secunda erat ut in posterum non impedirent eum eligere, quod licet obtineret in primo, non obtineret propter hoc in secundo, arg. supra, de elect., querelam.  Sed in secundo articulo agebatur petitorio, ut patet ex ipsa littera.

Notorium

Id est, manifestum rei evidentia vel aliis duobus modis.  De quibus tribus modis habes infra, de cohab. cler. et mul., quaesitum; et ff. de legib., si de interpretatione.

X 1.06.32 Cum dilectus filius

De gremio

Sed si hoc in illa translatione potestatis non fuisset expressum, poterant eligere undecumque vellent, supra, de elect., in causis.  Quid iuris sit super hoc dictum est supra, de elect., cum inter canonicos.

Examinatis

Ad hoc non tenebatur secundum hanc formam.

In aetate

Potest enim minor iudex examinare de aetate an sit dignus venia aetatis, et docere poterit super hoc principem, C. de his qui ven. aet. impetr., omnes; non tamen in aetate dispensare potest; C. de his qui ven. aet. impetr., eos qui veniam aetatis principali.  Sed bene potuit iudicare ipsum non pati defectum, et si minor fuisset, debuit cassare electionem, supra, de elect., dudum ad audientiam.  Sed dispensare non potest nisi solus Papa.  Sed numquid episcopi possunt dispensare ut minor promoveatur ad honores?  Videtur quod non per id quod habes supra, de elect., cum in cunctis § inferiora; et infra, de aetat. et qualit., eam te.  Ibi praecipit Papa quod nullus promoveatur nisi sit aetatis legitimae, infra, de elect., nihil est, ubi punitur graviter qui hoc facit.  Et sic huiusmodi dispensatio illis prohibetur.  Dicunt quidam quod episcopi possunt dispensare in hoc contra concilium, licet de facto hoc faciant quandoque.  Et est simile, quia cum illegitimo dispensare non possunt, ut promoveatur ad honores; infra, de fil. presbyt., nimis; et infra, de fil. presbyt., dilectus, ubi dicitur quod cum illegitime natis solus Papa dispensat, quod illi prohibeantur ab honoribus, dicitur in concilio Pictaviensi, infra, de fil. presbyt., ut filii.  Qua enim ratione episcopi non possunt contra illud concilium dispensare, eadem ratione dico quod non possunt dispensare contra concilium Lateranensem et contra concilium generale, infra, de elect., nihil est, ubi puniuntur qui hoc faciunt, quod est magis 2 celebre concilium, in quo prohibetur ne minores ad dignitates praemoveantur, supra, de elect., cum in cunctis, in princ. § inferiora.  Et ideo stabimus illis conciliis et legibus praedictis, ex quo non invenio concessum per canones quod minores iudices possint dare veniam aetatis, infra, de nov. oper. nunc., intelleximus.  Ubi enim iura canonica non contradicunt legibus, immo concordant, illis stabo.

Terminos

Si hoc verum fuisset, nihil valuisset eorum electio, supra, de rescript., cum dilecta; et ff. mand. vel cont., diligenter.

Digniores

Quibus dignior locus debetur, 8. q. 1, illud; et 63. dist., metropolitano; et 61. dist., miramur, ad fi.  Et is gradus caeteros antecedit, quem labor prolixior vel stipendia meliora fecerint anteire, C. de off. magist. offic., nemo.

Surreptionis

Sic infra, de re iudic., cum olim.

Iuramento

Sic ergo in causa spirituali praestat excipiens iuramentum calumniae, sive quod malitiose hoc non proponit; sic infra, de testib., constitutis 1; et infra, de testib., praesentium; et infra, de restit. spol., litteras; et infra, de except., pastoralis; licet directe agens non praestet huiusmodi iuramentum, ut infra, de iuram. calumn., litteras.  Et hoc fuit ratione praesumptionis.  Praesumitur enim quod malitiose excipiant, ex quo tot praesumptiones sunt pro electo, quia secundum leges praestatur iuramentum quandoque in exceptionibus, licet a principio praestetur super tota lite, in Auth de testi. § si vero, coll. 7; infra, de testib., ultra.  Vel dic quod licet causa sit super re spirituali, quod etiam directe agens praestabit iuramentum calumniae, ut si agatur ad restitutionem rei spiritualis, infra, de restit. spol., litteras; quia sic non agitur spiritualiter.  Item si agatur spiritualiter, iuramentum de veritate dicenda praestatur, infra, de elect., dudum ecclesia; et infra, de iureiur., ex litteris.  Sed ibi in causa ecclesiastica iuratur de veritate dicenda.

Et si tres

Istis enim creditur quasi duobus testibus.  Sed numquid fuerunt isti testes in propria causa vel quasi?  Non, sed super eo quod factum est coram ipsis de facto alieno, arg. C. de fideicomm., quaestionem; et Inst. de testam. ordin. § legatariis.  Nam iudici creditur de his quae coram ipso aguntur, 18. dist., de conciliis.  Arg. multo fortius istis qui toti negotio interfuerunt, arg. C. de adulter., adulterii; C. ad leg. Corn. de sic., si forte.  Sed non est verum quod iudicibus credatur, nisi quatenus, etc., infra, de probat., quoniam.  Unde melius videtur quod licet isto suspecti essent et de facto suo quodam modo dicant, admittitur eorum testimonium in defectum probationis, arg. C. de haere., divinam, in fi.; et 4. q. 3, item in criminali, vers. item secundum, 2. resp.

Probatio

Sed videtur quod isti canonici debuerunt audiri ad hoc probandum, quia talis negativa, nos non consensimus, potest probari, infra, de probat., tertio; et negativa indirecte probari potest, infra, de testib., ex tenore.  De hac materia dictum est supra, de elect., bonae 1.  Sed hic ideo non sunt admissi ad probandum, quia examinatio illa facta fuit secrete et sigillatim, unde quilibet eorum esset singularis, quia non posset directe nisi de se; sic infra, de accusat., cum dilecti, in fi.  Quia singularis testis non probat, sed si publice facta fuisset illa examinatio sive nominatio, tunc probari posset saltem indirecte, ut infra, de probat., ex litteris.

Tunc

Audiatis quid utraque pars proposuerit ad probandum formam, secundum quam eligendi potestas tribus dicitur commissa fuisse, sive concessa, et si, etc.  Haec littera est in antiqua decretali.

Ostensum

Qualiter compelluntur canonici probare formam traditam illis electoribus et non archidiaconis?  Hoc potest esse duabus de causis.  Quarum prima est praesumptio, quae multum faciebat pro eo, videlicet, quod iam erat electus et confirmatus.  Secundus est quia ad hoc se obligavit ille, sicut patet in fine decretalis, ubi dicit quod ad hanc poenam obligavit.

Cassetis

Id est, nullam pronuncietis.

Obligavit

Alioquin si se non obligasset, poena esset in arbitrio iudicis, cum certa poena hic statuta non sit, ff. de iure delib., si servus; infra, de accusat., super his; et infra, de offi. deleg., de causis.  Sic habes hic quod aliquis obligat se sub poena benefici sui, infra, de crim. falsi, ex continentia.  Item obligatur aliquis sub poena ordinis vel anathematis, 1. q. 7, quoties cordis; et de conse. dist. 2, ego Berengarius.  Item et sub alia poena pecunaria, 23. dist., quamquam; et 25. q. 2, quaecumque; et infra, de arbitr., dilecti.  Arg. contra quod sub poena beneficii non possit aliquis obligari, C. quae res pign. oblig. poss., spem.  Hodie vero certa poena statuta est contra illos qui se opponunt contra electos, sive impugnant electionem, infra, de elect., extravag. statuimus, in concilio Lugdunensi Inno. iiii.

Iudicatum

Sed numquid obstabit aliis haec sententia volentibus agere contra electum?  Sicut videmus circa crimina et populares actiones, infra, de accusat., de his; et 23. q. 4, si illic; et ff. de procur., non cogendum § qui ita; ff. de popul. act., sed si; nec enim de delicto unius hominis saepe est quaerendum, ff. naut. caup. stab., licet.  Videtur tamen quod illis solum qui praesentes fuerint debeat praeiudicari, 2. q. 5, habet hoc; et 2. q. 5, Mennam; infra, de accusat., veniens; sicut est in civilibus actionibus. infra, de fide instrum., inter dilectos; ibi, res inter alios acta, etc.  Ad hoc dicas quod absolutio in popularibus actionibus praeiudicat omnibus etiam absentibus, nisi in duobus casibus.  Unus est si quis suam iniuriam prosequitur, et probet se ignorasse accusationem ab alio institutam, ff. de accusation., si cui § 1.  Secundus cum vult docere de collusione prioris accusatoris, ff. de praevaric., si is; ff. de iureiuran., eum qui § in popularibus.

Infra decendium

Per hoc patet quod interlocutoria sententia transit in rem iudicatam, sicut et diffinitiva, infra, de testib., significaverunt.  Non tamen quo ad hoc transit in rem etiam iudicatam, quin iudex etiam post decem dies possit revocare, infra, de appell., cum cessante; ff. de re iud., quod iussit.  De hoc dicetur super illa constitutione infra, de appell., cum cessante.

X 1.06.33 Cum in iure

Ex se vel aliis

Dicunt quidam quod licet hoc non fuisset expressum, de iure tamen unum de se eligere poterant, ut arg. 8. q. 1, in scripturis, vers. ecce mitte me, etc.; ff. de tutor. et curat., ubi absint.  Sed hoc non credo, quia a seipso videtur electus, et hic tenuit electio propter formam compromissi, ut dicit in fine iuxta compromissi tenorem, etc.; sic infra, de sortileg., ecclesia, ubi de hoc.  Et hoc quod dico optime probat lex ff. de contrah. empt., licet; et ff. de contrah. empt., si in emptione, in fi.  Sed si uni tantum collata est potestas, non posset se eligere, infra, de iure patron., per nostras; infra, de instit., cum ad nostram; et ff. de tutor. et curat., praetor; et 24. q. 1, didicimus; et quia nemo debet oriri a seipso, 8. q. 1, in scripturis.  Dicunt quidam quod si iurasset eligere meliorem, et ipse esset melior, tunc posset eligere se.  Sed tamen inconveniens esset et inhonestum quod se eligeret.  Sic ambitiosus videretur, et ideo repellendus per illud capitulum 8. q. 1, in scripturis.  Potius debet renunciare tali potestati, et fatuus esset qui sic iuraret, si credit se meliorem ut se eligat.  Vel dic quod tunc ipse intelligitur exceptus, quia in generali sermone persona loquens non comprehenditur, C. de solut., inquisitio; ff. de condi. et demon., qui heredi § ulti.

Consentiat

Quia si vult consentire, tunc persona sua computatur inter eligentes, arg. ff. quod cui. univ. nom., plane; arg. ff. de adopt., si consul.  Et sic quatuor intelliguntur, et ita maior pars capituli.  Quid si consensit in alium?  Resp.: si consensus talis facit cum aliis maiorem partem, in se non potest postea consentire, nec mutare consilium in alterius praeiudicium; ff. de regul. iur., nemo.  Si vero consensit in talem in quem minor pars consensit, tunc potest mutare, quia talis consensus illi non prodest.  Hodie non connumeratur persona electa inter eligentes, infra, de elect., Cumana; et infra, de elect., quia propter.  Nec dicerem valere talem electionem si modo fieret, quia est electus a minori parte capituli.

X 1.06.34 Venerabilem

Cognitoris

In reprobando Philippum, et approbando Ottonem.

Messem

6. q. 3, scriptum est; et infra, de paroch., nullus.  Ber.

Absente altera

Quod non debuit fieri, infra, de testib., in nomine; et 3. q. 9, quasi per totum.

Caroli

Cui etiam ius patriciatus sive dignitas collata est, 63. dist., Hadrianus.

Transtulit

Legitur in Chronicis quod cum ecclesia Romana opprimeretur ab Astulpho rege Lombardorum, petiit auxilium a Constantino et a Leone filio eius imperatoribus Constantinopolitanis.  Et cum nollent patrocinari ecclesiae Romanae, Stephanus Papa secundus natione Romanus transtulit imperium ad Carolum magnum, qui fuit filius Pipini, quem Zacharias praedecessor eius substituerat Ludovico regi Francorum, quem deposuerat, de quo legitur 15. q. 6, alius.  Et translatio illa facta est anno Domini septingentesimo septuagesimo sexto.  Qui Carolus coronatus est a Leone Papa iii. elapsis post hoc quindecim annis.

In Germanos

Sic ergo regnum mundi translatum est ad Theutonicos, nam ipsi habent regnum Romanae ecclesiae, de conse. dist. 5, in die.  Et sic patet quod imperium non est apud Graecos, licet largo nomine appelletur imperator, infra, de maior. et obed., solitae.  Sicut et rex Schacorum dicitur rex, quoniam extra ecclesiam non est imperium, 24. q. 1, schisma § sed nec illud.  Est autem imperator ille super omnes reges, 7. q. 1 § sed si quis, in vers. volumus.  Ipse enim est princeps mundi et dominus, ff. de lege Rhod. de iac., deprecatio.  Et etiam Iudaei sub eo sunt; C. de Iuda., Iudaei; et omnes provinciae; 63. dist., Hadrianus; et omnia sunt in potestate imperatoris, 8. dist., quo iure; et 23. q. 8, convenior; C. de quadrien. praescr., bene a Zenone.

Examinatio

77. dist., qui est.

Sacrilegium

Nota quod sacrilegium impedit promovendum, nam et familia sacrilegi repellitur a sacramentis ecclesiae, 17. q. 4, miror; et ab aliis legitimis actibus, 3. q. 4, nulli.

Eligentium

Quia de meritis sive studiis eligentium non cognovit, sed de qualitate electorum pronunciavit.

Quamvis

Id est, quia, vel proprie tenetur, et quod dicit supra, non tam propter studia eligentium, etc., id est, non propter studia eligentium, sed propter merita electorum personam ducis denunciavit indignam, et personam regis idoneam; sic supra, de postul. praelat., ad haec, vers. fi.  Unde bene sequitur, quamvis plures, etc., et sic non gessit cognitoris personam, quia retulit se tantum ad merita electorum, non ad studia eligentium, quamvis potuerunt se referre, ut infra sequitur.  Vel possunt verba teneri proprie, et quamvis ponitur pro quia, ut praedixi.  Sed superior littera, scilicet, cum neutrius electio, etc., videtur contraria.

Contradictio

Infra, de elect., bonae 2.

Favere

Si favet, ergo non debet esse iudex; 11. q. 3, quatuor; et 11. q. 3, quicumque aut consanguinitate.  Sed dic quod in dubio potest favere cui vult, ff. de leg. 2, si quis servum § si inter duos; ff. de reb. auct. iud. poss., in venditione § ulti.; ff. de Sil., si quis in gravi § si sum omnes.  Vel potest cogere partes ad concordiam, Inst. de satisdat. tutor., sin autem; et infra, de offi. deleg., suspicionis § ab ipso; et supra, de elect., cum inter R.  Tunc demum debet favere, cum merita electorum et eligentium paria sunt; arg. infra, de iure patron., quoniam; et 68. dist., si forte; vel cum potestas eligendi devoluta est ad ipsum, supra, de elect., bonae 1, circa fi.

Carebit

Advocatus ecclesiae non potest esse patronus ecclesiae, sed comparatur tutori qui datur pupillo ut eum defendat a vexationibus aliorum, et appellatur honorarius vel notitiae gratia datus, ut alios contutores instruat, ff. de solut., quod si forte § sunt quidam; nec computatur talis tutela in numero trium tutelarum, sed ex causa honoris tantum; ff. de ritu nupt., si quis tutor § quid ergo.

Lotharius

Hoc est exemplum de quo praemisit, scilicet, iure patet pariter et exemplo, et ita ab exemplo principum est argumentandum, Inst. de satisdat. tutor. § sed et quod principi; arg. contra C. de sent. et interloc. om. iud., nemo; et supra, de elect., cum in cunctis.

Commonendos

Scilicet, licet per nuncios suos.

Publica

Nota quod excommunicatio debet esse publica, ad hoc ut aliquis repellatur a prosecutione iuris sui; infra, de except., exceptionem; et infra, de except., extravag. pia, cum suis concordantiis.  Unde quicquid interim facit quousque ad ipsum perveniat, excommunicatio tenet et valet; infra, de cleri. excom., Apostolicae; et infra, de re iudic., ad probandum.

Periurium

Quandoque periurium non repellit, infra, de iureiur., sicut nostris.  Sed intellige ibi periurium, id est, temerarium iuramentum.  Periuri enim non solum non debent promoveri ad honores, immo si promoti sunt, debent repelli; infra, de iureiur., querelam.  Infames enim sunt, ut ibi not. infra, de fideiuss., pervenit, in fi.

Progenitores

In filiis enim paterni criminis exempla metuuntur, 6. q. 1, quaero § verum; et in lege illa 6. q. 1, si quis cum militibus.  Unde illud saepe similis filius esse patri.

Innodatus

Propter invasionem et devastationem patrimonii Beati Petri dum in Tuscia moraretur.

Postulavit

Nota hic eo ipso quod quis petit absolvi, per consequens se confitetur excommunicatum.

Electus

Unde ipso iure nulla fuit electio, infra, de appell., constitutis 1; et supra, de elect., cum inter R; et supra, de consuet., cum dilectus.

Iuramentum

Quod fecerat Friderico regi Siciliae nepoti suo tamquam imperatori futuro, dum adhuc Henricus imperator frater eius dicti pueri pater viveret.

Illicitum

Quoniam fuit de successione viventis, C. de pacti., pactum.  Tamen hic voluntas accessit viventis, unde videtur tenere; C. de pacti., de quaestione.  Sed illa loquitur in hereditaria successione quae in imperio locum habere non potest, nec etiam in beneficiis ecclesiasticis locum habet, infra, de concess. praeben., nulla; infra, de decim., ad haec; et infra, de iure patron., consuluit.  Ber.

Venire

Tali modo sicut fecit, scilicet, usurpando regnum.  Nam alias cum fuerit illicitum, propria auctoritate potuit venire contra non obediendo illi tamquam regi aut imperatori, 22. q. 4, si quis praeventus § ecce.  Ber.  Nec expectari debuit superioris auctoritas, ff. de condi. insti., quae sub conditione § ulti.; quia quod necessario destruendum est, non est necessaria superioris auctoritas in destructione illius; ff. de leg. 3, fideicommissa § si quis illicite.  Sed si esset dubium an valeret, tunc adiri debet superior, alias autem semper servandum est iuramentum dummodo sine interitu salutis aeternae servari possit; infra, de iureiur., si vero.  Si sponte sit praestitum, et sine dolo; infra, de iureiur., cum contingat.  Ber.

Gabaonitae

Hanc historiam habes 22. q. 4, inter caetera § sed cum his; et 22. q. 4, innocens.

Et successione

Tres successiones continuae videntur ius successionis inducere, immo duae, quia binus actus inducit consuetudinem, arg. 25. q. 2, ita nos; et C. de episcopal. aud., nemo.

De domo

Immo de alia tribu eligi debet, 8. q. 1, Moyses.

Observari

Etiam si ei iam coronato iurasset post reprobationem legitimam ei non teneretur in aliquo ratione iuramenti, 15. q. 6, alius; et infra, de translat., quanto, circa fi.  Item arg. quod destructo principali et accessorium, supra, de elect., qualiter; C. de usuri., eos; et C. deposi., si deposita pecunia; et ff. de rei vend., et ex diverso; et ff. de novi operis nunc., si autem.

X 1.06.35 Coram dilecto filio

In provincia

Hic videtur expressum quod omnes illi et soli qui sunt in provincia vocandi sunt ad electionem, et per hoc videtur sic intelligendum si sunt in provincia, infra, de elect., quia propter.  De hac materia nota 7. q. 1, factus est.  Et quod dicit, in provincia, sic est intelligendum si sunt in provincia ita propinqui quod commode sint vocandi, quia si provincia esset multum lata et longa non debent vocari, quia periculum est in mora, supra, de elect., cum inter universas.  Et eodem modo si esset extra provinciam et propinquus tunc vocandus esset, infra, de elect., bonae 2, ubi fuit vocatus qui extra provinciam erat.  Regium enim et Cremona diversarum sunt provinciarum.  Et ita nec dico vocandos omnes de provincia, nisi qui commode possunt vocari, nisi consuetudo sit quod omnes vocentur, infra, de elect., in Genesi.  Nec dico quod tantum de provincia sunt vocandi per capitulum sequens.  In talibus enim vocationibus potius statur consuetudini, ut absentes vocentur iuxta consuetudinem uniuscuiusque ecclesiae.  Et haec consuetudo erat quod omnes de provincia vocarentur, ut est infra, de elect., in Genesi.  Ber.

X 1.06.36 Bonae memoriae S.

Expectare

Sed nonne electio quae fit contemptis illis qui debent interesse ipso iure est irrita, ut supra, de elect., quod sicut; et supra, de elect., venerabilem; et infra, de arbitr., cum olim; et 63. dist., obeuntibus.  Ergo ea non obstante potest attentari secunda electio, infra, de appell., constitutis 1.  Cum enim a iure sit reprobata talis electio, non est necesse iudicem adire pro ea cassanda, ff. de condi. insti., quae sub conditione § ulti.  Praeterea cum universitas delinquit in eligendo, electio debet devolvi ad eum qui non deliquit, supra, de elect., bonae 1; et supra, de postul. praelat., bonae 1.  Dico quod electio archipresbyteri non fuit nulla ipso iure, sed potius annullanda, et ideo debuit expectari cassatio superioris antequam processus fieret ad secundam.  Unde et si unus habuisset ius eligendi, deliquit in hoc quod voluit simul esse actor et iudex praemissae electionis, infra, de concess. praeben., post electionem, in parte decisa.  Et licet illi deliquerunt in eligendo, non tamen illud ius devolvitur ad unum.  Et hoc secundum Io. qui dicit quod unus non constituit universitatem, et inducit in arg. hoc capitulum, et 65. dist., si forte; et ff. de leg. 1, si grege; licet ius universitatis dicatur stare in uno; ff. quod cui. univ. nom., sicut municipum, in fi.; per quam legem non dicimus contra, et si iste non elegisset, poterat post cassationem eligere si hoc postulasset.  Et hoc innuit littera ista cum dicit ibi, nostrum debuit expectare iudicium antequam procederetur ad secundam.  Et si electio prima nulla fuisset ipso iure, quia electus esset indignus, tunc ipse solus potuisset, supra, de elect., bonae 1; et supra, de postul. praelat., gratum; et infra, de elect., scriptum.  Sed haec non fuit nulla, immo ipse poterat eam confirmare si consensisset, supra, de elect., quod sicut.  Io. dixit quod non devolvitur ius eligendi ad alios, nisi quando eligitur persona ineligibilis, infra, de elect., scriptum, in fi.; et supra, de postul. praelat., gratum; et supra, de elect., bonae 1.  Sed dic quando electio non est nulla ipso iure, videlicet ubi aliquis est contemptus, tunc non ipso iure, sed per sententiam ius eligendi debet devolvi ad alios, vel si non servatur forma illius constitutionis infra, de elect., quia propter.  Tunc similiter sunt privandi per sententiam, ut infra, de elect., quia propter; et infra, de elect., Cumana.  An ius universitatis remaneat in uno dictum fuit supra, de postul. praelat., gratum; et ibi recurrendum est.  Quandoque tamen electio est irrita ipso iure, et tamen impedit secundam, supra, de elect., auditis; nec tunc eligendi ius devolvitur ad alios.  Unde secunda electio ibi non tenuit, ut ibi notatur in fine ultimae notulae, quia eligentes non sunt ipso iure privati.  Et quod dixi quod aliquis est contemptus non ipso iure, sed per sententiam ius eligendi debet ad contemptum devolvi.  Intelligo per sententiam Papae tantum arg. istius litterae, cum de priori nostrum deberet expectari iudicium antequam procedatur ad secundam.  Ubi enim certa poena statuta est, alia non est imponenda, nisi per eum qui habet potestatis plenitudinem, quod satis innuit haec littera.  Sufficit enim ut cassetur electio, ubi quis prosequitur contemptum suum.  Ber.

Tractatum

Nota quod cassatur electio de qua est habitus tractatus ante sepulturam mortui, 79. dist., nullus 2.  Sed propter hoc solum non fuisset cassata, sed assumit hic Papa quasi non causam ut causam, sed contemptus fuit causa cassationis, nam mortuo viro soluta est uxor a lege matrimonii, ut infra, de secund. nupt., cum secundum; et infra, de secund. nupt., super illa; et 7. q. 1, sicut alterius uxor.  Ber.

Multorum

Supra, de elect., quod sicut; et supra, de elect., venerabilem.

Nec praedicta

Responsio tacitae quaestionis.  Diceret aliquis domino Papae, ille H. fuit citatus, et ille respondit, citatio non fuit legitima.  Et sic est arg. quod si aliquis citetur non legitime, si aliquid fiat contra absentem, non valet.  Generale enim est quod ad citationem quae reprobatur a iure, non tenetur venire citatus, etiam ut alleget privilegium.  De hoc nota per Io. 3. q. 2, si episcopus; et infra, de dolo et contu., cum dilecti, ubi de hoc.

X 1.06.37 Cum ad nostram

Monachus

Hic habes expresse quod clericus saecularis non potest eligi in abbatem.  Ad idem facit supra, de elect., cum causam; et infra, de elect., cum in magistrum.  Arg. contra 16. q. 1, presbyteros.  Sed non est contra, quia illi presbyteri erant monachi et ita poterant eligi in abbates, et ibi solvitur contrarium.  Et sunt monachi melioris conditionis quam clerici, quia clerici eos eligunt ad sua officia, 58. dist., nullus; et 58. dist., si quis; et 18. q. 1, statutum, ubi est hoc expressum.  Sed ipsi non eligunt clericos ad suas dignitates.  Arg. contra 28. q. 1, omnes; et 2. q. 7, sicut sacerdotes.

Nullam spem

Principalem, 8. q. 1, sunt in ecclesia.  Sed secundario licitum est alicui sperare honores ecclesiasticos, 61. dist., quid proderit; et 59. dist., si officia; 74. dist., consuluit.  Et verba ista habes 16. q. 7, per laicos.

Irritare

Id est, irritam nunciare; infra, de elect., officii

X 1.06.38 Officii tui

Incontinenti

Praesumitur aliquid ex eo quod incontinenti est subsecutum, 31. q. 1, si quis; et 50. dist., si qua femina.  Quae enim incontinenti fiunt, in esse videntur, ff. si cert. pet., lecta est.  Quia ex hoc praesumitur quod turpiter et ex conventione sit electus, quod esse non debet, 1. q. 2, quam pio.  Sed si haec ratio est quare clericus non possit eligi in abbatem, quia non est instructus in regula monachali, sic eadem ratione monachus non debet eligi in episcopum vel praelatum alicuius ecclesiae saecularis, cum ipse non noverit regulas clericorum, ut possit praefici ecclesiis; 16. q. 1, sic vive; et 16. q. 1, si clericus; quod esset verum si omnino ignorant.  Sed bene eliguntur monachi et regulares ac saeculares praelationes propter officium praedicandi, quod privilegiatum est, infra, de statu monach., quod Dei timorem; et infra, de voto et vot. redem., per tuas; et 18. q. 1, statutum; et 58. dist., nullus; et 58. dist., si quis.  Sed quid si peritus esset saecularis clericus in regula monachorum, possetne tunc eligi in abbatem?  Videtur quod sic, quia ratio constitutionis in eo cessat; 61. dist., statuimus § his omnibus; sicut monachus peritus in regula clericali potest eligi in episcopum per praedicta capitula.  Sed non est ita, quia et si scit regulam, non tamen est expertus in ea.  Nam grave est inexpertos divinis obsequiis applicare, 19. q. 3, monasteriis.  Sed quare non potuit iste postulari in abbatem, cum laicus nesciens regulas clericales possit etiam in episcopum postulari, 61. dist., Osius; postea per tres menses discere potest regulas clericales, in Auth. de sanct. episc. § damus., coll. 9; item eremita postulatur in abbatem, supra, de elect., cum monasterium?  Dic quod non fuit eremita, sed de monasterio quod erat in eremo.  Et eadem est ratio, quia si laicus est peritus, non est necessaria in eo probatio habitus clericalis.  Sed omnia ista non prosunt, quia quantumcumque sit laicus peritus in regula monachali, et expertus et probatus in ea, numquam potest eligi vel postulari in abbatem propter rationem quae hic redditur, et quia eiusdem professionis debent esse qui eligunt.  Et qui eliguntur, ne quasi in bove et asino videretur arari, quia quasi simul et semel esset laicus et abbas, et quia praesumptio ambitionis maxima est, quia alias non fieret forsitan monachus, et ambitio bene repellit quemlibet a dignitatibus, 8. q. 1, in scripturis. Quia non ambitione sed labore ad augmentum honoris unumquemque convenit pervenire, C. de re milit., contra publicam utilitatem, lib. 12; et ambitus notari solet, 61. dist., miramur, in fi.

Competenter

Per tres menses, arg. infra, de aetat. et qualit., praeterea; et in Auth. de sanct. episc. § damus, coll. 9.

X 1.06.39 Illa quotidiana instantia

Canonicam

Nota quod licet aliqui sint excommunicati minori excommunicatione, tamen eligere possunt, et talis electio dicitur canonica, ut hic habes.  Sed talis scienter eligi non potest, pro eo quod eligitur ad ea a quibus est ipse remotus, infra, de except., a nobis.  Et hoc est hodie expressum, infra, de cleri. excom., si celebrat.  Nec incurrit irregularitatem si celebrat, peccant tamen tales celebrando, ut ibi dicit.  Sed criminosi a prosecutione sui iuris non repelluntur, nisi sint excommunicati maiori excommunicatione, et ita isti possunt uti iure suo in eligendo, et in aliis negotiis ecclesiae temporalibus et spiritualibus.  Arg. contra supra, de elect., cum inter R; et supra, de consuet., cum dilectus, ubi dicitur quod suspensi nec eligere nec eligi possunt.  Solutio: hic et in infra, de cleri. excom., si celebrat, intelligitur de suspensione canonis, contraria de suspensione iudicis, et mitius agitur cum lege quam cum ministro legis, ff. de recepti., Celsus.

Supplentes

Haec suppletio ex superabundanti, non ex necessitate hic fit, ex eo quod obiectum fuit de tali excommunicatione, quae repellit ab electione per decretalem praedictam infra, de cleri. excom., si celebrat.

Simplicis excommunicationis

Hic potest sumi arg. quod utile non vitiatur per inutile, infra, de elect., scriptum, in fi., vers. nisi forsan, etc.

X 1.06.40 Scriptum est in

Revocatam

Sine aliquo intervallo, sicut testis qui potest corrigere dictum suum incontinenti, infra, de testibus cog., praeterea.  An factum procuratoris praeiudicet domino dicitur infra, ut lite non cont., ad hoc; et infra, ut lite non cont., accedens 1; et infra, de caus. poss. et propr., cum olim; et infra, de censib., olim.

Altera

Scilicet, postulantium archiepiscopum.

Electi et postulati

Sic supra, de elect., venerabilem.  Sed ibi ad studia eligentium non retulit se legatus, quamvis potuerit.

Ubi nati

Quia ibi melius potest inquiri, supra, de elect., postquam; et infra, de praesump., quosdam; et 23. dist., illud.

Consenserint

Scilicet, ut notarius iste diffiniat secundum quod inferius continetur, et in isto consensu necessarius est consensus electi et postulati; alias non possunt partes recedere a iure, supra, de elect., cum inter canonicos.

De mutuo

Hoc ideo dicit, quia pars eligentium hoc negabat.  Ideo Papa mandat inquiri, cum de iure communi interesse debuerit, infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia.  Ber.

Per alios

Qualiter quis per alium hoc facere possit, habes infra, de elect., quia propter § illud.

Duo

Isti duo habebant vocem pro duodecim praelatis singulariter pro quolibet.

Temporis

Hoc ideo dicit, quia si tunc aliqua conventualis ecclesia vacasset, pro ea nullus potuisset admitti sede vacante, quia tunc non est qui iura illius tueatur, vel eis possit uti, infra, ne sede vac. nih. inn., novit; et infra, ne sede vac. nih. inn., illa; et infra, de praescrip., de quarta.  Tunc enim dormit ius ecclesiae, ita quod non currit praescriptio, infra, de praescrip., auditis; et infra, de praescrip., placuit; et infra, de praescrip., de quarta.  Nec ad capitulum ius illud devolvitur, infra, ne sede vac. nih. inn., illa.  Arg. contra infra, de maior. et obed., his quae; et infra, de maior. et obed., cum olim; quibus forte staretur in casu isto, quia diversi sunt isti casus a praecedentibus.

Maiorem

Hic habes quod electio semper praevalet postulationi, secundum illos qui dicunt quod haec est iuris diffinitio, nisi duae partes sint in postulatione.  De hac materia dictum est supra, de postul. praelat., bonae 1.  Et ideo statur hic iudicio duarum partium, quia quod duae partes faciunt, totum capitulum facere videtur, ut ff. quod cui. univ. nom., plane.  Et secundum hanc decretalem intelligit quod dicit decretalis supra, de postul. praelat., bonae 1, quod postulatio in discordia non consuevit admitti.  Hoc intellige prout dicitur in notula sequenti.  Item nota hic quod cum in electione longe maior numerus est ex una parte quam ex alia, non habetur respectus ad meritum personae, dum tamen sit conveniens ille qui est electus a maiore parte, nec ad zelum eligentium, arg. supra, de elect., dudum ad audientiam; et infra, de appell., constitutus.  Sed si numerus in modicum excedat, tunc recurritur ad merita et ad zelum, et praeferuntur numero; arg. infra, de testib., in nostra; et est expressum infra, de elect., ecclesia vestra 2, ubi de hoc.

Confirmes

Hic dicit Papa electionem a minori parte capituli factam confirmari.  Et tamen pars alia non est eligendi potestate privata, quia non postulaverat indignam personam, et de iure licite poterant postulare sicut et eligere, et ita postulando non peccant, ergo ius eligendi non fuit devolutum ad pauciores, quod tunc demum locum habet, cum maior pars scienter postulat vel eligit indignum, ut in fine decretalis dicitur.  Et ideo contra infra, de elect., Cumana; et infra, de elect., ecclesia vestra 1; et infra, de elect., in Genesi; in quibus dicitur quod electio non valet nisi sit facta a maiori parte capituli, et hic confirmatur facta cum longe minori parte.  Propter haec et alia quae hic dicuntur, dicunt quidam quod haec decretalis ius commune non continet, sed fuit quaedam provisio de consensu partium.  Et hoc videtur per verba illa superius, si partes consenserint, hoc modo procedas, et ex eo quod Papa admittit hic postulationem in discordia factam, cum per eam nullum ius acquiritur postulato, supra, de postul. praelat., postulationem; et quia non consuevit admittere tales postulationes in tanta discordia, supra, de postul. praelat., bonae 1.  Et ita in his duobus continet gratiam, quod satis potest concedi.  Et ita videtur quod utraque pars renunciet iuri suo, et quod dicit, de consensu partium taliter procedatur, ut supra dicitur in verbis praemissis, si partes consenserint, etc.  Alias si contradicerent, non taliter processissent, sed facta inquisitione super his de quibus praemittit, causam instructam remisissent ad Papam.  Hoc probatur supra, de elect., bonae 1, in parte decisa.  Sed ubi duae partes postulant aliquem, licet ius non acquiratur postulato ut agere possit, tamen potest petere gratiam et iniuria fit ei si non fiat illi gratia, arg. ff. de aqua quot. et aest., ait praetor § permittitur.  De hoc nota supra, de postul. praelat., gratum; et supra, de postul. praelat., postulationem; et supra, de postul. praelat., etsi unanimiter.  Et idem crederem si maior pars postulat quod gratiam deberet habere.  Et quod dicit de duabus partibus, non credo necessarium, sed quaedam provisio fuit hic, ut dictum est, quia sive maior pars et sanior, sive duae partes, sive omnes, totum dependet a superiore.  Sed quod in fine dicitur, ius est.

Maior

Et ita videtur a contrario, quod si minor pars capituli scivisset illum esse indignum, alii non punirentur propter hoc.  Et ita est hic arg. quod utile non vitiatur per inutile, sic supra, de elect., illa.  Et est notabile illud quod culpa et dolus minoris partis non nocet, nec ea quae fiunt a minori parte irritantur propter hoc, et isti soli privati essent ipso iure eligendi in proxima electione, si alii non elegissent, supra, de elect., cum in cunctis; et hic.  Et alii admitterentur, dum tamen probarent ignorantiam, supra, de elect., innotuit.  Et si maior pars ignorasset illum indignum, utraque pars debet reprobari a contrario ut dicitur supra.  Et quod dicitur hic quod electio facta a maiori parte confirmetur quando maior pars postulantium scienter eligit indignum, intelligitur quando uno contextu fiunt postulatio et electio seu electiones, ut hic contingit.  Secus si ex intervallo, tunc enim illi soli qui scienter postulant vel eligant indignum sunt eligendi seu postulandi potestati privati.  Et illi qui ignoranter postulaverunt seu elegerunt indignum debent ab aliis ad electionem admitti, alias deberet electio cassari propter contemptum, ut dicitur supra in eadem notula.

Postulata

Id est, ignoranter.

Praesumptione

Id est, ex certa scientia, supra, de elect., innotuit.  Sed qualiter potuit esse dignus iste postulatus archiepiscopatu et indignus patriarchatu, et qui iudicatus fuit dignus a Papa vel a suo patriarcha quando confirmavit eum, quare denuo inquiri iubet de moribus suis contra illud, 17. q. 4, si quis suadente § qui autem; et C. ad leg. Corn. de fals., satis aperte; et infra, de aetat. et qualit., accepimus.  Dico quod licet quis reputetur dignus ad unam dignitatem, propterea non est dignus ad maiorem, licet enim dispensetur cum aliquo in minori dignitate, non tamen dispensatur ad maiorem, 12. dist., nos consuetudinem.

Privari

Istud referas ad factum, cum sint ipso iure privati, supra, de elect., cum in cunctis.  Illi qui, scilicet, qui scienter hoc fecerunt.  Vel dic, id est, nunciati privati.

Confirmes

Cum sit facta a maiori parte illorum qui habebant ius eligendi.

X 1.06.41 Ne pro defectu

Cathedralis

Quantum ad hoc nihil additur, quia idem erat secundum antiqua iura, 50. dist., postquam; et 63. dist., obeuntibus.  Et alii tres dantur ad consecrationem petendam, 100. dist., quoniam.

Regularis

Et sic patet ex hac constitutione quod canon Lateranensis concilii, infra, de concess. praeben., nulla.  Hodie non extenditur ad regulares praelaturas, quia aequiparantur episcopatus et praelaturae regulares; simile 16. q. 7, si quis deinceps.

Impedimento

Et ita non currit praescriptio contra canonicos si iusta causa interveniente non eligant, 28. dist., de Syracusanae; et 61. dist., bene novit; et infra, de concess. praeben., quia diversitatem; C. de inoffic. testam., contra maiores; ff. ex quib. cau. maio., quod quidem; et ff. ex quib. cau. maio., sed et si; et ff. ex quib. cau. maio., ait praetor.  Sed si Papa interdiceret electionem, non minus currit eis tempus nisi petant licentiam eligendi infra tempus statutum, infra, de elect., his quibus.  Sed numquid est hic necessaria protestatio, quod non possint eligere infra tres menses, quod videtur infra, de offi. ord., pastoralis, in fi.; et infra, de appell., si iustus.  Non credo quod necessaria sit in casu isto protestatio, quia debent petere licentiam.  Et si non petant, sunt in mora, ut ibi dicit.

Ea vice

Id est, in prima electione, quae si cassaretur, vel si nolet venire, vel si eligeretur indignus, statim recuperarent ius suum, supra, de elect., cum Wintoniensis.

Devolvatur

Olim non devolvebatur ad proximum superiorem, infra, de concess. praeben., dilectus; sed ad Papa in episcopatibus.  Et sic reducitur ad ius commune aliarum dignitatum, ut sicut ibi post sex menses, ita hic post tres devolvatur ad proximum superiorem, infra, de concess. praeben., nulla.

Consilio

Sed numquid tenetur semper habere consilium capituli sui, ut alias non valeat electio nisi habito consilio capituli et assensu?  Videtur quod sine illis eligere non possit, sicut nec alia negotia debet facere sine illis, infra, de his quae fi. a prael., novit; et infra, de his quae fi. a prael., quanto; et quasi per totum.  Arg. infra, de elect., cum in veteri, ubi cassatur electio quia non fuit expectatum responsum eorum de quorum consilio debuit fieri electio, ut 63. dist., obeuntibus; et 15. q. 7, episcopus nullius.  Sed contra sufficit enim petere consilium, infra, de arbitr., cum olim; et ex consilio nemo obligatur; 14. q. 1, quisquis § quod praecipitur.  Credo quod hoc facere debuit consentiente capitulo vel maiori parte; alias non credo quod solus hoc facere possit per iura praedicta.  Vel dic quod sufficit tantum requirere consilium capituli in isto casu et de honestate, cum ad ipsum solum devolvatur electio et non ad capitulum.  Concilium vero aliorum non inducit necessitatem, sed de honestate requiritur.

Ipsius

Scilicet, vacantis.  Hic praecipitur ut de eadem ecclesia eligat.  Sed nonne ad metropolitanum devolvitur idem ius quod habuit capitulum?  Sed capitulum potuit eligere undecumque vellet, supra, de elect., cum inter canonicos; et supra, de elect., cum nobis; et supra, de elect., in causis; ergo et metropolitanus.  Dico quod primo debet inquirere personas ecclesiae vacantis, et eligere de gremio ipsius ecclesiae, et illud debuit fieri per illa iura, 61. dist., obitum; et 61. dist., nullus; et 18. q. 2, quam sit.  Sed si hoc non fecerit, nihilominus valebit electio.  Nam multa fieri non debent, facta tamen manent, 27. q. 1, nuptiarum; et 27. dist., si vir.  Et nusquam invenies quod propter hoc cassetur electio.  De hac materia tractatur supra, de elect., cum inter canonicos.  Sed quare dicitur hic quod metropolitanus eligat de eadem ecclesia, cum ipsi perdiderint ius eligendi?  Responde: ipsi perdiderunt ius eligendi active, id est, quia ipsi non possunt eligere, sed non passive, quia bene possunt eligi, et satis puniuntur in hoc.  Et non debent propter hoc dupliciter puniri, quia poenae restringendae sunt, de poen. dist. 1 § poenae.  Hic habes quod qui eligere non possunt, eligi possunt.  Sed contra aliquem possunt eligere, sed non eligi, infra, de cleri. excom., si celebrat.  Hic privat negligentia eos potestate eligendi, ibi non.  Et ibi ideo non possunt eligi, quia non habent id propter quod eliguntur, hic bene habent executionem sacramentorum.

X 1.06.42 Quia propter diversas

Ecclesiis viduatis

Per hoc videtur quod loquitur tantum de electionibus praelatorum, id est episcoporum non canonicorum.  Sed numquid extendemus istam constitutionem ad omnes dignitates etiam ad non cathedrales, et ad plebanatus, et ad alias dignitates quae praelatos habent in ecclesiis collegiatis?  Non videtur, cum ecclesiae propter illas dignitates non dicantur viduatae, cum habeant episcopum.  Satis potest dici quod non extenditur ad alias dignitates, sed tantum ad episcopatus et regulares praelaturas, ut supra, de elect., ne pro defectu.  Tamen de facto bene extenditur ad alias dignitates, et de iure etiam bene potest intelligi constitutio ista de illis praelatis qui habent iurisdictionem generalem in ecclesiis collegiatis, quia tales praelati sponsi quodammodo appellantur, 21. q. 2, sicut in unaquaque.  Sed non debet intelligi de dignitatibus seu personatibus in ecclesiis cathedralibus, quia in vacatione illarum dignitatum non dicitur ecclesia viduata, cum habeat episcopum qui solus est ibi maritus.  Ber.

Qui debent

Hoc ideo dicit, quia omnes qui habent ius in electione sunt vocandi, supra, de elect., quod sicut.  Et qui sunt in quieta possessione eligendi simul sunt vocandi, supra, de elect., quod sicut; et supra, de elect., coram; et supra, de elect., bonae 2.  Et de consuetudine, si quae est, infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia.

Qui volunt

Bene dicit, qui volunt, quia si quis non vult interesse electioni, alii procedere possunt sine illo postquam constiterit, supra, de elect., quod sicut; et supra, de elect., cum nobis; et arg. infra, de elect., ecclesia vestra 2, ubi de hoc dicitur.  Et sic omnes vocandi sunt qui commode possunt vocari.  Qui sunt vocandi dictum est supra, de elect., coram; et infra, de elect., in Genesi.

Commode

Hoc ideo dicit, quia si commode et sine periculo vocari non possunt, non sunt vocandi, supra, de elect., quod sicut § 1.

De collegio

Per hoc videtur dari occasio discordiae, quia facilius possent ipsi concordare in unam personam quam assumant in praelatum, quam in istos tres.  Et si discordant canonici in eligendo istos tres, aeque inquiretur de meritis et zelo eligentium, sicut in electione episcopi.  Dico quod in istis inquisitoribus non requiritur illa examiniatio, quia ipsi non eligunt, sed inquirunt vota fratrum.  Et hoc potest fieri per quoslibet de capitulo, dum tamen sint viri digni, et causa inquisitionis secrete fiat, quia quidam forte timore vel favore timent aliquem nominare in publico quem nominant in secreto, et libere nominant quem volunt.  Libera enim debet esse voluntas in eligendo, 8. q. 2, dilectissimi; et supra, de elect., bonae 1; et infra, de elect., quisquis; sicut in matrimonio carnali, infra, de spons., cum locum.  Et praeterea per hoc obviatur malitiis quorundam qui statim eligebant, et appellabant ne alii eligerent, supra, de elect., consideravimus.  Per istam constitutionem malitiis et cavillationibus talium obviatur.

Secrete

Sicut testes in secreto deponere debent, ut liberius dicant veritatem, alias non valet dictum testis, infra, de testib., venerabili; et C. de testament., nullum; et infra, de accusat., inquisitionis § tertiae; alias non valet, nisi fiat secrete.

Redacta

Per ipsos scrutatores vel per tabellionem, et quod dicit, secreto, capitulum tantum excluditur et non personae necessariae.

Mox

Id est, incontinenti nullo actu contrario imtermedio post vota quaesita, et uno contextu, sicut testamentum, ff. qui testam. fac. pot., heredes palam, in fi.  Optime ponit sensum istius dictionis, mox, infra, de elect., cum post petitam, ubi cassatur electio quia statim post collationem celebrata non fuit, arg. infra, de testibus cog., praeterea.  Quandoque mox aliter accipitur, id est, statim, cum quodam temperamento decem dierum, ff. de constit. pecun., promissor.  Et mox quandoque dicitur ad annum, 20. q. 2, si in qualibet; et 20. q. 2, puella; cum quodam temperamento sive spatio, ff. de solut., quod dicimus; ff. ad leg. Falc., lex Falcidia lata § si ita.  Item quandoque cum primum potuit, ff. ad Tert., sive ingenua sit mater § confestim autem; et illico, id est, usque ad triduum, C. de iud., cum specialis; et C. de error. advoc., sententiis.

Publicent

Postquam publicationem variare nequeunt electores, infra, de elect., publicato.  Et ideo locum non habet appellatio, immo compellendi sunt ad electionem, ut infra, de elect., publicato.

Collatione

Scilicet, numeri ad numerum, ut sciatur in quem maior pars consentit.  Et zeli ad zelum, et meriti ad meritum, et numeri ad numerum debet fieri collatio.  Haec enim est forma electionis quando duo electi sunt; alias quando unus, et sic non est necesse, et sic tria conferuntur, numerus ad numerum, meritum ad meritum, et zelus ad zelum, infra, de elect., in Genesi; et infra, de elect., ecclesia vestra 2; et ibi de hoc tractatur, et supra, de elect., venerabilem.

Sanior

Dic ut infra, de elect., ecclesia vestra 2.  Circa formam istam quaedam ita sunt exacta diligentia observanda, ut si contra factum fuerit, electio aliquando est irrita, infra, de elect., ecclesia vestra 1; et infra, de elect., in Genesi.  Aliquando est irritanda, infra, de elect., cum post petitam; et infra, de elect., Cumana.  In utroque tamen casu non valet ut hic dicitur in vers. aliter, etc.  Ista quidem sunt de substantia electionis sive forma, ut secreto et sigillatim inquisitio fiat, et publicatio incommuni, collatio et communis electio incontinenti nullo actu contrario intermisso unum post aliud faciendo.  Et haec probantur infra, de elect., cum post petitam; et infra, de elect., Cumana, in fi.; et infra, de elect., in Genesi.  Et vota in scriptis redacta, ut appareat per scripturam de consensu cuiuslibet, ut si vellet mutare, ei scriptum obviet, 1. q. 7, saluberrimum; et 27. q. 1, omnes feminae; et 20. q. 1, vidua.  Et quod quilibet sit vocandus qui commode vocari possit, non credo esse de substantia electionis, ut propterea cassetur electio, dummodo contemptus postea consentiat electioni factae, supra, de elect., quod sicut.  Quod tres tantum debeant esse inquisitores, non credo esse de substantia, dummodo tot sint inquisitores quod fraus fieri non possit, arg. supra, de elect., cum dilectus.  Quia qui plus facit, non videtur facere contra, ff. de servitu. urb. praed., si arborem.  Et superflua non vitiant, necessaria vero praetermissa diminuunt contractum, C. de testament., testamentum; et ff. de supel. leg., legata, in princ.; et. ff. de supel. leg., Labeo.  Nec credo esse de substantia quod sint de eodem collegio, quia in electionibus consilium religiosorum virorum inquiri debet, 63. dist., obeuntibus; et supra, de elect., ne pro defectu; dummodo non sint laici, infra, de elect., Massana; et infra, de elect., sacrosancta.

Viris

Et isti possunt esse alii a capitulo, dummodo viri religiosi, nec ipsi exprimuntur de capitulo, quia bene possunt potestatem suam dare aliis, supra, de elect., causam quae.  Et licet dicatur, aliquibus, uni tamen committi potest, ut in praedicta decretali supra, de elect., causam quae, quia non est illud de forma, immo melius potest expediri per unum quam per plures, scilicet, duos, quia tunc res fere sine exitu est; ff. de recepti., item si unus § ulti.

Vice omnium

Sed numquid maior pars posset sequi istam formam aliis contradicentibus?  Videtur quod sic, quia quod maior pars facit, totum capitulum facere videtur.  Et firmitatem debet sortiri, nisi rationabilis causa a paucioribus ostendatur, infra, de his quae fi. a maior. par. cap., cum in cunctis.  Satis videtur aequum, et sic vitatur discordia, et facilius consulitur ecclesiae isto modo quam per scrutunium.  Sed littera ista contradicit ubi dicit, vice omnium, et quod dicit, aliter electio facta non valet.  Et alia potest ratio esse, quia cum quilibet habeat vocem in electione, non debet privari iure suo, nec aliquis debet compelli ius suum dare alii, C. de contrahe. empt., invitum; et C. de contrahe. empt., in vendendis; sicut et emptio voluntarie est, ff. fam. ercis., si pignori § ulti.  Alii dicunt quod maior pars bene potest potestatem eligendi committere minori parte contradicente, quod mihi non videtur, quia non servatur forma secunda, cum et illa debet servari sicut et aliae duae.

Priventur

Per sententia, non ipso iure, infra, de elect., Cumana, in fi.  Unde signatur contra, supra, de elect., cum in cunctis, ubi ipso iure privati sunt.  De hoc dic ut dixi infra, de elect., Cumana, in fi.

In eo loco

De hoc dixit supra, de elect., coram.

Venire

Si venire non potest, quare citatur?  Non videtur citandus, unde alii eligere possunt.  Sed hoc non est verum, quia citandi sunt semper absentes, ex quo possunt commode citari, sive venire possint sive non, et quia hoc ipsum dubium posset esse praesentibus, supra, de elect., quod sicut.  Et intelligo illum venire non posse qui propter timorem non potest venire ad locum, supra, de elect., bonae 1.  Sed in casu illius capituli non tenetur committere vices suas, ut notatur ibi in glossa quae incipit, si citati; vel propter informitatem, 5. q. 3, si aegrotans; vel si vocaetur ad maius tribunal, ff. de re iud., contra pupillum.  Et ideo cum iusta causa sit impeditus, iure suo privari sine culpa sua non debet, ut infra, ut lite non cont., quoniam § 2.  Unde quod per se non potest, per alium exequatur, ff. de procur., procurator est qui; sicut in iudice, infra, de offi. deleg., si pro debilitate; et infra, de offi. deleg., pastoralis, in fi.  Et est arg. optime contra illos qui dicunt quod si plures iudices sunt cum illa clausula, quod si non omnes, etc., quod ille qui non potest interesse, licet committere possit vices suas, socii non tenentur ipsum admittere, quia extat conditio, quod falsum est.  Hic non potest interesse, et tamen alii tenentur procuratorem illius admittere.  De illa materia dicitur infra, de offi. deleg., coram.  Et iste procurator cum sit de capitulo habebit duplicem vocem, infra, de elect., congregato; et arg. infra, de re iudic., cum olim; arg. supra, de elect., scriptum.  Nec credo quod multum expediat quod iste qui dat procuratorem debeat iuramentum praestare.  Sed ideo dicit, si opus est, fidem faciat iuramento.  Quod si praesentes nolent ei credere super impedimento quo detinetur, nec aliter admittere velint procuratorem qui non haberet versimilem praesumptionem, tunc debet iurare quod impeditus venire non possit.  Et tunc tenentur illum admittere.  Sed quod si nullus vellet de capitulo recipere vicem suam, numquid posset alii committere qui non esset de collegio?  Videtur quod sic, quia per hanc litteram constat quod ipse debet interesse per se vel per alium, et ita si nullus vult recipere vicem suam, potest alicui viro religiosi clerico committere vicem suam, alias non valet electio si eligerent.  Et hoc non credo esse contra substantiam, si alium admittant qui non sit de collegio, quia et viri religiosi vocandi sunt ad electionem, et de eorum consilio est facienda, ita quod non valet alias electio, 64. dist., obeuntibus.  Tamen non credo quod hodie canonici ad hoc teneantur nisi velint, et illud capitulum, 64. dist., obeuntibus, non tenet nisi quo ad honestatem.  Canonici tamen tenentur recipere illum, cui commiserit vices suas auctoritate huius canonis.  Arg. contra supra, de rescript., cum contingat; et infra, de appell., cum speciali.  Vel si nolint recipere, potest exprimere suam voluntatem per litteras suas, et voluntas illa cum aliis publicetur, et sic extra capitulum non committat.

Clandestinas

Illa electio dicitur clandestina quae fit singulariter et occulte per occulta conventicula, 79. dist., si quis Papa.  Et quamdiu publicatio facta non est dicitur clandestina, ut hic in fine.  Et quam cito facta est debet publicari, alias non valet, ut dictum est, et infra, ut eccl. ben., ut nostrum.

X 1.06.43 Quisquis electioni

Abusum

Ut laicus, princeps, vel potestas intersit electionibus.  Et talis non est usus, sed abusus, ut supra, de elect., cum terra; et supra, de elect., quod sicut; et contra ecclesiasticam libertatem, ut ibi dicitur.  Et hoc intellige cum clerici sponte laicos admittunt.  Secus si per vim vel impressionem eligerent, quia tunc non puniuntur, supra, de elect., cum Wintoniensis.  Ber.

Libertatem

Quia si admitterentur laici, sive huiusmodi potestates assumerent sibi ius in posterum, sic periret libertas ecclesiae, quia in electionibus liberum debet esse arbitrium cuiuslibet, 8. q. 2, dilectissimi; sicut in matrimonio carnali, infra, de spons., cum locum.  Et ideo talis electio nulla est quae fit contra libertatem ecclesiae, infra, de elect., sacrosancta; et infra, de elect., Massana; et supra, de elect., cum terra.  Et ita laici omnino excludendi sunt in collegiatis ecclesiis.

Fiat

Per hoc quod dicit, fiat, quod futuri temporis est, videtur quod non ipso iure sed per sententiam debeat suspendi.  Et facit ad hoc infra, de iure patron., praeterea quia.  Videtur tamen quod ipso iure fit ineligibilis, et ad hoc facit 16. q. 7, si quis deinceps; et supra, de elect., ne pro defectu, vers. careant ea vice.  Sed ibi suspensio durat quousque dignitatem taliter adeptam dimiserit, et qui sic suspensus est, sicut per suum factum suspenditur, ita per actum contrarium restituitur, 15. q. 6, nos sanctorum; et 81. dist., si quis presbyter; et 81. dist., si quis ammodo.  Sed numquid episcopus potest dispensare cum talibus?  Credo quod sic, ex eo enim quod conditor canonis hic non reservavit sibi dispensationem aliis concessisse videtur, infra, de sent. excom., nuper; et infra, de praeben., de multa, in fi.; et infra, de praeben., grave, in fi.  Et hoc minus est adulterio in quo potest episcopus dispensare, infra, de iudic., at si clerici.

Irritam

Sic supra, de elect., cum in cunctis, ubi electio ipso iure irrita est quae fit de persona indigna.

Suspendantur

Per sententiam; sic infra, de elect., Cumana, in fi.  Sic intelligitur supra, de elect., quia propter.  Contra supra, de elect., cum in cunctis, ubi ipso iure beneficiis ecclesiasticis sunt privati.  Quidam dicunt quod standum est huic, et non illi, et in alio etiam corrigitur ille canon ibi eligendi potestate privatos, per capitulum proximum supra, de elect., quia propter.  Diversitas istius verbi, quantum ad electionem, habetur infra, de elect., Cumana, in fi.  Sed quod dicit, ab officiis et beneficiis priventur, hoc est verum quod sententiam privandi sunt.  Et illud capitulum supra, de elect., cum in cunctis, non corrigitur, unde ipso iure privati sunt beneficiis per triennium.  Et ratio diversitatis haec est: hic privantur officiis et beneficiis, et sic in duobus puniuntur quia plus peccant; et ibi privati sunt beneficiis tantum, quia minus peccant ibi quam hic, ut sic quaedam compensatio sit hinc inde.  Vel verius diversi sunt isti casus et in diverso casu loquuntur, et ideo diversae poenae.  Hic maior poena imponitur quam ibi, quia plus offendit quam contra ecclesiasticam libertatem aliquid fecit, sed ibi eligitur persona indigna.

Tunc

Id est, ea vice; sic supra, de elect., cum in cunctis.  Sed si in illo triennio quo suspensi sunt iterum vacaret, videtur per illam expositionem quod canonici possent eligere, et ita suspensi eligerent.  Sed hoc esse non potest, supra, de elect., cum inter R.  Et ideo istud, tunc, respicit totum triennium, et hoc intellige quando omnes delinquunt.  Sed si aliqui non deliquissent, ipsi eligerent, supra, de elect., scriptum, in fi.; et supra, de elect., cum in cunctis.  Ber.

Privati

Supra, de elect., quia propter.  Contra ubi privantur per sententiam.  Idem est, quia plus peccant isti quam illi, ut dictum est, et ideo hic ipso iure, ibi non, et in diverso casu loquuntur.

X 1.06.44 Nihil est quod

Examinet

Ad illum enim pertinet examinatio ad quem pertinet confirmatio, et ex officio suo debet examinare personam electi et formam electionis, etiam si non obiiciatur aliquid electo, supra, de elect., cum nobis; et supra, de elect., venerabilem, vers. est enim generaliter, etc.; 78. dist., quid est cito; et infra, de haeret., cum ex iniuncto; quia eius interest ne puniatur si promoveret indignum, ut infra sequitur.

Indigne

Sic 71. dist., tantis.

Scientiae

Quae impedit promovendum, infra, de elect., congregato.  Et deiicit iam promotum, infra, de aetat. et qualit., quamvis.

Aetatis

Supra, de elect., cum in cunctis.  Et ita expresse patet hic quod episcopi in aetate dispensare non possunt.  De hoc dixi supra, de elect., cum dilectus, in glossa.  Sed numquid cum puniantur si hoc fecerint, alias non deberent puniri, quia quod legitime factum est poenam non meretur, C. de adulter., Gracchus.

Potestate

Ipso iure, supra, de elect., ne pro defectu; et supra, de elect., cum in cunctis, in fi.

Suspendatur

Variae poenae statuuntur a canonibus circa illos qui illicite promovent indignos et illos qui illicite promoventur.  Quandoque privantur potestate conferendi illum ordinem quem illicite contulerunt, ut 1. q. 1, si quis episcopi; et infra, de temp. ord., litteras; 36. dist., is qui ecclesiasticis; et ordinatus removetur a clero, 50. dist., ex poenitentibus.  Quandoque suspenditur a celebratione missae per annum, 55. dist., nullus.  Quandoque deponitur, 64. dist., illud, ubi episcopus ordinatus praeter scientiam archiepiscopi deponitur, 51. dist., aliquantos.  Et hic statuitur poena contra illos qui promovent indignos, qui debent suspendi, ut hic dicit, per sententiam a superiore, cum hoc ad ipsum pervenerit.  Huic assignatur contra, infra, de praeben., grave.  Ibi enim non punitur qui promovet indignos nisi post primam et secundam correctionem, et hoc statim sine aliqua admonitione.  Item hic ordinati sive promoti removentur, ibi non.  Dicas quod in alio casu hic, et in alio ibi.  Hic loquitur de his qui promoventur ad dignitates, et ad regimen animarum, ut dicit in principe, et quia plus peccant, plus puniuntur sine aliqua admonitione, quia et portae dignitatis personis vilibus patere non debent, infra, de excess. praelat., inter dilectos; et infra, de iureiur., querelam; et C. de infam., infames, lib. 10; et C. de dignitat., neque famosis, lib. 12.  Ibi loquitur de beneficiis simplicibus, ubi non requiritur tanta maturitas, et ideo habet ibi locum correctio, quia in promotione illorum non est tale periculum.  Unde illi non removentur, sed isti sic.  Et ita contra non est, quia diversitas contradictionem impedit, sicut dicitur, diversum tempus impedit contradictionem.

Graviori

Ad arbitrium iudicis, cum hoc non determinetur, infra, de offi. deleg., de causis § ulti.; infra, de accusat., super his.  Et magis punienda est malitia quam negligentia, infra, de crim. falsi, ad falsariorum.

Canonicam

Supra, de elect., cum in cunctis, in fi.

Ad Romanum

Sive sint abbates, supra, de consuet., cum venerabilis; sive episcopi.

Ultra Italiam

Licet fines Italiae non ubique distent a Roma aequaliter, tamen omnes dicuntur remoti qui ultra duas dietas extra diocesim suam distant, supra, de rescript., nonnulli.  Sed istud verum est quo ad iudicia.  Sed quantum ad hunc casum qui distant per duas et dimidiam vel tres aut parum plus, non credo quod debeant habere illud beneficium, quia modica distantia est, tamen consuetudini stetur.  Et ita aliquid statuitur propter distantiam, quod alias non fieret; sic 63. dist., cum longe; et infra, de dolo et contu., cum olim.

Administrant

In duobus casibus ex sola electione habetur ius administrandi, in his videlicet, qui subsunt nullo medio Romano Pontifice, 23. dist., in nomine Domini.  Sed quid si suffraganeus est valde remotus a suo metropolitano, numquid eodem modo potest ministrare?  Videtur quod sic, cum eadem causa subsit, ergo videtur quod idem ius, supra, de consti., translato; et supra, de consti., nam concupiscentiam; et infra, de translat., inter corporalia; et infra, de confirm. util. vel inutil., cum dilecta.  Et si nimia subtilitate utamur, res ecclesiarum depereunt, C. de ver. sig., cum quidam, circa finem; et C. ad Trebel., sancimus.  Sed contra videtur, quia cum illud etiam dispensative sit dictum, talis dispensatio ad similia non protenditur, infra, de re iudic., in causis; et 56. dist., Cenomanensis.  Nec excusat hic rerum periculum, infra, de maior. et obed., illud.  Sed pone quod talis praelatus tempore confirmationis suae reperitur minus idoneus, et sic repellitur, numquid ea quae medio tempore fecit sunt cassanda?  Videtur quod sic, infra, de haeret., fraternitatis; et 12. q. 2, alienationes; 14. dist., sicut; etsi principale cassatur et omnia quae secuta sunt ex eo vel ob id, C. de legi. et const., non dubium; et infra, de fide instrum., inter dilectos.  Sed contrarium verum est in hoc casu, quia fuit in quieta administratione et in quasi possessione praelationis de licentia Papae, et pro praelato habitus est.  Unde omnia quae fecit medio tempore rata sunt quae poterat facere, arg. infra, de iure patron., ex litteris; et infra, de iure patron., consultationibus; et supra, de elect., querelam; 3. q. 7, infamis § verum; et ff. de procur., si procuratorem, in fi.; et C. de testament., testes servi.  Quae facere poterat ideo dixi, quia de rebus ecclesiae alienare non posset, quia illud ei prohibetur, ut hic dicit.  Sed circa spiritualia valet quicquid fecit, et etiam in temporalibus bene administrando, emendo, recipiendo, ad utilitatem ecclesiae non dando, arg. ff. si cert. pet., eius qui in provincia; et 1. q. 1, si quis a simoniacis.  Et hoc confirmat littera hic in fine.  Sed si quis intrusus acquirat ecclesiae, numquid et illud cassabitur cum ipso?  Videtur quod sic per iura prius dicta, et quia commodum cum incommodo debet compensari, ff. de negot. gest., si negotia.  Credo quod non cassabuntur nisi ea quae perperam facta sunt in praeiudicium ecclesiae, sed utilia remanebunt penes ecclesia, quia cum in favorem ecclesiae talia cassentur. in laesionem eius non debent retorqueri, C. de legi. et const., quod favore; et ff. de minor., si iudex.

X 1.06.45 Ut praeteritae

Expensae necessariae

Sic patet quod si capitulum facit expensas vacante ecclesia pro negotio electionis promovendae, aut etiam pro electione episcopi confirmanda vel alias, totum possunt repetere ab episcopo.  Idem intelligo pro electione alterius praelati, quia hinc inde eadem ratio et idem ius; C. ad leg. Falc., cum certum; C. de inoffic. donat., precibus; C. de liber. praet., cum post omnes.  Et istae expensae necessariae debent esse et moderatae quas fecerunt occasione istius electionis, ut hic dicit, et infra, de dolo et contu., cum dilecti; et infra, de eo qui mitt. in poss. caus., cum venissent, in fi.  Nec debent excedere probabilem modum, ff. de damn. infect., inter quos § ulti.; ff. de damn. infect., ex damni infecti; nec delicatae, quia nec delicatus debitor nec onerosus creditor est audiendus, ff. de pigner. act., si servos.  Et dicuntur expensae necessariae sine quibus negotium expediri non potest, vel sine quibus res efficiatur deterior, ff. de impen. in re. dot., impensarum; ff. de impen. in re. dot., vel in valetudinem; ff. de impen. in re. dot., vel si vites; et ff. de impen. in re. dot., et in totum; et ff. de ver. sig., impensae.  Et sufficit si credat expedire, licet non expediat, ff. de reb. auct. iud. poss., praetor § 2.  Et cum ipsi canonici utilitatem patriarchae procuraverint, dignus est ut suum stipendium consequantur, 12. q. 4, quicumque; quia illud de suo facere non tenebantur, quia nemo cogitur invitus de suo facere beneficium, 10. q. 2, precariae.  Et utiliter negotium suum gestum est, ff. de negot. gest., Pomponius, in fi.; ff. de negot. gest., sed an ultro.  Sed quid si duo in discordia electi essent?  Dicunt quidam quod tunc non repetent expensas.  Idem credo dicendum quod de uno, dummodo maior pars capituli certet pro electo et obtineat, quia idem est ac si totum capitulum.  Quare eodem modo non solveret illi confirmatus expensas non video.  Eadem ratio est hic.

Pro electionis negotio

Illas autem tantum solvent quas propter hoc fecerunt, infra, de eo qui mitt. in poss. caus., cum venissent, in fi.; et infra, de procurat., cum pro causa.  Et propter hoc negotium iverunt; alias si pro suis negotiis ivissent vel misissent, licet tractassent praedictum negotium, non haberent expensas, infra, de procurat., cum pro causa; nisi quatenus plus expendisset propter longiorem moram, ff. fam. ercis., ex parte, in princ.; ff. de negot. gest., si communes.

Occupent

Tunc enim qui ius sibi dicunt in rebus occupatis debent cadere a iure suo, ff. quod metus cau., extat edictum; et ff. ad leg. Iul. de vi priv., creditores; et 16. q. 6, placuit.  Immo tenentur bona decedentis conservare futuro successori, 12. q. 2, haec huius placiti; et12. q. 2, cum non liceat; infra, de offi. ord., cum vos.  Sed si occupent bona, tunc sufficit quod habent.

X 1.06.46 Cum post petitam

Petitam

Peti debet instanter antequam admittatur, sicut et pallium, 100. dist., prisca; sicut et libelli dimisorii, 2. q. 6, post appellationem; infra, de appell., extravag. cordi; et ff. de libel. dim., post appellationem.  Item sponsa non debet statim tradi, ut carior sit delata, 27. q. 2, institutum.  Item remissio peccatorum, de poen. dist. 1, importuna.  Et ea obtenta necesse habet cedere, infra, de renunciat., quidam.

Protractam

Sed videtur quod per talem prorogationem non debet cassari, quia non omne quod differendi causa fit, adnumerandum est morae, ff. de usuri., sciendum.  Et quod differtur, non auffertur, 32. q. 2, acillam; immo maturiori consilio perficitur, de poen. dist. 7, nemo.  Ideo non debent differe, quia amplius deliberare non possunt, cum etiam mutare nequeant vota sua, infra, de elect., publicato.  Et ideo incontinenti electio fieri deberet antequam ad alia divertant.  Uno enim contextu totum fieri debet, supra, de elect., quia propter; et ff. qui testam. fac. pot., heredes palam, in fi.

Requisitum

Sed numquid sola requisitio sufficeret ad cassationem?  Non videtur, quia in fraudem posset ab aliquo aemulo procurari; simile infra, de simon., sicut tuis.  Et ideo non videtur impedire sola requisitio.  Sed si consentiat, tunc sufficit ad cassandum propter ambitionem; et simile supra, de elect., officii; et supra, de elect., cum ad nostram; et 1. q. 6, sicut; et C. de episc. et cler., si quemquam.  Et non ambitione, sed labore ad dignitatem convenit pervenire, C. de re milit., contra publicam, lib. 12.  Et ita utrumque istorum reddit formam inutilem, hic requisitus consentit, et ista fuit causa quare cassata fuit electio.  Si vero dissentiat, non est eligendus.

Inordinato

Quia ex his quae inordinate fuerunt facta non potest aliquid ordinabiliter agi, infra, de accusat., qualiter et quando 1; sic supra, de rescript., cum dilecta.  Et qualiter forma servari debeat, dictum est supra, de elect., quia propter.

X 1.06.47 Constitutis in praesentia

Quo iure

Isti abbates petebant electionem Fiscanensis abbatis cassari, in qua dicebant se fuisse contemptos.  Et sic cum diverent se fuisse in quasi possessione eligendi, videtur quod inique sit actum cum illis, quia possessor non tenetur dicere titulum suae possessionis, C. de pet. hered., cogi; et 2. q. 5 § deficientibus.  Non est ita, quia isti tempore petitionis suae expulsi erant de possessione iuris quod se habere credebant, quia quandoque forte habuerunt vocem in capitulo Fiscanensi.  Et ideo quia eis contemptis facta erat electio, petebant illam cassari; sic infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia.  Cum enim peterent illam cassari, et ad eos de iure communi non pertineret electio, merito debebant exprimere quo iure hoc petebant, quia sine actione vel causa nemo experitur, C. de edict. div. Had. toll., edicto; ff. de negot. gest., si pupilli § ulti.; et ff. de admin. tut., quotiens § item si temporali.  Quia ineptam actionem sive causam exposuerunt, imponitur eis silentium, infra, de iudic., examinata.  Quia in diversis monasteriis non potest quis esse monachus, ergo nec vocem habere, infra, de relig. dom., ne nimia, in fi.  Sed si allegassent solummodo consuetudinem nomine ecclesiarum suarum et probavissent se in quasi possessione fuisse, tunc cassata fuisset electio, infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia.  Sed nomine suo non poterant allegare consuetudinem.  Et sic nota quod qui non est de collegio, si electionem petit cassari, debet assignare causam suae petitionis et idoneam; alias repellitur ut hic habes.  Item idem est si ante electionem dicat se debere interesse, et ab illis de collegio hoc negatur protestatione praemissa, ut si docuerit de iure suo, valeat vox eius.  Possunt procedere omnes ad electionem, et in hoc casu necesse est docere de iure suo, et sola possessio in hoc casu non prodest, infra, de elect., Cumana.  Hic enim agitur confessoria et negatoria.  De hoc dicitur infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia.

Vocem in capitulo

Isti abbates erant monachi monasterii Fiscanensis.  Quando assumpti fuerunt in abbates, et tunc conventus reservavit illis confraternitatem et quod haberent vocem in capitulo Fiscanensi.  Et ita hoc praetextu se credebant debere vocari ad electionem abbatis.  Sic consueverunt facere multi monachi, ut quasi sint de collegio utriusque monasterii, ut sic possint eligi si conveniat ut de collegio eodem fiat electio.  Istud hodie reprobatur.  Nullus enim potest esse monachus in pluribus monasteriis, nec abbas potest praeesse diversis monasteriis, infra, de relig. dom., ne nimia § ulti.  Et ideo causa allegata ab istis abbatibus nulla fuit.  Si aptam causam etiam postquam causa illa fuit repulsa allegassent, bene debuissent audiri per praedictam decretalem infra, de iudic., examinata; et infra, de dona., inter dilectos; et ff. de excepti. rei iud., et an eadem; et infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia.

X 1.06.48 Ecclesia vestra destituta

Dirigebant

Consentiendo in ipsum et nominando ipsum.  Sed videtur quod sufficiebat ex quo Thomas habebat maiorem partem quam aliquis aliorum, arg. ff. de ver. sig., maiore, ubi dicitur quis possedisse maiore parte anni, et tantum possedit nisi duobus mensibus.  Illud verum est quod maiorem partem totius capituli debet habere electus, ad hoc ut sua electio confirmetur etiam per antiqua iura, infra, de his quae fi. a maior. par. cap., cum in cunctis; et 56. dist., apostolica; et supra, de elect., quia propter.

Processus

Et ideo non valuit, etiam si maior pars capituli consensisset in illum, infra, de elect., in Genesi.  Et ita quod praecipuum est hic deficit, scilicet electio.  Et talis deportatio non obtinet vicem electionis, et ita per alium actum fieri non potest electio, licet possessio tradita videatur, quamvis possessio non apprehendatur; arg. supra, de consuet., ex litteris; et ff. de acq. poss., quod meo § si per venditorem; sicut appellat quis ipso facto, infra, de appell., dilecti filii 2; et infra, de appell., ut nostrum.  Ista enim principalia et praecipua necessaria sunt sine quibus electio non valet: collatio, publicatio, inquisitio, et incontinenti electio, et scriptura, supra, de elect., quia propter; et infra, de elect., Cumana; et infra, de elect., in Genesi.

Appellationem

Quae locum non habet publicatio scrutinio, cum mutare nequeant voluntatem, infra, de elect., publicato; et supra, de elect., quia propter.

Cassavimus

Id est, cassum et irritum ostendimus; sic infra, de elect., in Genesi.

Non admissa

Ex eadem causa, quia non fuit electus, et quia minorem partem habebat quam Thomas.

X 1.06.49 Cum in magistrum

Discipuli

Et merito, quia primo debet quis esse discipulus quam magister, 59. dist., ordinatos; et 61. dist., miserum; et 16. q. 1, si clericatus.

Praeficiendus

Simile infra, de aetat. et qualit., indecorum.  Qui enim sub tutela debet esse, sub se alium habere non debet, C. de legit. tutel., nemo.  Et qui sub alio est, alium sub se habere non debet, ff. de adulter., sic eveniet; et ff. de Maced., filium habeo; et 1. q. 1, estote.

Professionem

Professio enim sola monachum facit et non habitus, et infra, de regular., porrectum; et infra, de regular., ad Apostolicam; et huiusmodi professionem in scriptis facere debent, ut 20. q. 1, vidua; 27. q. 1, omnes feminae; ut si reclamare voluerint, obviet eis propria professio per scripturam facta, 1. q. 7, saluberrimum; arg. C. de non num. pecun., generaliter; et 2. q. 1, legum; et infra, de probat., per tuas.

Ad amotionem

Quia in uno eodemque officio dispar non debet esse professio, 16. q. 7, in nova.  Et consuetudo non prodest in hic, supra, de elect., cum causam, in qua idem dicitur; infra, de testamen., quia ingredientibus.  Et in hoc casu idem iudicium est habendum de monachis et canonicis regularibus, quia non differunt, nisi quia deserviunt regulae laxiori, infra, de statu monach., quod Dei timorem.

X 1.06.50 Cumana ecclesia pastoris

Praesentes

Per hoc videtur quod absentes non debeant vocari ad electionem, arg. 7. q. 1, factus; et 10. q. 2, hoc ius porrectum.  Super hac vocatione statur consuetudini, ut dixi supra, de elect., coram.

Abbatibus

De quibus constat per speciale privilegium vel per consuetudinem, supra, de consuet., cum dilectus; et supra, de elect., quod sicut.  Sed de clericis et capellanis in dubium revocabatur, et ideo sub protestatione admissi fuerunt.  Et ideo qui de capitulo non sunt et dicunt se interesse debere in electione, debent dicere quo iure hoc dicant, supra, de elect., constitutis; hic allegabatur consuetudo.

Protestatione

Cui consenserunt clerici et capellani, alias non praeiudicaret eis protestatio.  Sic ergo protestatio valet; sic infra, de his quae vi met. caus. fi., perlatum; et 31. q. 2, Lotharius; et ff. quib. mod. pig. vel hyp. sol., si debitor § 1; et 7. q. 1, pontifices; et 34. dist., presbyteri; 28. dist., diaconi; et infra, de offi. ord., pastoralis; et infra, de appell., si iustus; et 16. q. 3, placuit ut § potest, vers. is autem; et ff. de negot. gest., Nesennius.  In contrarium videtur quod protestatio ista non debeat prodesse, supra, de consti., cum M; et infra, de appell., sollicitudinem; et infra, de censib., olim; et ff. de condi. indeb., quod quis sciens.  Sed valuit hic protestatio ut patet in fine; alias si protetsatio non praecessisset bene habuissent vocem in electione, cum essent in quasi possessione, infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia; et de caus. poss. et propr., cum olim; et infra, de iure patron., consultationibus; et supra, de elect., querelam.  Et etiam si non essent in quasi possessione valuisset eorum vox ex quo sponte admiserunt illos, supra, de elect., scriptum.  Et ideo quia hic negabatur ab initio illos debere interesse, nec admittebant illos sine protestatione et totum ius eorum in iudicium deductum fuit, vox illorum non valuit nec profuit quod interfuerunt duabus electionibus, quia praescriptionem legitimam non probaverunt.  Et est simile infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia, ubi totum ius capellanorum deductum fuit in iudicium, culpa tamen illorum, et post factam electionem, sed isti inviti hoc fecerunt compulsi ab adversariis qui negabant illos ius habere, et est multum notabile hoc.

Consuetudine

Clerici et capellani et etiam abbates de iure communi in electione esse non debent, cum ad capitulum tantum spectet electio; 16. q. 7, congregatio; et 18. q. 2, abbatem; et supra, de elect., nullus; et infra, de iure patron., nobis.  Sed de consuetudine possunt, infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia.

Ad maiorem partem

Sic supra, de elect., ecclesia vestra 1; et infra, de elect., in Genesi.  Quia cum clerici et capellani nihil probaverint, vox eorum nulla fuit.  Et sic remanserunt septem canonici ex una parte et unus abbas, et ita octo.  Ex alia parte novem canonici et unus abbas, et ita decem, quia totum capitulum cum abbatibus qui ius habebant viginti unus erant, quia canonici erant octodecim, et sic nulla electio pervenit ad maiorem partem illorum qui vocem habebant, et sic cassatur utraque electio.  Vel si vis intelligere maiorem partem respectu capituli tantum, adhuc idem est.  Sic patet quod consensus electi non computatur inter eligentes, quia si sic computaretur una pars fuisset maior etiam quo ad totum capitulum, scilicet, pars archidiaconi quae habuit novem, et ipse fuit decimus, et sic erat maior pars capituli, et tamen non valuit electio sua.  Quod persona electi non auget numerum eligentium evidenter probatur per constitutionem illam supra, de elect., quia propter.  Quia antequam quis eligatur, oportet quod in scrutinio maior pars capituli consentiat in aliquem, ut ibi dicitur; et supra, de elect., ecclesia vestra 1; ut hic, et infra, de elect., in Genesi.  Et ita cum nondum sit electus nec etiam sciant in quem consenserit maior pars, non potest augere numerum.  Sic ergo patet ex illa constitutione supra, de elect., quia propter; et supra, de elect., ecclesia vestra 1, quod persona electi non debet computari inter eligentes.  Et quod dicit supra, de elect., cum in iure, obtinet ex forma compromissi, ut ibi dixi, et hoc dicitur in littera.  Nec hoc credo quod talis electio valeret hodie, et ita est de forma electionis quod maior et sanior pars totius capituli consentiat in aliquem in ipso scrutinio.

Non tamen inquisita

Et ita non sufficit dare inquisitores nisi vota eorum inquirantur.  Sed alterum per se sufficeret, scilicet, inquisitio votorum, infra, de eo qui mitt. in poss. caus., constitutis.

De iure competere

Quod dicit de iure vel ex consuetudine, vel ponitur pro id est, quia de consuetudine praescripta debent interesse, sed non de iure communi.  Vel proprie potest istud teneri, vel id est ex privilegio sibi concesso a Papa; simile infra, de his quae fi. a prael., ea noscitur.

Iam praescripta

Sic patet quod sola possessio non dat nec creat ius nisi sit praescripta, infra, de caus. poss. et propr., cum ecclesia.  Et sic consuetudo non valet nisi sit praescripta et rationabilis, supra, de consuet., cum dilectus; et supra, de consuet., cum tanto.  Sic et possessio sola non facit aliquem clericum sine canonica institutione, infra, de praeben., dilecto; et infra, de instit., ex frequentibus; arg. C. de liber. caus., non idcirco; et ff. de decur., Herennius.

Contra formam

Et sic patet quod forma quae traditur supra, de elect., quia propter, sit de substantia electionis quo ad quaedam quae ibi ponuntur, ut ibi diximus, et est verum secundum quod hic dicit.  Ex quo enim forma ista attentatur diligenter servanda est, ita quod qui contra facit, punitur, ut hic dicit.  Inquisitio, publicatio, collatio sunt de substantia, ut si omittantur, cassatur electio et incontinenti debet fieri electio; alias si protrahatur, non valet, supra, de elect., cum post petitam.  Et sic electiones cassatae fuerunt duplici de causa, quia neutra facta fuit a maiori parte capituli, et quia forma servata non fuit.

Privantes

Et ita qui facit contra formam illam supra, de elect., quia propter, privari debet per sententiam et non ipso iure, ut dicit illa constitutio, vers. qui vero contra, etc.  Unde signatur contra, supra, de elect., cum in cunctis; et supra, de elect., innotuit; vel contra istam formam, etc., ubi sunt ipso iure privati.  Unde quidam dicunt quod illa constitutio supra, de elect., quia propter, corrigit illum canonem supra, de elect., cum in cunctis, in hoc quod illi hodie non sunt privati ipso iure, sed privandi per sententiam, prout hic factum fuit et dicitur in illa constitutione supra, de elect., quia propter.  Istud non credo, immo utraque constitutio locum suum obtinet, et in suo casu loquitur.  Illa decretalis supra, de elect., cum in cunctis, loquitur cum quis ex certa scientia elegit indignam personam, unde ipso iure sunt privati potestate eligendi, supra, de elect., scriptum, in fi.; et beneficiis ecclesiasticis per triennium, unde dico quod si forma istius constitutionis supra, de elect., quia propter, per omnia servaretur, et venirent contra illam constitutionem supra, de elect., cum in cunctis, nihilominus essent privati secundum tenorem illius canonis infra, de elect., congregato.  Aliud est peccare contra formam illius capituli supra, de elect., cum in cunctis; et aliud contra illam constitutionem supra, de elect., quia propter, quia plus peccant eligendo indignas personas quam faciendo contra formam istius constitutionis supra, de elect., quia propter.  Ibi enim non peccant in personam aliquam, et ideo maior poena in uno quam in alio, et ipso iure in uno, et per sententiam in alio, et sic utraque constitutio remanet in suo statu quia diversae formae sunt.

X 1.06.51 Sacrosancta Romana ecclesia

Iuri contrariam

Et ideo non tenuit; simile supra, de elect., cum terra, ubi nominabantur duae personae auribus principis vel patriarchae; sic infra, de transact., de caetero.  Cum sit facta de re spirituali cum laico, quam ipse obtinere non potest; sic infra, de praescrip., causam quae; et 16. q. 7, decimas quas in usum; sicut nec pactio pro spiritualibus adipiscendis valet, infra, de pact., pactiones; et infra, de pact., cum clerici.  Ad hoc facit infra, de collus., audivimus.  Et spiritualia iudicio laicorum disponi non debent, infra, de iudic., decernimus.  Nec laicus in spiritualibus arbiter esse potest, infra, de arbitr., contingit.  Ideoque huiusmodi compositio fuit iuri contraria.  Item damnosa fuit ipsi monasterio et ideo improbanda, infra, de in integ. restit., requisivit.  Et si de iure fuit ex quo damnosa fuit, debet revocari, saltem per in integrum restitutionem, ut dicit praedicta decretalis infra, de in integ. restit., requisivit.

In laicum

Sic patet ex hac decretali, et ex illa infra, de elect., Massana, quod ius eligendi non cadit in laicos, etiam patronos in ecclesia collegiata.  Et ita hoc tollitur consuetudo Bononiensium qui eligunt capellanos in capella, qui etiam non sunt patroni sed parochiani.  Et qui patroni sunt eligunt cum clericis praelatum in collegiata ecclesia.  Arg. contra infra, de iure patron., nobis, ubi innuitur quod patronus habet vocem eligendi in ecclesia collegiata.  Sic enim corrigitur illa decretalis, et omnia alia iura quae idem dicere videntur, et sic stabimus huic, ut Tanc. dicebat.  Sed electio facta debet praesentari patrono, ut hic dicit, ut suum praestet assensum; sic supra, de elect., cum terra; et supra, de elect., quod sicut.  Vel intelligas illam decretalem infra, de iure patron., nobis, cum ecclesiastica persona obtinet ius patronatus, et sic non contradicit, licet generaliter loquatur non distinguendo inter laicum, patronum et clericum.  Dic ut ibi notatur.

Libertatis

Quae enim in praeiudicium libertatis ecclesiasticae tentantur, firmitatem sortiri non debent, supra, de consti., quae in ecclesiarum; et supra, de elect., cum terra; et 96. dist., bene quidem; et supra, de elect., quisquis, ubi laici prohibentur ab huiusmodi electionibus.

X 1.06.52 Cum in veteri

Sociorum

Et sic requisierunt consilium duorum tantum, unde non videntur servare mandatum, quod quidem exacta diligentia est observandum, supra, de rescript., cum dilecta; infra, de offi. deleg., venerabili.  Sed licet non requirerent consilium tertii quem eligere volebant, non dicuntur fecisse contra formam mandati, quia ipsum eligendo illo consentiente consilium ipsius requirunt et obtinent, arg. supra, de elect., cum in iure; et ff. quod cui. univ. nom., plane.

Ipsorum

Scilicet, duorum, et non illius qui electus fuit, quia illa non debuit requiri, cum hoc ipso cassaretur, ut supra, de elect., cum post petitam.

In tractatu

Hic patet quod tractatus debet haberi ante electionem et collationem adinvicem; alias quomodo eligerent nisi primo de aliquo eligendo tractarent, supra, de elect., cum terra; et supra, de elect., quia propter; et infra, de arbitr., cum olim?  Sicut in carnali matrimonio tractatus praecedere debet, et ideo si isti non fuerunt requisiti in tractatu electionis cassatur electio.  Sed quid si consiliarii discordarent ab istis electoribus, numquid valebit electio ipso iure?  Certe ex ipsa littera satis innuitur, quod si requiratur ipsorum consilium in ipso tractatu competenti tempore antequam conveniant in aliquem, et conferant adinvicem de persona eligenda, sive concordent sive discordent, quod valeat eorum electio, quia per hanc formam non imponitur necessitas ut consilium eorum sequi teneantur; alias non viderentur habere potestatem eligendi, cum talis potestas penderet ab illorum arbitrio.  Ad hoc facit optimum arg. infra, de arbitr., cum olim.  Et ex consilio nemo ad id obligatur, 14. q. 1, quisquis; arg. 4. dist., denique, in fi. arg.  Sed circa finem, ubi dicitur quod nec expectatum fuit eorum responsum, videtur contradicere huic dicto.  Sed dic quod non contradicit, quia responsum eorum semper est expectandum, alias delusorium videretur tale consilium petere.

Requisitum

Et ideo pro non requisitis habentur, sicut sero appellat qui tempore competenti non provocat, 2. q. 6, biduum, vers. si quidem.  Et est simile quod dicit lex, si promisisti facere insulam infra certum tempus, et tantum tempus transierit quod ammodo infra tempus statutum fieri non posset, licet totum tempus non transieret, possum agere contra te, quia perinde est ac si totum tempus transierit, ff. de ver. oblig., si ita stipulatus essem; et ff. de ver. oblig., cum stipulatus; et ff. de ver. oblig., hoc iure.  Arg. contra ff. de ver. oblig., insulam.  Et illud dicitur tempus competens quo deliberare congrue poterant, infra, de offi. deleg., consuluit.  Et tarde fuerunt requisiti, sicut econverso tempestiva citatio non tenet, supra, de elect., bonae 2, arg.

Expectatum

Et sic videtur quod non sufficit consilium tantum petere, sed expectandum est consiliariorum responsum, et sine ipsorum consilio et responso non valet electio.  Sed contra infra, de arbitr., cum olim, ubi consilium tantum requiritur, sed assensus non exigitur, et illud generale est, et obtinet ratione arbitrii, et sufficit licentiam petere, licet non obtineatur, infra, de regular., licet.  Item tutor consilium matris potest omittere, licet testator hoc mandaverit, ff. de admin. tut., quidam § Papinianus.  Et praetor nonnumquam a voluntate patris recedit, ff. ubi pupil. educ., solet.  Et ita videtur quod sufficiat requirere consilium tantum et non responsum attendere.  Hic non valet quod faciunt nisi eorum consilium habitum sit in tractatu electionis, ut 63. dist., obeuntibus; et 15. q. 7, episcopus nullius; et 12. q. 2, sine exceptione; supra, de elect., ne pro defectu, ubi de hoc.  Sed si mandatum fuisset quod cum eorum consilio et assensu obtento, tunc non valeret electio nisi sequerentur voluntatem consiliariorum, et talis potestas non est libera, quia non possunt eligere quem volunt, et tunc non adstringuntur ad aliquam formam sed omnibus praesentibus requirunt electores sive canonici consilium consiliariorum, et secundum eorum consilium et responsum eligant omnes vel unus vice omnium de ipsorum mandato.  Sic fuit factum in electione per manum nepotis domini Papae, ubi talis forma data fuit capitulo.  Si capitulum Bisuntine voluisset in casu isto eligere per formam scrutinii, tunc ante scrutinium communiter omnibus praesentibus tractare debebant de electione cum consiliariis, et requirere eos et audire consilium eorum, et postea procedere ad scrutinium et eligere quem vellent, et etiam post scrutinium requirant consilium illorum et postmodum eligant servata forma scrutinii.  Ber.

Aliis imputari

Imputent sibi quia tantum se arctaverunt.  Et est arg. quod negligentia unius alii obesse non debet.  Iniquum est enim aliquem alterius odio praegravari, C. de inoffic. testam., si quis in suo.  Et poena suos debet tenere auctores, infra, de his quae fi. a maior. par. cap., quaesivit; et C. de poe., sancimus.

Arctarant

Sic iudex cuius iurisdictio expirat in termino non debet ita se arctare, sed ea hora procedat qua possit perficere quod incumbit ante noctis tenebras, etc., infra, de offi. deleg., consuluit; et ff. de feri., pridie; et ff. de feri., more Romano.

X 1.06.53 Congregato Nivernensi capitulo

Procuratore

Supra, de elect., quia propter; et supra, de elect., scriptum; et ff. de admin. tut., ita tamen § gessisse.

Electus

Servata forma scrutinii in utraque electione.

Postmodum

Antequam diverterent ad alium actum, ne sit contra; supra, de elect., cum post petitam.

Lateranensis

Concilii, supra, de elect., cum in cunctis.

In litteratura

Et ita defectus scientiae facit aliquem ineligibilem, supra, de elect., cum in cunctis.  Et non solum impedit promovendum sed deiicit iam promotum, infra, de aetat. et qualit., quamvis.  Et defectus scientiae inducit renunciationem, infra, de renunciat., nisi § pro defectu.  Et quia si non sit eminentis scientiae, saltem sit sufficientis, supra, de elect., cum nobis.  Et non solum debet habere scientiam sacrarum litterarum, sed etiam saecularium negotiorum, 36. dist. § oportet; et 36. dist., qui ecclesiasticis; ut sit paratus omni poscenti reddere rationem, 36. dist. § ecce, ad fi.  Quia cum ipse debeat alios docere non debet tunc discere, in Auth. de sanct. episc. § damus, coll. 9.  Et nos qui episcopi sumus, aliorum doctrina non indigemus, 1. q. 7, convenientibus.

Irrita

Ipso iure, supra, de elect., cum in cunctis; cum indignam personam elegerint.  Unde eligendi potestas remansit penes alios, quamvis numero pauciores, cum primi religendo talem reddiderint se indignos, supra, de postul. praelat., gratum.  Unde confirmatur hic electio a minori parte celebrata non obstante priori electione.  Et ita electio quae nulla est non praestat impedimentum secundae; simile supra, de elect., scriptum, in fi.  Et de hoc dictum est supra, de elect., auditis.  Et per hanc decretalem expresse reprobatur dictum illorum qui dicunt quod canon ille supra, de elect., cum in cunctis, non est hodie latae sententiae, sed ferendae, ut dixi supra, de elect., Cumana, in fi.

X 1.06.54 Dudum ecclesiae Rothomagensi

Celebrata

De decano eiusdem ecclesiae, qui primo fuerat archidiaconus Ambianensis.

Illorum

Nota quod eligentes possunt petere confirmationem suae electionis.  Sed hoc intelligo de consensu electi esse faciendum, alias non, supra, de elect., innotuit.

Contra electum

Nota quod qui opponit in formam electionis, et non probaverit quod opponit, condemnari debet alteri parti in expensis.  Qui vero deficit a probatione eius quod obiicit in personam, a beneficiis ecclesiasticis per triennium noverit se suspensum.  Ad quae si intra id tempus se ingesserit, ipso iure illis perpertuo est privatus, nullam spem de misericordia habiturus, nisi probaverit evidenter quod probabilis et sufficiens causa ipsum a calumnia excusaverit, ut haec statuuntur in decretali Inno. iiii infra, de elect., extravag. statuimus.

In eodem concilio

Infra, de praeben., de multa, cuius verba hic inferius ponuntur.

Cupiditatis vitium

Infra, de cleri. non residen., quia nonnulli; infra, de praeben., cum iamdudum; et infra, de praeben., quia in tantum.  Unde contra Lateranensem concilium et concilium generale beneficia huiusmodi retinebat.

Reprobare

Sic patet quod non debes facere id a quo alios debueras prohibere, infra, de nat. ex lib. ven., indecens; et ff. de condi. indeb., frater a fratre; et ff. si serv. vend., altius.  Et quod quis debet exigere ab aliis multo fortius a seipso, ff. de negot. gest., si pupilli § videamus; et ff. de fideiussor., tutor.  Nec potest esse hortator viduitatis, qui coniugia frequentaverit, 26. dist., una tantum.  Nec potest de medio ecclesiae malum auferre qui in simile delictum corruerit, 25. dist., primum.  Et quod adversus alium praestare debuit tutor pupillo suo, id adversus se praestare debuit, ff. de admin. tut., quotiens § 2; et 42. dist. § hospitalem, in princ.

Iure

Infra, de praeben., de multa.

Alienam

Sic ff. de procur., Pomponius; et C. und. vi, cum quaerebatur.

Furtum

Simile 7. q. 1, non furem.  Furtum commitit qui rem alienam invito domino contrectat, Inst. de oblig. quae ex del. nasc. § furtum autem.  Et dicitur furtum contrectatio rei alienae fraudulosa, ut Inst. de oblig. quae ex del. nasc., in princ., ut iste qui rem alienam scienter tenebat, et ideo non excusatur.  Si enim quis rem contrectaverit alienam credens esse suam, non commitit rapinam vel furtum, Inst. vi bon. rapt. § quia tamen.  Item nec excusat hoc etiam si credat dominum permissurum, cum exigatur expressa dispensatio Apostolicae sedis, ut infra sequitur; et infra, de praeben., de multa.  Sed in furto excusatur si credat dominum permissurum, Inst. de oblig. quae ex del. nasc. § placuit.  Sed quod dicit, furtum vel rapinam, hoc non est verum, quia furtum non committitur in re immobili, Inst. de usucapion. § quod autem 1; nec de re incorporali, qualis erat hic, ff. de acq. rer. dom., servus § incorporales.  Sed hic ista verba improprie dicuntur, et iste potius dicitur invasor.  Sic exponitur 7. q. 1, non furem et latronem, id est, invasorem.  Et hoc etiam exponit cum dicit, quodammodo.

Deceptae

Quia cum desierit esse praelatus ipsorum, nihil potestatis habebat in eis, unde non poterat illas animas solvere vel ligare, infra, de poenit. et remiss., omnis; et de poen. dist. 6, placuit.  Sed numquid valebit illis absolutio illius talis praelati, sive poenitentia per illum imposita?  Non videtur, quia nullam potestatem habet ligandi vel solvendi, sicut non valet sententia a non suo iudice lata, infra, de iudic., at si clerici, et si sic peribant.  In isto casu non credo quod perirent, non quia ille hoc posset sed propter fidem quam habebant de sacramento, cum crederent illum adhuc esse suum praelatum, et ita in sola fide salvantur, infra, de bapt. et eius effect., debitum; et infra, de presb. non bapt., Apostolicam; et de conse. dist. 4, baptismi vicem.

Per concessionem

Ante concilium generale, infra, de praeben., de multa.  Poterant episcopi de talibus dispensare per illud decretum, 70. dist., sanctorum.  Sed postea non, et ideo non profuit huic concesso facta post illud concilium.  Ber.

Electionis tempore

Nota tempus electionis spectandum, supra, de elect., dudum ad audientiam, ubi de hoc.  Et ita si tunc non habuisset, non imputaretur ei, cum iam purgatus esset per restitutionem.  Sic et qui in crimine detinetur, repellitur a testimonio, sed si iam emendatus est, admittitur, infra, de testib., testimonium, cum distinctione illius capituli.  Et ita repellitur ut indignus, quia non erat capax tunc, ff. de iure fisc., non intelligitur § si quis palam.  Sic etiam consideratur tempus contractus, an ecclesia decepta fuerit vel laesa ultra dimidium iusti pretii, infra, de empt. et vend., cum dilecti; et ff. de evict., ex mille § 1; C. de rescind. vend., si voluntate.  Sed si medio tempore dimitteret illas parochiales ecclesias, numquid prodesset ei, ut sic reputaretur dignus?  Videtur quod sic, quia si tempore litis contestatae non competit mihi ius contra te, quia tunc non possides, et tempore sententiae tu possideas, sequitur condemnatio, ff. de rei vend., si autem § 1; ff. de pet. hered., si quo tempore; et ff. de peculi., quaesitum, 1. resp.; et ff. deposi., depositum § num solum.  Et merito, cum res pervenit ad eum a quo potuit efficax habere principium, infra, de conver. coniug., placet.  Sed contra, ipso sui principio inhabilis erat, quia intus ortus occidit; 1. q. 1, quibusdam.  Et talis contractus non sumpsit initium ab origine aequitatis, 16. q. 3, si sacerdotes.  Verum est quod non prodesset dimittere huiusmodi beneficia, ut per hoc confirmaretur electio sua.  De hac materia quando considerandum est principium vel finis nota supra, de elect., dudum ad audientiam.

Per sedem Apostolicam super hoc dispensatum

Infra, de praeben., de multa.  Et sic evacuator opinio Io., qui notavit quod episcopi adhuc possunt in talibus dispensare.